Constitución española de 1812

Inspírase na constitución francesa de 1791, pero nun la calca sinón que l'ameyora y l'avera a la realidá social española; nel so artículáu ye imperfeuta dau que presenta un llargor xigantescu con 384 artículos faciéndola abondo ríxida.

Ye una constitución lliberal, non democrática nin radical, na que s'entama'l principiu de soberanía nacional y ye monárquica, presenta la división de poderes de Montesquieu. Por enriba de toos ta'l poder llexislativu y amás iguala a tolos españoles ante la llei, malque los títulos de nobleza caltiénse col so valir anterior y los sos privilexos; plantégase la xunidá xurisdicional, sacante'l casu militar.

Encárnalu'l rei colos sos siete ministros; allugaos por orde cronolóxicu foron:

• Secretariu d'Estáu; el ministru más importante dau que s'anula'l Conseyu de Ministros y por ende, el cargu de Presidente'l Conseyu.
• Secretariu de Gobernación de la Península.
• Secretariu de Gobernación d'Ultramar.
• Interior; facíase cargu de los llabores de gobernación.
• Fomentu.
• Educación.
• Salú.

Los ministros conviértense en responsables de tolos autos del gobiernu, y como éstos son nomaos pol rei fuera de cualquier aición democrática nun hai nin votu d'investidura nin de censura; poro, ábrese la puerta a que'l rei funcione comu un monarca absolutista. Amás, el poder executivu pue roblar la guerra o la paz, tien iniciativa llexislativa, noman a los funcionarios del gobiernu y más concretamente a los militares.

El rei por otru llau tien drechu de votu de les lleis presentaes pol llexislativu pero ye supresivu, esto quiere dici que nun pue facelo por dos vegades; si un parllamentu considera que taba enquivocáu'l monarca nun podía volver a vetala, lo qu'abría un nidiu enfrentamientu ente les Cortes y el rei.

Ye unicameral, dau que nel sieglu XIX considerábase que yera un sistema más democráticu que'l compuestu por dos cámares; yá que les cámares altes yeren más aristocrátiques y menos representatives. Pue considérase a esta constitución una de les más anovadoras del sieglu.

Taba integráu por diputaos de les provincies entamades poles Cortes de Cádiz, escoyéndose uno por cada 70.000 homes, dau que les muyeres nun votaben; yera un sufraxu universal masculín, homes de más de 25 años, indireutu y mayoritariu.

El mandatu los diputaos yera de dos años, lo que tamién ye una carauterística de les constituciones inovadores. Su principal función yera la ellaboración de lleis, concesión d'impuestos y l'aprobación de los presupuestos del Estáu, entamen tamién el continxente de tropes añales.

Tien de tener, a lo menos, la presencia de doce diputaos amcanos, cuatro eclesiásticos y cuatro grandes d'España, el restante podía pertenecer a cualquier grau social.

Amás d'él mana'l Conseyu d'Estáu, qu'aconseyaba'l rei (anulábase asina la "camarilla" del rei), qu'asesoraba al monarca en casos de guerra y paz asina como na presentación de las lleis.

Esti residía nos tribunales, defínese como independiente y los xueces son inamovibles y profesionales. Entámanse tres instancies fundamentales:

• Xueces de partíu; créase'l partíu xudicial, que ye la circunscripción eleutoral de caráuter fiscal.
• Audiencies; por enriba'l xuez de partíu, malque la Constitución nun establez el so númberu, cuando entra en vigor son trece, les nueve de la Corona d'Aragón, el Conseyu de Navarra, las dos Cancilleríes y la de Madrid.
• Tribunal Supremu; ye una creación lliberal qu'elimina Fernandu VII.

Amás los alcaldes pasen de xueces de primera instancia a cenciellos xueces de paz; esti sistema sedrá'l clásicu dientru del sistema xudicial español posterior.

Recueye los drechos básicos de los ciudadanos y ye la primer vegada que nuna constitución hispánica éstos van recoyíos nel articuláu; pero tamién trata otros aspeutos menos corrientes nuna llei d'esta importancia. Ente los que destacase:

Siguiendu'l casu francés crea la provincia y que tola alministración coincida con esta nueva entidá. Esto da un pequeñu caráuter descentralizador y anque nun se da'l númberu na constitución cuando entra en vigor son 23. Créanse los cargos de xefe políticu, el predecesor del actual Gobernador Civil y presidente de la Diputación; y el del intendente, quien controla los impuestos. Naz la Diputación que la formen siete diputaos con un mandatu de dos años y renuévanse por metaes. Refórmase'l conceyu, que puen crease con mil habitantes aplicábase a los conceyos de señoríu y nun a los del rei yá esistentes. Los ayuntamientos seríen democráticos escoyíos por sufraxu universal masculín, los rexidores tien un mandatu de 4 años y l'alcalde de 1 añu pa evitar caciquismos.

• Historia del constitucionalismu español

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Constitución española de 1812.

Ye obligatoriu indicar l'idioma de Wikisource.