Osmanischäs Rich
S Osmanische Rich (au Ottomanischäs odr Türkischäs Rich; Türkisch: Osmanlı İmparatorluğu, Osmanisch: Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye) isch d Bezeichnig för s Rich vo dä Dynastie vo dän Osmanä vo ca. 1299 bis 1923. Z Europa hed das Land „Türkei“ oder „Türkischäs Rich“ gheisse. Anatoliä isch i latinischä Werch noch dä Landnahm vo dä türkischä Seldschukä scho sit äm 12. Johrhundärt „Türkei“ (bzw. „Turchia“) gnennt wordä.
| Osmanlı Devleti Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye دولت عالیه عثمانیه S Osmanische Riich | |||||
| |||||
| Wahlspruch: دولت ابد مدت Devlet-i Ebed-müddet (Der Ewig Staat) | |||||
| Amtsspraach | Osmanischs Türkisch | ||||
| Hauptstadt | Söğüt (1299–1326) Bursa (1335–1365) Edirne (1365–1453) Istanbul (1453–1922) | ||||
| Staatsoberhaupt | Sultan | ||||
| Regierigschef | Grosswesir | ||||
| Flächi | 1. 4.800 km² (1299) 2. 15.162.000 km² (1574) 3. 20.090.263 km² (1595) 4. 2.987.100 km² (1906) ohni Vasalle[1] km² | ||||
| Iiwohnerzahl | 89.000.000 (1526) 24.028.900 (1906) ohni Vasalle[2] 30.000.000 (1915) 12.600.000 (1923) | ||||
| Währig | Akçe, Kuruş, Lira, Sultani, Para | ||||
| Gründig | 1299 | ||||
| Nationalhimne | Devlet-i Aliye-i Osmaniyenin Milli Marşları | ||||
 | |||||
Äs isch us äm Sultanat vo dä Rum-Seldschukä entstandä und mehräri Johrhundärt lang di entschäidändi Macht z Chliasiä, im Nöchän Oschtä, of äm Balkan, z Nordafrika und of dä Krim gsi. Im Lauf vom 18. und v. a. 19. Johrhundärt isch äs im Strit met dän europäischä Mächt noch Chliasiä und in Nöchän Oschtä zrockdrängt wordä. Di hütig Türkei isch dä Nochfolgestaat vom Osmanischä Rich.
Di osmanischä Sultän sind sunnitischi Muslim gsi und sind dä hanafitischä Rechtsschuäl gfolgt.
Entwicklig
ändereS git nöd so vil Öberlifärigä öbr d Afangszit vo dän Osmanä, wil s sich um ä chliis undr vielä Fürstätümer ghandlät het, wo s noch äm Zerschloo vom Seldschuken-Riich z Chliasie ge het. Ossärtem sind vieli wertvolli Büächär und Tegscht dör d Zerstörig vo Bursa dör dä Timurlenk värlorä gangä. Dä Namensgeber Osman I. isch afangs 14. Johrhundärt dä Herrschär öbr än nomadischä Stamm, dä Klan vo dä Kayı vom Stamm vo dä Bozok bi Söğüt im nordweschtlichän Anatoliä gsi. De turkmenisch Stamm isch islamisch gsi. 1299 het där Sultan Osman d Unabhängigkeit vo sim Beylik vom Riich vo dä Rum-Seldschuke erchlärt. Siit denn heisst s Land Osmanischs Riich.
1453 isch Konstantinopel eroberet worde, s hüütig Istanbul, was s Endi vom byzantinische Riich (oschtrömische Riich) bedüütet het.
16. Jahrhundert: Eroberigszüüg uf Europa; 1529 sind d Osmane vorübergehend bis Wien vorgschtosse. Uuf em Balkan sind aber grossi Gebiet duurhafter unter osmanischer Herrschaft bblibe.
1683 isch Wien nonemol belageret worde, aber di europäische Heer hend si wiider zrückgschlage; 1699 Verluscht vo Ungarn, wo definitiv an d Habsburgermonarchie gange isch.
Im 18./19. Jahrhundert hets schtarki Konflikte mit Russland ggää, wo ebefals Anschprüch erhobe het uuf die slawische Balkan-Gebiet.
Im erschte Wältchrieg isch s Osmanisch Riich uf dr Siite von de Mittelmächt Düütschland und Donaumonarchie gstande. Bsunders negativ uufgfalle isch es mit em Massemord an de Armenier.
Nach dr Chriegsniiderlag isch vom Kemal Atatürk di modärn Türkei gründet worde, wo neu en mee oder weniger weltliche und demokratische Schtaat ufboue het. Er het z. B. s schwiizerische Zivilgsetzbuech übernoo.