Piet Joubert

Petrus Jacobus (Piet) Joubert is op 20 Januarie 1831 op die plaas Damaskus in die huidige Prins Albert-distrik gebore en het die Groot Trek onder leiding van Piet Retief as jong seun meegemaak. Nadat Joubert se pa in 1847 dood is, het die gesin Natal verlaat en hulle op Gatsrand in Transvaal (hedendaagse Gauteng) gevestig.

In 1851 is Joubert met Hendrina Johanna Susanna Botha getroud, en die egpaar het hulle uiteindelik op die plaas Rustfontein in die distrik Wakkerstroom gevestig. Hulle het agt kinders gehad. Hoewel Joubert min formele skoolopleiding gehad het. het hy ʼn grondige kennis van die Romeins-Hollandse reg opgebou en het hy as regsagent opgetree.

Hy was ook ʼn handelaar wat op 'n vroeë ouderdom reeds heelwat grond besit het. Hy was stigterslid van verskeie maatskappye en het ook heelwat goudaandele besit.

In 1860 is hy tot Wakkerstroom se verteenwoordiger in die Transvaalse Volksraad verkies. In 1873 het hy voorsitter van die Volksraad geword en tydens pres. T.F. Burgers se besoek aan Europa in 1875-76 het hy as waarnemende staatspresident opgetree. In 1876 het hy as Volksraadslid bedank, maar nadat die Zuid-Afrikaansche Republiek in 1877 deur sir Theophilus Shepstone geannekseer is, het Joubert weer sterk na vore getree deur hom te beywer vir die herstel van die republiek se onafhanklikheid. In 1878 was hy lid van die tweede Transvaalse deputasie na Brittanje, wat vergeefs geprobeer het om die anneksasie herroep te kry.

Op die daaropvolgende volksvergaderings het hy 'n prominente rol gespeel en op die Paardekraalbyeenkoms in Desember 1880 is hy saam met Paul Kruger en M.W. Pretorius benoem tot die Driemanskap wat die Transvaalse regering in ere moes herstel. Hy is terselfdertyd as kommandant-generaal aangestel, en met die uitbreek van die Eerste Vryheidsoorlog (1880-1881) kort daarna was hy in bevel van die kommando's aan die Natalse grens.

Die Britse mag is in die veldslae van Laingsnek, Ingogo en Amajuba verslaan, wat in groot mate daartoe gelei het dat die Transvaalse onafhanklikheid herstel is, al was dit onder Britse susereiniteit. Van 1882 af het hy ook as Superintendent van Naturellesake opgetree. In hierdie hoedanigheid, en ook as kommandant-generaal, het hy in verskeie geskille betrokke geraak, onder meer oor Zoeloeland, die Nieuwe Republiek, Stellaland en Goosen. Weens 'n meningsverskil tussen hom en Kruger oor die Stellaland- en Goosenkwessie het Joubert in September 1884 as kommandant-generaal, visepresident en Superintendent van naturellesake bedank.

In April 1885 is hy egter met 'n oorweldigende meerderheid weer tot kommandant-generaal verkies. Van 1883 af het hy gereeld as kandidaat teen pres. Paul Kruger, met wie hy soms heftig verskil het, aan presidentsverkiesings deelgeneem. Hoewel Joubert naas Kruger die bekendste openbare figuur in Transvaal was en as ʼn bekwame kommandant-generaal beskou is, was hy vir die burgers nie 'n aanvaarbare presidentskandidaat nie. Hy is as wispelturig, oorversigtig en in sekere opsigte as te liberaal beskou.

Hy het hom vereenselwig met die ideaal van 'n verenigde Suid-Afrika onder 'n eie vlag, terwyl hy hom ook verbind het tot ʼn meer liberale stemregkwalifikasie vir die Uitlanders aan die Witwatersrand. Sy voorsitterskap van die Afrikanerbond het sy politieke loopbaan in die Republiek ook benadeel. Die organisasie, wat in die Kaapkolonie ontstaan het, was minder ongenaakbaar teenoor Brittanje en was ten gunste van groter politieke en veral ekonomiese samewerking tussen die onderskeie gebiede in Suid-Afrika. Hoewel hy die presidentsverkiesing in 1883 verloor het, het hy as visepresident nog 'n belangrike rol gespeel. Van September 1883 tot Julie 1884 het hy in pres. Kruger se plek waargeneem toe dié op besoek aan Londen was. As voorsitter van die Progressiewe Party was hy een van Kruger se grootste kritici en het hy die president op verskeie gebiede aangeval.

In 1888, 1892/93 en 1898 het hy weer in presidentsverkiesings teen Kruger verloor. Omdat Joubert teen oorlog en bloedvergieting gekant was, het hy altyd gehoop en geglo dat daar nie weer oorlog tussen die ZAR en Brittanje sou uitbreek nie. Die Boeremagte is nooit voldoende bewapen en opgelei nie en Joubert het die oorlog tot op die laaste oomblik probeer vermy deur 'n brief aan koningin Victoria te skryf.

Toe die Anglo-Boereoorlog in 1899 uitbreek, was Joubert al byna sewentig. Omdat hy persoonlik bevel gevoer het oor die mag aan die Natalse grens, was hy nie in staat om die Boere se oorlogspoging behoorlik te koördineer nie. Hy het ook verkies om die Boereoorwinning by Modderspruit, Spioenkop en Colenso nie op te volg nie maar om 'n offensiewe beleëringsveldtog te voer in ʼn poging om so min moontlik bloed te vergiet. Ladysmith, Mafeking en Kimberley het hy almal sonder welslae laat beleër. In Maart 1900 het hy na Pretoria teruggekeer om die moontlikheid van vrede met Kruger te bespreek.

Met die opmars van die Engelse deur die Vrystaat het hy hom egter daarheen gehaas om die stryd verder te beplan, Na sy terugkeer in Pretoria het hy op 24 Maart 1900 ernstig siek geword aan maagvliesontsteking en drie dae later, op 27 Maart, is hy oorlede. Joubert is op sy plaas Rustfontein in die distrik Wakkerstroom begrawe.

In die Rijksmuseum in Amsterdam, Nederland is 'n skildery van Joubert gemaak in 1890 deur die bekende Nederlandse portretskilderes Thérèse Schwartze.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409532 band
• Albertyn, C.F., 1972. Afrikaanse Kinderensiklopedie. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk.

•   Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Piet Joubert.