Psicolochía

 

Etimolochicament, a palabra "psicolochía" deriva d'o latín psychologia, termín él mesmo formato a partir d'o griego antigo ψυχή ("a bufada, l'esprito, l'alma") e λόγος ("a ciencia, l'estudio, a rechira")^[1] per o saputo humanista croata Marko Marulić (1450-1524) e que sembla apareixer per primera vegata en o titol Psichiologia de ratione animae humanae (a zagueras d'o sieglo XV y en primeras d'o sieglo XVI), que a traza d'él se ye tresbatita,^[2][3] tot y que a primera aparición atestata se troba en o churista e filosofo alemán Johann Thomas Freig (latinizato Freigius, 1543-1583). Con tot y con ixo, a palabra ye verdaderament popularizato per a Reforma protestant en Alemanya, a traviés d'os escritos de Felipe Melanctón, qui reprén o termin en os suyos estudios biblicos e os suyos comentarios d'a filosofía aristotelica. O termin se retroba asinas mesmo en discursos esotericos, como Psichologie ou traicté de l'apparition des esprits de Noël Taillepied (1588).^[4]

A letra griega Ψ (psi) ye a sobén emplegato como una abreviadura d'o termin psicolochía.

L'obchecto d'estudio d'a psicolochía ye un debat no zarrato dende fa sieglos. En efecto, seguntes os autors, a psicolochía se ye trobata centrata en obchectos muito diferents, sinse que siga posible huei decidir cuál ye a teoría unitaria que estarba amplament acceptata.^[1] Asinas, d'os amanamientos enta ista cuestión estrimerament complexa se'n fan partache tradicionalment entre qui consideran que l'obchecto d'a psicolochía ye o comportamiento e a suya chenesi, os procesos d'o pensamiento, as emocions e o caracter u mesmo a personalidat e as relacions humanas, etc...^[1]

Antimés, os comportamientos humans son influyitos per factors numerosos e igualment diversos: os estimulos d'o instant present, l'herencio chenetico, o sistema fisiolochico, o sistema cognitivo (os conoiximientos, pensamientos, recuerdos, etc...), l'ambient social, l'ambient cultural, as experiencias pasatas, as caracteristicas personals como lo nivel d'intelichencia, a personalidat u a presencia d'una malotía mental.^[5]

As diferents brancas de la psicolochía se distinguen siga per o metodo emplegato (clinica u experimental), siga per l'actividat humana considerata (treballo, memoria, percepción, aprendizache, atención, comportamiento en grupo, etc...), siga per un gran demba d'investigación (psicolochía cognitiva, psicopatolochía, psicolochía social, psicolochía d'o nino u d'o desembolique, psicofisiolochía, psicolochía animal).^[1]

 

O desembolique d'a psicolochía ye estato influyito per bellas corrients de pensamiento u "escuelas". En l'orden cronolochico d'a suya aparición, os principals amanamientos d'a psicolochía son l'amanamiento fisiolochico surtito d'a medicina e biolochía (Gustav Fechner, qui preba de replecar os vinclos entre sensación y estimulo; Wilhelm Wundt, qui funda o primer laboratorio de psicolochía experimental d'o mundo, en Alemanya en o sieglo XIX); l'amanamiento psicodinamico (surtito d'o psicoanalís con Sigmund Freud en as anyadas 1890), o conductismo u behaviorismo (de John Watson, Ivan Pavlov e Burrhus Frederic Skinner dende 1912); l'humanismo (con Carl Rogers e Abraham Maslow en as anyadas 1950) e la psicolochía cognitiva (con Donald Broadbent, Ulric Neisser, en as anyadas 1950).^[5]

A taula aquí chuso ilustra la diversidat d'a psicolochía, con diferents amanamientos teoricos (primera columna), obchectos d'investigacón variatos (segunda columna), metodos de rechira dependients de cuestions planteyatas e de teorías subchacents (tercera columna). As aplicacions d'a psicolochía son igualment numerosas (cuatrena columna). A zaguera columna d'a taula presenta disciplinas aon a psicolochía se ye adhibita a unatra disciplina academica ta formar una disciplina independient. Istas listas no se corresponden pas a una nomenclatura publicata, sino que se corresponden con temas trobatos en diversos manuals de referencia.

