[go: up one dir, main page]

Cronica de Sant Chuan d'a Penya

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Cronica de Sant Chuan d'a Penya

Cronica de Sant Chuan d'a Penya (fol. 1r)
Información cheneral
Autor Tomás de Canellas
Chenero literario Historia
Versión orichinal en latín
Títol orichinal Cronica de Sant Chuan d'a Penya
País Aragón
Calendata de
publicación
Antis de 1359
Traducción en catalán
Títol Cròniques dels reis d'Aragó e comtes de Barcelona
Traductor Anonimo
País Catalunya
Calendata de
publicación
1369 - 1372
Traducción ta l'aragonés
Traductor Anonimo
País Aragón
Calendata de
publicación
1369 - 1372

A Cronica de Sant Chuan d'a Penya u Cronica pinatense ye una cronica historiografica medieval escrita per iniciatiba d'o rei Pero IV d'Aragón que abraca la historia d'o Reino d'Aragón den d'os suyos oríchens condals y d'a posterior Corona enta la muerte d'Alifonso II d'Aragón. S'escribió en a suya primer redacción en latín enta 1342 per o secretario d'o rei, Tomás de Canellas, enamplando uns anteriors anals pinatenses d'os reis aragoneses y navarros.[1]

D'a Cronica, bi n'ha tres versions. A primera ye escrita en latín y ye d'antis de 1359. Se rancó ta escribir-la d'una cronica anterior a la cual Tomás de Canellas enadió la historia posterior a la unión d'Aragón y Catalunya. A obra se constitui como la cronica oficial d'a dinastía reyal. D'ista versión latina, en deriva una en aragonés[2] y una altra en catalán, todas dos con data entre 1369 y 1372. A versión aragonesa fue publicata en 1876 per Tomás Ximénez d'Embún en una edición critica.[3] En 1961, Antonio Ubieto Arteta editó criticament a versión latina[4] y Amadeu Soberanas, a catalana.[5] Carmen Orcástegui publicó en 1986 una nueva edición critica d'o texto en aragonés.[6]

O texto nos lo han trasmeso en tres manuscritos. Dos se'n troban a la Biblioteca d'o Escorial. O primer (con a signatura L-II.13) ye d'as acabanzas d'o sieglo XIV. En bi ha un altro d'enta 1470 (sign. N-I-13) que bi encorpora adicions de Martín de Larraya d'o sieglo XVI. O zaguer, disponible en edición dichital facsímil, data d'o sieglo XVI y se troba a la Biblioteca Nacional d'Espanya (ms. 2078).

As fuents d'a Cronica de San Chuan d'a Penya se troban en una antiga cronica d'o monesterio homonimo que conteneba cronolochías y afers chenealochicos y li proporciona información de valura sobre es antigos contes aragoneses y os primers reis de Pamplona. Ta las calendatas posteriors a la unión dinastica entre Peironella d'Aragón y Remón Berenguer IV se fizon servir a Cronica d'os Estaus Peninsulars (dita tamién Cronica navarro-aragonesa u Cronica de 1305), y la Gesta Comitum Barchinonensium, amés d'a important obra latina de Rodrigo Ximénez de Rada, De rebus Hispaniae, fuent igualment principal ta la Estoria d'Espanya d'Alifonso X de Castiella.

Se tracta d'un d'os textos mes relevans ta la historia d'a Corona d'Aragón. Ha una gran importancia lo feito que repleque prosificacions de cancions de chesta, d'entre as cuals descolla la d'a Campana de Uesca. Ye amés d'interés como fuent documentadera ta datos relacionatos con o monesterio de Sant Chuan d'a Penya. A cronica remata con a muerte d'Alifonso IV d'Aragón en 1336.

Referencias

editar
  1. Antonio Pérez Lasheras, La literatura del reino de Aragón hasta el siglo XVI, Zaragoza, Ibercaja-Institución Fernando el Católico (col. Biblioteca Aragonesa de Cultura), 2003, pach. 103. ISBN 84-8324-149-8.
  2. Reproducción dichital d'a Cronica de Sant Chuan d'a Peña (versión en aragonés). Manuscrito 2078 d'a Biblioteca Nacional d'Espanya.
  3. Edición dichital a partir de Tomás Ximénez d'Embún (Zaragoza, Imprenta del Hospicio, 1876).
  4. Antonio Ubieto Arteta (ed.), Crónica de San Juan de la Peña: versión latina e índices, Valencia, Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Zaragoza, Aragón y Rioja, 1961 (Textos Medievales, 4). Ficha catalografica d'a obra en a BNE.
  5. Amadeu J. Soberanas Lleó (ed.), Crònica general de Pere el Cerimoniós, dita comunament Crònica de Sant Joan de la Penya, Barcelona, Alpha, 1961.
  6. Carmen Orcástegui Gros (ed.), Crónica de San Juan de la Peña: versión aragonesa. Institución «Fernando el Católico», Zaragoza, 1986.

Bibliografía

editar
  • NAGORE LAÍN, Francho, El aragonés del siglo XIV según el texto de la Crónica de San Juan de la Peña, Instituto de Estudios Altoaragoneses, 2003. ISBN 84-8127-134-9.
  • PÉREZ LASHERAS, Antonio, La literatura del reino de Aragón hasta el siglo XVI, Zaragoza, Ibercaja-Institución Fernando el Católico (col. Biblioteca Aragonesa de Cultura), 2003, pach. 103. ISBN 84-8324-149-8.
  • UBIETO ARTETA, Antonio, Historia de Aragón. Literatura medieval I, Zaragoza, Anubar, 1982. ISBN 84-7013-186-9.
  • XIMÉNEZ DE EMBÚN, Tomás, «Estudio preliminar» a su ed. de la [Crónica de San Juan de la Peña], Zaragoza, Imprenta del Hospicio, 1876. pp. V-XXI. Edición en a versión aragonesa y latina.

Vinclos externos

editar
Wikisource 
Wikisource
En Wikisource bi ha un texto sobre a Cronica de Sant Chuan d'a Penya.


Literatura en aragonés
Obras medievals Cronica cheneral d'Espanya · Cronica de los Conquiridors · Cronica de Sant Chuan d'a Penya · Glosas Emilianenses · Grant Cronica d'Espanya · Liber Regum (Libro de las Cheneracions) · Poema de Yuçuf
Traduccions medievals Breviarium ab Urbe condita · Discursos d'a historia d'a Guerra d'o Peloponiso ·La Flor de las Ystorias d'Orient · Historia contra los paganos · Historia troyana · Libro de los Emperadors · Libro de los fechos et conquistas del principado de la Morea · Libro d'as Marabillas d'o Mundo · Libro de Marco Polo · Libro d'el Trasoro · Rams de Flors · Secreto secretorum · Vidas semblants
Obras modernas Leyendas de l'Alto Aragón · A lueca · Qui bien fa nunca lo pierde
Escritors y escritoras Ana Tena Puy · Ánchel Conte · Carmen Castán · Chuana Coscujuela · Chusé María Satué · Chusé Inazio Nabarro · Chusé Raul Usón · Elena Chazal · Ferrán Marín Ramos · Francho Nagore · Francho Rodés · Josep Carles Laínez · Maximo Palacio · Nieus Luzía Dueso · Toni Collada · Óscar Latas · Pablo Recio · Ricardo Mur
Premios literarios Ana Abarca de Bolea · Arnal Cavero · Luis del Val · Villa de Sietemo