Cidal

O kahiceraan no malikatay a fo'is ko cidal/tataparan (silosi: ), matomes to fa'edet ato cisyak a masamaliay ko tireng, ano lalaten ko sasifo'an i, 1,392,000 km ko kato'edaw.

O tataparan a nanengnengan, i ’ayaw no kadademak no tamdaw o iraayto i kasaniyaro’, o iraayto a ceki’ no seray. O tataparan a nanengnengan ato no punka a nengnengan o caayay kalecad a liyad.

Nikawrira i 21 sici i, awaay to kilimen ko caayay ho kademak no tamdaw, orasaka latek “O tataparan no nanengnengan ko sakacitodong no ninengnengan ato nai seray a rocek.

Ci Rachel Louise Carson “Ka’iwilan a kacanglahan” (1962) makimad ko i lawacay no lalan a ninengnengan, “Cecay miheca, manengneng no tamdaw ko molengaway i lawac no lalan a kamodo’ a kilang, kanocoray, rorang, kising ato kalofalo a masolot ko mata no mita’elifay”, toya midemak a mifonsya to cisapaiyoay i, “ Oya misolotay to mata a salawacan no lalan i, anini saheto o mafadi’ay to, matiya o naikoran no madapdapay a macorahay.”. Na ^ca ho kafonsiyaen, ira: to ko mafadi’ay a lengaw, latek ira ko naicowaay a nikalengaw, saka masapinang ko serayan a manengnengay a nikafana’an.

“O tataparan a nengnengan”, sa’ayaw o nipilecad to nicokaan, nisafacoan a ninengnengan ko masapinangay, miingiday to palapalaan a kasasiikeiked. Ci Alisanta, Fon Humpot (1769-1859) pacecay to kafana’en, o latekan a harateng i, makalitosa to tataparan a nanengnengan ato no punka a nanengnengan.

1908 miheca, o serakay ci Oto Sulite pacomahad to “o iraay to a ceki’ no seray”

tato’asan a tanengnengan Urlandschaft ato “punka a tanengnengan” Kulturlandschaft a sowal, milifet to sapipakayniaw i serakay, mikiromaay to roma a kakak. I ’ayaway a serakay a midemak to “tato’asan a tanengnengan” a sowal tikol ci Kar, O Saeran 1925 miheca a nikingkiwan a “ O faco no tanengnengan” (The Morphology of Landscape) sanay.

O kongko no tosaay ko cidal, Iti:yaho, tosa ko cidal a masadak i kakarayan, macacaliw a caay ka pasa^sa' a malikat koya cidal, orasaka, mararid ko kedal, mafadi' ma'akik ko semot ato kilang a ma^min. Mangalay ko tamdaw a mialanan tonini a latiih, pili'en naira ko lalima a ci'icelay a macodahay a kapah, a milood to cidal.

Ora sa a papina a kapah,mata'lif naira ko pinapi:na a mihcaan, a makat to raraya'ay a rarakaten naira a lalan, caayho ka rawis naira a mitaos ko kaitiraan noya a cidal, mapatay haca ko cecay naira i fatad no lalan. Orasaka, keton sato caira to malodemak a papipararid a pasia'ayaw a makat ko tatosa, ta o roma a tatosa haw i, papi pacacekosen naira a taloma' a paratoh to malitemohay naira a demak.

Pakatengil ko iniyaro'ay to nanosowal no tatosaay haw i, tongalen naira a miocor ko papina a macodahay a kapah a miso'ayaw toya cidal. Alacinifafa to wawa caira, ci nihawikid haca to hafay ato mami, ato sapaloma, ta palomaen naira i cikaw no fatad no lalan, to sakacaaw ka nikaw to malo kakaenen naira. Saka, makat caira to maraayay a raraya'ay a rarakaten naira, ta mado^do naira ko ia'ayawayto naira a tatosa. Oya sa a tatosa, caayto ka oya a i'ayaway a masakapahayho a ci'icelay ko laleko naira, makedalto a ma'ofadto caira.

Mihaki^mel caira a misi'ayaw to kakatalawan kakalingsesan a rarakaten a pasia'ayaw a makat. Mapatay haca ko papina naira i fatad no lalan, copah sato, tahira to caira i katahiraan naira. Itiya haw i, tato:loto ko fadoc naira, ora a tatolo haw i, oya 'inafaho noya macodahay a kapah iti:yaho, hilam masamato'asayto caira, oya sa a mikeriday i cairaan a mama naira haw i, mapata'yto i:'ayaw aca.

Alaciniawitan koya tatoloay a macodahay a kapah to pana' a misitara a mipana' to mamasadak a cidal. Cai pakaterong ko sakacecay apana' naira. Talacowaan pakatama ko saka tosa a pana' toya cidal haw i, kirami, pasietip koya cidal a molecep. Do^dosato ira haca ko cecay a cidal a masadak naniwali. Matterong no ya saka tolo a pana' naira ko pafenfenan noya mamasadakho a cidal, ro^ro' saan a masakad ko remes noya cidal, oya sa a mipana'ay a kapah, mafarasi' no remes no cidal caira, mapatay caira a ma^min itira.

Materong nonini a cecay a pana' koya cidal saka, malowanto ko fa^det no cidal, saci'osaw sai oya safohcal saanay a malikatay a fulad anini, oya sa a maliwasakay nai tireng no cidal a masa'ikai'kayay a remes itiyaho i, maliwasak i tahaf no kakarayan a ma^min, malafo'ifo'isto a ma^min caira.

This article is a stub. You can help Wikipedia by expanding it.
這是一篇小作品，你可以通過編輯或修訂擴充其內容。

O Amis a finacadan iraay ko "Pacidal" sanay a ngangan no ngasaw.