L'amanamiento psicodinamico d'a psicolochía ye inspirato per o psicoanalís, disciplina que se ye desembolicata per Sigmund Freud en Viena en as anyadas de 1900.^[5] O suyo amanamiento se basa en o metodo de tractamiento d'os trestuques psiquicos que él clamó psicoanalís. Iste metodo d'estudio d'o funcionamiento psiquico lo menó a desembolicar teorías sobre o desembolique normal d'o nino e o desembolique d'a personalidat que han influyito fuertement a psicolochía, en particular en a demba d'a psicopatolochía.^[5] A-saber-los psicoanalistas han influyito per os suyos descubrimientos as teorías d'a psicolochía d'o nino. As observacions clinicas de Melanie Klein e Donald Winnicott han menato enta una millor comprensión de l'afecto. As observacions d'Erik Erikson han menato enta una millor comprensión d'a influencia social e cultural sobre o desembolique d'a personalidat e la rechira d'a identidat personal, asinas como enta la mesa en evidencia d'os estadios d'o desembolique psicosocial. Os metodos psicoanaliticos u psicodinamicos se basan en a observación clinica.

L'amanamiento conductista u behaviorista fue desembolicata per John Broadus Watson en 1912 en os Estaus Unius, basando-se en as rechiras animals d'o fisiologo Ivan Pavlov, considerato como lo descubridor d'o condicionamiento clasico.^[5] En as anyadas de 1930, Burrhus Frederic Skinner desembolicó a teoría d'o condicionamiento instrumental u operant que o suyo postulato ye que un refuerzo augmenta la frecuencia d'aparición d'una conducta. Albert Bandura enampló a teoría behaviorista parando cuenta d'a dimensión social de l'aprendizache (os modelos e imitacions) e la libertat d'o subchecto (tría d'os suyos modelos), en a suya teoría de l'aprendizache social de que surte a teoría social cognitiva en 1989.

L'amanamiento conductista mete as bases d'una psicolochía que en quier desembolicar de modelos cientificos e ha os suyos orichens en a rechira animal. L'obchecto d'estudio d'o conductismo ye l'aprendizache en condicions controlatas e os suyos metodos se basan en experiencias menatas en un laboratorio de rechira.^[5]

A corrient humanista en psicolochía escomencipió a surtir en os Estaus Unius en as anyadas de 1950. Os suyos orichens vienen d'a filosofía.^[5] A corrient fue fundata en as anyadas de 1960 per Carl Rogers en reacción a las corrients psicoanaliticas e conductistas. A corrient humanista considera a la persona como esencialment bueno, libre e capable d'orientar a suyas trigas ta realizar-se plenament si ye autentica e congruent con ella mesma. Abraham H. Maslow ye unatro líder humanista e ye conoixito per haber elaborata en as anyadas de 1970 a teoría d'a hierarquía de necesidaz, que describe as condicions necesarias e previas ta l'autorrealización.

Como amanamiento psicodinamico, o suyo principal obchecto ye a terapia que o suyo obchectivo ye menar a los individuos a realizar o suyo pleno potencial.^[5] Os metodos d'a psicolochía humanista son clinicos e no directivos.

A corrient cognitivista se ye desembolicata a partir d'as anyadas de 1950 en os Estaus Unius e Reino Uniu.^[5] A corrient cognitivista privilechia la observación cientifica d'a conducta. Ye distinto d'o conductismo en que preba d'establir-ne de modelos sobre os procesos mentals como lo ficacio, a percepción, o razonamiento, a resolución de problemas u mesmo a memoria.^[5]

O prochecto cognitivista ye estato de prebar de caracterizar a organización d'os procesos internos embrecatos en o comportamiento. Istas evolucions teoricas van conchuntament con os desemboliques experimentals que forman os fundamentos metodolochicos d'a experimentación en psicolochía cognitiva. Entre ellas, a renovación de l'amanamiento dito de la cronometría mental proposata fa un sieglo como muito luego per o fisiologo neerlandés Franciscus Cornelis Donders, seguntes que a mesura d'o tiempo de reacción furne un index d'o tiempo de tractamiento d'un estimulo dato.^[6] A metafora que prevaleix en psicolochía cognitiva ye a d'o cerebro-ordinador, en una epoca aon os progresos en informatica son plenos de promesas per a intelichencia artificial. Seguntes iste paradigma cognitivista, a información estarba l'obchecto d'un tractamiento secuencial u paralelo circulando entre os diferents procesos que constituyen o esprito humán seguntes a estructura esquematica: dentradas (percepción) → tractamiento cognitivo → surtidas (comportamientos).^[7] Atros amanamientos conceptuals se son desembolicatos, per eixemplo, basatos en os modelos de rete neuronals aon a información se distribuye en o sino d'un rete constituito per un gran numero d'unitaz (cf. connexionismo).^[8][9]

As rechiras e metodos de psicolochía cognitiva, en primeras limitatos a experimentos de laboratorios, se son emplegatos de corriu per atras disciplinas: a psicolochía d'o desembolique, d'o funcionamiento social e d'o tractamiento d'os trastuques mentals.^[5] En a demba d'o desembolique d'a cognición, Jean Piaget proposó una teoría constructivista d'o desembolique d'a intelichencia e Lev Semionovitch Vygotski proposó una teoría sociocultural d'o desembolique cognitivo.

