Suurbraak
Suurbraak (aanvanklik Xairu en Zuurbraak daarna[2]) is 'n landelike nedersetting in die Overberg in die Wes-Kaap geleë 19 km oos van Swellendam en 10 km van die N2 nasionale pad. Die dorpie lê langs die Buffeljagsrivier aan die voet van die Langeberg op die pad R324-streeksroete tussen Swellendam, Barrydale en Heidelberg. Dit is so 'n 5 km wes van die Tradouwpas.
Suurbraak "Xairu" (A place called Paradise) | |
|---|---|
 Suurbraak Sendingstasie | |
  Suurbraak Suurbraak se ligging in Wes-Kaap | |
| Koördinate: 34°01′S 20°39′O / 34.017°S 20.650°O | |
| Land |  Suid-Afrika |
| Provinsie | Wes-Kaap |
| Distrik | Overberg |
| Munisipaliteit | Swellendam |
| Stigting | 1812 |
| Regering | |
| Oppervlak | |
| • Totaal | 46,11 km2 (17,80 vk. myl) |
| Bevolking (2011)[1] | |
| • Totaal | 2 252 |
| • Digtheid | 49/km2 (130/vk. myl) |
| Rasverdeling (2011) | |
| • Wit mense | 2.6% |
| • Indiërs/Asiërs | 0.6% |
| • Bruin mense | 93.2% |
| • Swart mense | 3.2% |
| • Ander | 0.4% |
| Taal (2011) | |
| • Afrikaans | 95.9% |
| • Engels | 3.3% |
| • Ander | 0.8% |
| Poskode (strate) | 6743 |
| Poskode (posbusse) | 6743 |
| Skakelkode | 028 |
Geskiedenis
wysigOngeveer 300 tot 400 oorblywende lede van die Hessekwa- en Attakwastamme van die Khoi is hier onder beskerming van die Londense Sendinggenootskap (LSG) geplaas. Die sendingstasie is in 1812 gestig op 'n terrein van 5 000 hektaar met eerwaarde Johannes Seidenfaden in bevel. Omdat Seidenfaden die geestelike belange van sy kudde aan die bevordering van sy eie stoflike belange ondergeskik gestel het, is hy in 1825 ontslaan. Hy is opgevolg deur eerw. Heinrich Helm (1780-1840), die grootvader die baanbreker-sendeling van die NG Kerk in Noord-Transvaal en Rhodesië ds. Sam Helm, 'n sendeling wat daarin geslaag het om iets van die verlore prestige van die LSG terug te wen. Sy opvolger was sy seun Daniël wat op sy beurt opgevolg is deur sy skoonseun J.P. Rossouw. Tot einde 1942 was D.H. Rossouw, wat sy vader in 1921 opgevolg het, in bevel. Meer as 100 jaar was lede van dieselfde familie aan die hoof van hierdie sendingstasie. Die laaste Khoi-kaptein hier was Hans Moos. Sy graf is op die sendingstasie reg agter die grafte van die Helms in die kerkhof op die rivieroewer.
Die eerste kerk is deur die LSG tussen 1828 en 1848 opgerig. In 1875 is al die eiendomme aan die Algemene Sendingkommissie van die NG kerk verkoop. 'n Anglikaanse kerk en skool is in 1880 gebou na 'n skeuring in die gemeente.
Onder die Khoi-bewoners het hierdie plek as Xairu bekendgestaan. Dit het verwys na die pragtige natuurskoon van die omgewing. Caledon Instituut was die aanvanklike naam van die sendingpos aangesien goewerneur Caledon sy toestemming tot die stigting daarvan verleen het. Die huidige naam Suurbraak verwys na die "sour brake", die varings wat vandag nog volop in die vleigrond voorkom.
Met die sensus van 1891 in die Kaapkolonie was daar 1 100 mense in die dorp. Meer as die helfte van die huidige 2 000 inwoners is onder 20 jaar oud. Die dorp het 'n laerskool, kleuterskool, poskantoor en 'n biblioteek. Daar is ook 'n meubelfabriek wat werk verskaf aan van die inwoners. Die meeste inwoners werk op plase in die omgewing of op naburige dorpe.
Die dorpie is 'n lintdorp in 'n pragtige vallei onder reuse eikebome geleë met 'n stroom wat deur die dorp loop. Die natuurskoon, wat fynbos en 'n ryk voëllewe insluit, en geboue uit die stigtingsperiode, waarvan sommige gerestoureer is, sowel as die leefstyl van die mense, leen die dorpie tot ekotoerisme. Baie van die inwoners gebruik nog houtstowe, met uitheemse indringerplante uit die omgewing as gerieflike brandstof. Van die kleiner plase om die dorpie gebruik nog perdaangedrewe ploë.
Sien ook
wysig- Eerw. Jacobus Pauw
- Oude Post, gedenkwaardigheid naby die dorp.
- Lys van dorpe in Suid-Afrika
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Hoofplek Suurbraak". Sensus 2011.
- ↑ Fourie, M. (samest.) 2013. Die biblioteekroete. Kaapse Bibliotekaris 57(4):47 : Die dorpie Suurbraak, geleë tussen Buffeljagsrivier en Barrydale, was die derde oudste Londense sendingstasie in die land. Die plek is aanvanklik 'Xairu' (wat paradys beteken) genoem. Nog later sou die gebied bekend staan as Zuurbraak, maar met die implementering van die Groepsgebiedewet in 1961 is die naam verander na Suurbraak.
Bibliografie
wysig- Dictionary of South African Biography, deel 2. Kaapstad: Tafelberg, 1972. ISBN 0-624-00369-8
- Tomlinson, L.L.:Geskiedkundige Swellendam. Kaapstad: Nasionale Pers Beperk, 1943
Eksterne skakels
wysig- Suurbraak Geargiveer 31 Desember 2006 op Wayback Machine op View Overberg
- Lanok inskrywing oor Suurbraak Geargiveer 11 April 2006 op Wayback Machine