Brasil

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Republica Federativa de Brasil República Federativa do Brasil
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Ordem e Progresso (Portugués; Orden y Progreso)
Himno nacional: Hino Nacional Brasileiro
Capital  • Población  • Coordenatas	Brasilia 3.055.149 (2020) 15°45′S 47°57′W
Mayor ciudat	São Paulo
Idiomas oficials	Portugués
Forma de gubierno President Vicepresident	Republica federal Luiz Inácio Lula da Silva Geraldo Alckmin
Independencia Declarata Reconoixita	de Portugal 7 de setiembre de 1822 29 d'agosto de 1825
Superficie  • Total  • % augua Mugas	Posición 5º 8.514.876 km² 0,65% 120,3
Población  • Total (2022)  • Densidat	Posición 6º 214.828.540 24,87 hab/km²
PIB (PPA)  • Total (2008)  • PIB per capita	Posición 9º $1,981 trillons $10,325
Moneda	Real
Chentilicio	Brasilero/a[1]
Zona horaria	UTC -2 a -5
Dominio d'Internet	.br
Codigo telefonico	++ 55
Prefixo radiofonico
Codigo ISO
Miembro de: OEA, ONU, Mercosur, CSN, ALADI, SELA, CPLP

A Republica Federativa de Brasil (en portugués República Federativa do Brasil) ye o país mas gran de Sudamerica y o cinqueno estau mas gran d'o mundo en termins d'amplaria territorial. A suya población ye de 205.002.000 habitants en una superficie de 8.514.876 km² (ye decir, o 47% d'a superficie total d'America d'o Sud), con una densidat de población de 22 hab/km². Encara que Brasil ye o cinqueno país mas poblato d'o mundo, ye tamién uno d'os países con menor densidat de población, en estar semidesertica a mayor parte d'o país.

Brasil tien zonas mugants con toz menos dos d'os países sudamericans, Chile y Ecuador. Muga: a o norte con Venezuela, Colombia, Guyana, Surinam y Guayana Francesa; a o sud con Archentina, Uruguai y Paraguai; a l'este con l'Oceano Atlantico; y a l'ueste con Bolivia y Perú.

A capital nacional ye Brasilia, que substituyó a Río de Janeiro en 1960. Politicament, Brasil ye una Republica, estando l'actual president d'o país Luiz Inácio Lula da Silva. Brasil declaró a suya independencia de Portugal o 7 de setiembre de 1822 formando l'Imperio de Brasil, y Portugal reconoixió ista declaración d'independencia o 29 d'agosto de 1825.

En estar una antiga colonia portuguesa, Brasil ye l'unico país d'America d'o sud a on se charra o portugués, encara que tamién se charran luengas indichenas, trobando-se muitas en situación de periglo. A relichión d'a mayor parte d'os brasileros ye o Cristianismo catolico (ye o país con mayor porcentache d'habitants catolicos d'o mundo), encara que tamién bi ha una important presencia d'a Ilesia Evanchelica.

A ciudat brasilera con mayor nomero d'habitants ye São Paulo, con una población total de mas de 10 millons d'habitants; Rio de Janeiro, con mas de 6 millons; Salvador, Belo Horizonte y Fortaleza, con mas de 2 millons; y Recife, Curitiba, Belém, Porto Alegre, Manaus y Goiânia, totas con mas d'1 millón d'habitants.

A metat norte d'o país ye formata por a cuenca hidrografica d'o río Amazonas, encara que a parte sud de Brasil fa parte d'a cuenca hidrografica d'o Río d'a Plata, con os ríos Paraguai, Paraná y Uruguai. Antiparte, una parte d'as suyas auguas fluvials desauguan en l'oceano Atlantico, que ye a muga oriental de Brasil. A mayor altaria de Brasil ye o Pico da Neblina, con 2.993 metros d'altaria sobre o livel d'a mar.

L'8 de chinero de 2023, seguidors de l'anterior president Jair Bolsonaro asaltan simultaniament as seus d'o poder executivo, d'o poder chudicial y d'o poder lechislativo, en espullando-las y causando-ie destruccions, en un acto que muitos observadors califican como un intento de golpe d'estau.^[2]

O territorio de Brasil se troba dividito administrativament en 26 estaus, amás d'un Districto Federal.