Os temas de rechira en psicolochía son innumerables per o feito d'o gran numero d'obchectos d'estudio d'a psicolochía e d'as suyas aplicacions muito variatas. Os metodos de rechira son consiguientment numerosos. Cualques metodos se basan en observacions, en condicions alto u baixo controlatas. Atros metodos se basan en metodoa experimentals con protocolos estrictos e dando puesto a analises estatisticos elaboratos. Toz istos metodos n'han d'avantallas e de limites: beluns son utils ta observar a complexidat d'un subchecto, atros ta invalidar-ne d'hipotesis e metodos teoricos. Os metodos se trigan en función d'obchectivos d'o rechirador.

Os metodos de rechira mes a ormino feitos servir per os psicologos son os metodos experimentals. Os metodos experimentals consisten en situar una cuestión adintro d'una teoría que furne un modelo explicativo d'o fenomeno (per eixemplo, un comportamiento dato). Se formulan hipotesis experimentals, que son prediccions de comportamientos basatos en a teoría. Un experimento se realiza e os datos s'analisan. A-saber-las rechiras tienen puesto adintro d'os laboratorios, a ormino situatos en as universidaz, pero atros metodos d'investigación son igualment frecuents.^[5]

 

L'avantalla d'o metodo experimental en un laboratorio de psicolochía ye explorar os vinclos de causa y efecto. Aislando as variables independients e mesurando una u dos variables dependients, una relación estatistica se bi estable (u invalida). Si un efecto y (variable dependient) sigue a una condición x (variable independient), allora ye probable que la causa x haiga provocato l'efecto y. Iste razonamiento no ye pas infalible et puet menar enta conclusions erronias si atras variables se desconoixen u ignoran. Una avantalla d'o metodo experimental manimenos ye a suya replicabilidat. Si a experiencia ye bien controlata, atros rechiradors qui realizan o mesmo experimento troban os mesmos resultatos e pueden fer progresar a teoría practicando un cambio controlato de variables durando una replicación.^[5]

O experimento sobre o terrén ye un experimento aon as suyas variables son controlatas per un experimentador, pero que prene puesto en un medio natural ta replecar os efectos. L'avantalla d'os experimentos sobre o terrén ye replegar-ne manimenos de comportamientos mes amanatos a las reaccions naturals d'os participants. A suya validez externa ye por tanto mes fuerte que un experimento de laboratorio. Sindembargo, a suya validez interna s'arriesga a estar mes feble: o experimento ye pior controlato que o experimento en laboratorio e os comportamientos alufratos no pueden repetir-se numerosas vegatas per cada participant, como ye o caso en laboratorio.^[5]

 

Cualques cuestions no pueden pas tractar-sen asignando los participants a collas de traza aleatoria por razons naturals u eticas. Por eixemplo, estudiar a diferencia entre hombre e mullers u entre ninos de pais esvurciatos u no. Cuan as variables independients no pueden pas prener-sen a l'azar e as collas experimentals son definitos por as condicions naturals, o plan d'experimentación se diz cuasiexperimental.^[10]

 

O estudio correlativo mira de mesurar as relacions entre variables. Permite de meter en evidencia que una variable ye ligata ta unatra a un ran estatistico e de mesurar l'amplaria d'a relación. Fa chuego ta estudiar cualques variables qui no son pas manipulables experimentalment, como o numero de fumarros fumatos e as consecuencias sobre cualques marcadors de salut. Tamién fa chuego ta replegar un gran numero de variables, por eixemplo, replegando-ne de cuestionarios sobre grans contrimuestras. Fa chuego tamién cuan as variables no son pas ligatas a priori e que las suyas interpretacions entre causa y efecto no siga pas ambiga (por eixemplo, en o estudio sobre a relación entre l'aviellamiento e o livel de buenpasar psicolochico, si ye posible que l'aviellamiento pueda afectar o buenpasar, ye imposible que o buenpasar pueda provocar l'aviellamiento).^[11]

Si l'estudio correlativo no permite pas de determinar a existencia de vinclos de causalidat, ye manimenos, como os atros metodos no experimentals, una buena fuent d'hipotesis de rechira. Ye en a base de tecnicas estatisticas mas sofisticatas que permiten de explorar millor os vinclos entre as variables extrayendo-ne notablement de factors de traza exploratoria (analís factorial) u fendo-ne servir de metodos de regresión. Os modelos estatisticos basatos en as correlacions pueden tamién menar, en combinando-ne d'analises factorials exploratorios, enta la metodo de rechira de relacions causals (analises causals u analises d'o camín) en os modelos d'ecuacions estructurals.

