Cronica de Sant Chuan d'a Penya
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Cronica de Sant Chuan d'a Penya | |
|---|---|
 Cronica de Sant Chuan d'a Penya (fol. 1r) | |
Información cheneral
| |
| Autor | Tomás de Canellas |
| Chenero literario | Historia |
Versión orichinal en latín
| |
| Títol orichinal | Cronica de Sant Chuan d'a Penya |
| País |  Aragón
|
| Calendata de publicación |
Antis de 1359 |
| Traducción en catalán | |
| Títol | Cròniques dels reis d'Aragó e comtes de Barcelona |
| Traductor | Anonimo |
| País | Catalunya
|
| Calendata de publicación |
1369 - 1372 |
| Traducción ta l'aragonés | |
| Traductor | Anonimo |
| País | Aragón
|
| Calendata de publicación |
1369 - 1372 |
A Cronica de Sant Chuan d'a Penya u Cronica pinatense ye una cronica historiografica medieval escrita per iniciatiba d'o rei Pero IV d'Aragón que abraca la historia d'o Reino d'Aragón den d'os suyos oríchens condals y d'a posterior Corona enta la muerte d'Alifonso II d'Aragón. S'escribió en a suya primer redacción en latín enta 1342 per o secretario d'o rei, Tomás de Canellas, enamplando uns anteriors anals pinatenses d'os reis aragoneses y navarros.[1]
D'a Cronica, bi n'ha tres versions. A primera ye escrita en latín y ye d'antis de 1359. Se rancó ta escribir-la d'una cronica anterior a la cual Tomás de Canellas enadió la historia posterior a la unión d'Aragón y Catalunya. A obra se constitui como la cronica oficial d'a dinastía reyal. D'ista versión latina, en deriva una en aragonés[2] y una altra en catalán, todas dos con data entre 1369 y 1372. A versión aragonesa fue publicata en 1876 per Tomás Ximénez d'Embún en una edición critica.[3] En 1961, Antonio Ubieto Arteta editó criticament a versión latina[4] y Amadeu Soberanas, a catalana.[5] Carmen Orcástegui publicó en 1986 una nueva edición critica d'o texto en aragonés.[6]
O texto nos lo han trasmeso en tres manuscritos. Dos se'n troban a la Biblioteca d'o Escorial. O primer (con a signatura L-II.13) ye d'as acabanzas d'o sieglo XIV. En bi ha un altro d'enta 1470 (sign. N-I-13) que bi encorpora adicions de Martín de Larraya d'o sieglo XVI. O zaguer, disponible en edición dichital facsímil, data d'o sieglo XVI y se troba a la Biblioteca Nacional d'Espanya (ms. 2078).
As fuents d'a Cronica de San Chuan d'a Penya se troban en una antiga cronica d'o monesterio homonimo que conteneba cronolochías y afers chenealochicos y li proporciona información de valura sobre es antigos contes aragoneses y os primers reis de Pamplona. Ta las calendatas posteriors a la unión dinastica entre Peironella d'Aragón y Remón Berenguer IV se fizon servir a Cronica d'os Estaus Peninsulars (dita tamién Cronica navarro-aragonesa u Cronica de 1305), y la Gesta Comitum Barchinonensium, amés d'a important obra latina de Rodrigo Ximénez de Rada, De rebus Hispaniae, fuent igualment principal ta la Estoria d'Espanya d'Alifonso X de Castiella.
Se tracta d'un d'os textos mes relevans ta la historia d'a Corona d'Aragón. Ha una gran importancia lo feito que repleque prosificacions de cancions de chesta, d'entre as cuals descolla la d'a Campana de Uesca. Ye amés d'interés como fuent documentadera ta datos relacionatos con o monesterio de Sant Chuan d'a Penya. A cronica remata con a muerte d'Alifonso IV d'Aragón en 1336.
Referencias
editar- ↑ Antonio Pérez Lasheras, La literatura del reino de Aragón hasta el siglo XVI, Zaragoza, Ibercaja-Institución Fernando el Católico (col. Biblioteca Aragonesa de Cultura), 2003, pach. 103. ISBN 84-8324-149-8.
- ↑ Reproducción dichital d'a Cronica de Sant Chuan d'a Peña (versión en aragonés). Manuscrito 2078 d'a Biblioteca Nacional d'Espanya.
- ↑ Edición dichital a partir de Tomás Ximénez d'Embún (Zaragoza, Imprenta del Hospicio, 1876).
- ↑ Antonio Ubieto Arteta (ed.), Crónica de San Juan de la Peña: versión latina e índices, Valencia, Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Zaragoza, Aragón y Rioja, 1961 (Textos Medievales, 4). Ficha catalografica d'a obra en a BNE.
- ↑ Amadeu J. Soberanas Lleó (ed.), Crònica general de Pere el Cerimoniós, dita comunament Crònica de Sant Joan de la Penya, Barcelona, Alpha, 1961.
- ↑ Carmen Orcástegui Gros (ed.), Crónica de San Juan de la Peña: versión aragonesa. Institución «Fernando el Católico», Zaragoza, 1986.
Bibliografía
editar- NAGORE LAÍN, Francho, El aragonés del siglo XIV según el texto de la Crónica de San Juan de la Peña, Instituto de Estudios Altoaragoneses, 2003. ISBN 84-8127-134-9.
- PÉREZ LASHERAS, Antonio, La literatura del reino de Aragón hasta el siglo XVI, Zaragoza, Ibercaja-Institución Fernando el Católico (col. Biblioteca Aragonesa de Cultura), 2003, pach. 103. ISBN 84-8324-149-8.
- UBIETO ARTETA, Antonio, Historia de Aragón. Literatura medieval I, Zaragoza, Anubar, 1982. ISBN 84-7013-186-9.
- XIMÉNEZ DE EMBÚN, Tomás, «Estudio preliminar» a su ed. de la [Crónica de San Juan de la Peña], Zaragoza, Imprenta del Hospicio, 1876. pp. V-XXI. Edición en a versión aragonesa y latina.
Vinclos externos
editar- Reproducción dichital d'o Manuscrito 2078 d'a Biblioteca Nacional d'España: Cronica de Sant Chuan d'a Penya en versión aragonesa.
- Crónica Pinatense (Voz d'a Gran Enciclopedia Aragonesa)
- "Índices onomásticos de la " Crónica de San Juan de la Peña" (versión aragonesa, siglo XIV)", Francho Nagore Laín, Alazet: Revista de filología, nº 15, 2003, pp. 297–342.