	UF	Sigla	Capital	Rechión
1	Acre	AC	Rio Branco	Norte
2	Alagoas	AL	Maceió	Nord-este
3	Amapá	AP	Macapá	Norte
4	Amazonas	AM	Manaus	Norte
5	Bahia	BA	Salvador	Nord-este
6	Ceará	CE	Fortaleza	Nord-este
7	Espírito Santo	ES	Vitória	Sudeste
8	Goiás	GO	Goiânia	Centro-Ueste
9	Maranhão	MA	São Luís	Nord-este
10	Mato Grosso	MT	Cuiabá	Centro-Ueste
11	Mato Grosso do Sul	MS	Campo Grande	Centro-Ueste
12	Minas Gerais	MG	Belo Horizonte	Sudeste
13	Pará	PA	Belém	Norte
14	Paraíba	PB	João Pessoa	Nord-este
15	Paraná	PR	Curitiba	Sud
16	Pernambuco	PE	Recife	Nord-este
17	Piauí	PI	Teresina	Nord-este
18	Rio de Janeiro	RJ	Rio de Janeiro	Sudeste
19	Rio Grande do Norte	RN	Natal	Nord-este
20	Rio Grande do Sul	RS	Porto Alegre	Sud
21	Rondônia	RO	Porto Velho	Norte
22	Roraima	RR	Boa Vista	Norte
23	Santa Catarina	SC	Florianópolis	Sud
24	São Paulo	SP	São Paulo	Sudeste
25	Sergipe	SE	Aracaju	Nord-este
26	Tocantins	TO	Palmas	Norte
27	Districto Federal	DF	Brasília	Centro-Ueste

As prencipals arias metropolitanas de Brasil son:

L'esporte mes popular y practicato por a población de Brasil ye o fútbol, atros esportes como o baloncesto, o voleibol, o futbol sala, l'automovilismo y os esportes de luita tanto que ha originado nuevas especializades como o vale-tudo, a capoeira y el jiu-jitsu brasilenyo. Tamien ye destacable as artes marcials mixtas (MMA) que son tamién son muito populars en zaguerias.

• O fútbol ye o esporte mes popular y practicato de Brasil, estando-ne o suyo organismo rector a Confederación Brasilera de fútbol y a suya competición mes important ye a Campeonato Brasileiro de Futebol y a suya maxima categoria ye a Serie A. Os suyos equipes partecipan en as competicions continentals organizatas por a Confederación Sudamericana de Fútbol y os clubs con mes campionatos nacionals ganados son o Santos y o Palmeiras. A selección nacional de fútbol ye considerata a sobén y en diferents epocas como a millor selección d'o mundo y campiona cinco vegatas d'a Copa Mundial de Fútbol en as edicions de (1958, 1962, 1970, 1994 y 2002) y o millor chugador de Brasil de toz os tiempos ye Pelé, campión con a selección nacional de fútbol en tres Copas Mundials de Futbol, y esleyito como millor chugador d'o sieglo XX seguntes a FIFA, atros chugadors famosos están Zico, Socrates, Garrincha, Arthur Friedenreich, Tostão, Romario, Ronaldo, Kaká, Diego Alves y en l'actualidat bi ha de destacar a Vinícius Júnior, Neymar, y Rodrygo Goes.
• Atro esporte que tien muitos muitos practicantes d'alto libel y tamién muitos aficionaus ye l'automobilismo sobretodo en a Formula 1 con pilotos que han ganau bel títol y bella cursa en o Campeonato d'o Mundo de Formula 1 como Emerson Fittipaldi (campión en 1972 y 1974), Ayrton Senna (campión en 1988, 1990 y 1991), Nelson Piquet (campión en 1981, 1983 y 1987), Felipe Massa, Rubens Barrichelo y José Carlos Pace qui da nombre a o circuito de Interlagos en São Paulo que ye an zaguerament se fa o GP de Brasil de Formula 1.

Dentre as instalacions esportivas d'o país destaca o Complexo Esportivo de Maracaná, en o cual ye situau o Estadio de Maracaná que ye o más gran y representatiu estadio d'o país, estió o más gran d'o mundo y ye an chuga a selección de Brasil de fútbol os suyos partius como local.

Dentre as competicions poliesportivas organizadas por Brasil o en Brasil cal destacar a ciudat brasilera de Rio de Janeiro que estió a siede d'os Chuegos Olimpicos de 2016 y d'os Chuegos Panamericanos de 2007. En São Paulo os Chuegos Panamericanos de 1963 .

Brasil estió a seu d'a Copa Mundial de Fútbol de 1950 y a Copa Mundial de Fútbol de 2014 y d'a Copa America de Futbol en as anyadas 1919, 1922, 1949, 1989 y 2015.

• Brasil en os Chuegos Olimpicos.

Brasil ye representau en os Chuegos Olimpicos per o Comité Olimpico Brasilenyo, creau en 1914 y reconoixiu per o Comité Olimpico Internacional en 1935.^[3]

En os Chuegos Olimpicos de Verano ha participau en 23 edicions, estando a suya primera presencia en Anvers 1920, dende alavez o país ha obteniu un total de 150 medallas en as edicions de verano: 37 d'oro, 42 d'archent y 71 de bronce.^[3]

En os Chuegos Olimpicos d'Hibierno ha participau en nueu edicions, estando Albertville 1992 a suya primera participación en estes Chuegos. Lo país no ha aconseguiu garra medalla en as edicions d'hibierno.^[3]

A ciudat brasilera de Rio de Janeiro estió a siede d'os Chuegos Olimpicos de 2016.^[4]

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Brasil.
• (pt) Gubierno de Brasil.
• (pt) Turismo de Brasil.