 

L'alufrada naturalista ye l'alufrada d'individuos en o suyo ambient familiar sinse garra intrusión, garra intervención ni garra cambeo d'as variables en o medio natural. O metodo ye estato meso en valor por l'etologo Konrad Lorenz, qui estudió d'ista traza os comportamientos socials d'os animals. En os humans, l'ambient natural puet estar a escuela, o puesto de treballo u o domicilio, por eixemplo.^[12]

O metodo en presenta de numerosas dificultaz tecnicas. Os alufradors deben estar o mas discretos posibles ta no interferir con os comportamientos naturals. Sindembargo, as personas qui se saben alufratas n'han de comportamientos licherament diferents (por eixemplo, mais qui se saben alufratas en as suyas interaccions con os suyos ninos chicoz s'amuestran mas pacients).^[12] A presencia d'un experimentador intrusivo puet provocar-ne de numerososos esbirriais experimentals, como consecuencia d'a deseyabilidat social, de l'efecto Hawthorne entre atros esbirriais experimentals.

Os datos replegatos son numerosos e complexos. Muitos metodos d'escandallo permiten de mugar a replega d'información ta simplificar a buixada d'o tractamiento de datos. O metodo d'escandallo de succesos mira de triar nomás que as accions u succesos que intresan a os experimentadors. O metodo d'escandallo temporal en tractar nomás que datos d'intes predeterminatos (por eixemplo, si a duración de l'alufrada leva numerosos días u no tractar soque os diez primers menutos de cada hora). O metodo d'os puntos consiste en en alufrar soque a un solo participant alavegada (por eixemplo, en un patio de recreo), e dimpuesas a os atros participants a redolín seguntes un plan determinato d'o proceso.^[12]

Unatro problema ye o d'as interpretacions d'os comportamientos y d'a suya codificación. Por eixemplo, as intencions u emocions d'os participants como a medrana u l'agresividat son d'interpretación dificil. Ta estalviar as interpretacions subchectivas, as alufradas de terrén describen nomás que os comportamientos u discansa en tecnicas a on numerosos codificadors independients analisan os comportamientos y las suyas interpretacions son obchecto de discusions en caso de desalcuerdo.^[12]

As alufradas naturalistas u de terrén permiten una buena descripción de comportamientos naturals e complexos; ye util ta situacions a on os experimentos de laboratorio no son pas posibles. A suya riqueza permite d'emitir-ne de nuevas hipotesis de rechira.^[12]

 

L'alufrada en laboratorio ye l'alufrada de personas en un medio artificial, pero sinse intervención de l'experimentador qui influya en os comportamientos. Ye una buena fuent d'hipotesis de rechira.

 

L'estudio de caso consiste en estudiar un solo individuo durando muito tiempo. S'emplega a vegadas cuan un pacient presenta una malautía rara por que un contrimuestra de muitos pacients no poderba pas estar alufrata. Ye a sobén o caso en neuropsicolochía, cuan un pacient en presenta de lesions cerebrals unicas, dimpuesas d'un accident, u de simptomas raros.^[5] eixemplos celebres son o de Phineas Gage^[13] u mesmo los d'os pacients descritos por o neurologo Oliver Sacks en os suyos libros de divulgación.

L'estudio de caso s'emplega a sobén en a psicolochía clinica y en as disciplinas clinicas que en son amán (psicoanalís, psiquiatría).^[14] Sigmund Freud se refirmó en os estudios de caso ta desembolicar as suyas teorías psicoanaliticas; por eixemplo, él describe os detalles d'a cura psicoanalitica d'un pacient dito "l'hombre d'os lupos".^[15] L'estudio de caso tamién ye recomendato por os experimentadors. Skinner, doncas, escribió que cal millor alufrar una sola rata milentas d'horas que milentas de ratas mientres una hora cadaguna.^[5] Combinando as dos avantallas d'os estudios de caso, os estudios experimentals realizatos individualment en pacients con lesions cerebrals han menato enta descubrimientos importants sobre o funcionamiento d'os procesos cognitivos como a memoria. Asinas, o pacient Henry Molaison participó en estudios experimentals durando decadas.^[16]

A entrevista con un participant se tracta d'una situación a on o psicologo, experimentador u medico en planteya de cuestions directament a lo participant u a lo pacient. As entrevistas n'han a-saber-las d'esavantallas: a diferencia d'os cuestionarios anonimos, cheneran un efecto de deseyabilidat que menan a os participants a modificar as suyas respuestas; éls no informan soque d'os procesos conscients d'os participants; manimenos, as motivacions d'un comportamiento son, en gran parti, inconscients; en definitiva, a cualidat d'a entrevista pende d'as cualidaz de l'experimentador.^[5]

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2 1,3} Reuchlin, Maurice (1985) Psychologie PUF.
2. ↑ Paul Mengal, « La constitution de la psychologie comme domaine du savoir aux XVIe et XVIIe siècle », Revue d'Histoire des Sciences Humaines, vol. 1, nº 2 « Aux origines de la psychologie européenne (16e-19e siècles) »,‎ 2000, pp. 5-27 (ISBN 2859396179, DOI 10.3917/rhsh.002.0005).
3. ↑ Classics in the History of Psychology – Marko Marulic – The Author of the Term "Psychology".
4. ↑ «psychologie», étymologie, sur centre national de ressources textuelles et lexicale.
5. ↑ ^{5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16} Michael W. Eysenck, Psychology, a student handbook, Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.
6. ↑ Josef Brocek, « Contributions to the History of Psychology: Xii. Wayward History: F. C. Donders (1818–1889) and the Timing of Mental Operations », Psychological Reports, vol. 26, no 2,‎ 1 d'abril de 1970, p. 563–569 (ISSN 0033-2941, DOI 10.2466/pr0.1970.26.2.563.
7. ↑ Pierre Steiner, « Introduction cognitivisme et ciences cognitives », Labyrinthe, no 20,‎ 20 avril 2005, p. 13–39 (ISSN 1950-6031, DOI 10.4000/labyrinthe.754).
8. ↑ Rumelhart, D.E., J.L. McClelland and the PDP Research Group (1986). Parallel Distributed Processing: Explorations in the Microstructure of Cognition. Volume 1: Foundations, Cambridge, MA: MIT Press.
9. ↑ McClelland, J.L., D.E. Rumelhart and the PDP Research Group (1986). Parallel Distributed Processing: Explorations in the Microstructure of Cognition. Volume 2: Psychological and Biological Models, Cambridge, MA: MIT Press.
10. ↑ Michael W. Eysenck, Psychology, a student handbook, Hove, Reino Uniu, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 819-820.
11. ↑ Michael W. Eysenck, Psychology, a student handbook, Hove, Reino Uniu, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 820-822.
12. ↑ ^{12,0 12,1 12,2 12,3 12,4} Michael W. Eysenck, Psychology, a student handbook, Hove, Reino Uniu, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 822-823.
13. ↑ H. Damasio, T. Grabowski, R. Frank & A. M. Galaburda, «The return of Phineas Gage: clues about the brain from the skull of a famous patient», Science (Nueva York), vol. 264, no 5162,‎ 20 mai 1994, p. 1102–1105 (ISSN 0036-8075, PMID 8178168, leyer en linia, consultato lo 27 de noviembre de 2017).
14. ↑ Jean-Louis Pedinielli e Lydia Fernandez, L'observation clinique et l'étude de cas (3ª edición), París, Armand Colin, 2015.
15. ↑ S. Freud, L'homme aux loups, París, Payot, 2013.
16. ↑ «L'image de la semaine: «Henry Molaison, l’homme qui ne pouvait plus se souvenir»» (en francés), en CNRS Le journal (consultato lo 27 de novembre de 2017).

• Conductismo.
• Droga.
• Ludopatía.
• Motivación.
• Recordanza humana.
• Psicolingüistica.
• Psicolochía medica.
• Psicolochía social.

• Filosofía.
• Psicometría.
• Relichión.
• Sociolochía.
• Psicolochía social.
• Psicohistoria.

• (en) International Union of Psychological Science.
• (en) American Psychological Association: Ligallo Americano de Psicolochía.
• (fr) International Psy Congresses.
• (en) Psicolochía Online: Formación, autoaduya y consello online.
• (es) Portalpsicologia.org.
• (es) Psicocentro.com.
• (es) Directorio y Buscador de Psicolochía.
• (en)/(ca)/(es) Web sobre Psicolochía Social.