Etanol
Etielalkohol, ook bekend as etanol of graanalkohol, is 'n vlambare, kleurlose chemiese verbinding en een van die alkohole wat dikwels in alkoholiese drankies gevind word. In die algemene spreektaal word daar dikwels eenvoudig daarna verwys as alkohol. Sy chemiese formule is C2H5OH.
|
Algemeen | |
|---|---|
| Naam | Etanol |
 |
 |
| Chemiese formule | |
| Molêre massa | 46.069 g/mol |
| CAS-nommer | 64-17-5 |
| Fasegedrag | |
| Smeltpunt | 158.8 K (-114.3°C) |
| Kookpunt | 351.5 K (78.4 °C) |
| Digtheid | 789 gram/L |
| Oplosbaarheid | Mengbaar met water |
| Kritieke temperatuur | 514 K (241 °C) |
| Kritieke druk | 63 bar |
| ΔvapHɵ | 38.56 kJ/mol |
| ΔfusHɵ | 4.9 kJ/mol |
| ΔfusSɵ | 31 J/mol·K |
| Cp(l) | 112.4 J/mol·K |
| Cp(g) | 65.21 J/mol·K |
| ΔfHɵ (l) | -277.38 kJ/mol |
| ΔfHɵ (g) | -235.3 kJ/mol |
| Sɵf(l) | 159.9 J/mol·K |
| Sɵf(g) | 283 J/mol·K |
| Henry se konstante | 1,84(12) x 10+2 [L/mol.atm] 6500 [K][1] |
|
Suur-basis eienskappe | |
| pKa | 15.9 (H+ van -OH groep) |
|
Veiligheid | |
| Flitspunt | 17 °C |
| Kroniese uitwerking | Afhanklikheid, lewersirrose. |
| Akute uitwerking | Naarheid, braking, SSS-onderdrukking. Lugwegfaling in sommige gevalle. |
|
Tensy anders vermeld is alle data vir standaardtemperatuur en -druk toestande. | |
Portaal  Chemie
| |
Geskiedenis
wysigEtanol is al aan die mens bekend sedert die voorgeskiedenis as die aktiewe bestanddeel van alkoholiese drank, soos bier of wyn. Die skeiding daarvan om 'n relatiewe suiwer verbinding te verkry is waarskynlik die eerste keer deur Persiese alchemiste soos Geber (721-815) en Al-Razi (864-930) gedoen wat die kuns van distillasie ontwikkel het.
Vervaardiging
wysigEtanol vir gebruik in alkoholiese drank word deur gisting vervaardig: Dit is 'n produk van die metabolisme van suiker in sekere gisspesies in die afwesigheid van suurstof. Daar word na die kweekproses van gis onder toestande gunstig vir die vervaardiging van alkohol as brouery verwys. Gis kan slegs groei as die alkoholkonsentrasie teenwoordig minder as 14% is. Die alkoholkonsentrasie kan egter verhoog word deur die distillasieproses.
Vir 'n alkohol-water mengsel, bestaan daar 'n maksimum kookpunt aseotroop by 96% etanol en 4% water. Dit beteken dat fraksionele distillasie van etanol-water mengsels (van 96% of laer suiwerheid) nie 'n suiwerheid van hoër as 96% etanol kan lewer nie. Daarom word etanol met 'n 95% etanol in waterinhoud dikwels as oplosmiddel verkoop.
Om suiwer etanol te vervaardig word 'n klein hoeveelheid benseen bygevoeg en word die mengsel weer fraksioneel gedistilleer. Benseen vorm 'n tersiêre aseotroop met water en etanol om die laaste bietjie water te verwyder en 'n binêre aseotroop met etanol om die grootste hoeveelheid benseen te verwyder. Die oorblywende etanol is dan watervry vir prosesse waar dit 'n vereiste is. Etlike dpm benseen bly egter agter wat veroorsaak dat die verbruik daarvan deur mense kan lei tot kenmerkende lewerskade.
Etanol vir industriële gebruik word dikwels vervaardig uit ru-olie bronne, dikwels deur die katalitiese hidrering van etileen met swaelsuur as die katalisator. Die proses is goedkoper as die gistingsproses. Etanol vir industriële gebruik word normaalweg ongeskik vir menslike gebruik gemaak ("verderf") deur die insluiting van klein hoeveelhede chemikalieë wat of toksies (soos metanol) of onaangenaam is (soos denatonium), wat gewoonlik die toepaslike belasting of voorraadbeheermeganismes in die betrokke lande vermy. Gedenatureerde alkohol het die VN-nommer UN 1987 en etanol wat "gedenatureer" word deur dit giftig te maak se nommer is VN 1986.
Gebruike
wysigEtanol word gebruik as brandstof (dikwels gemeng met petrol) en in 'n wye verskeidenheid industriële prosesse. Etanol word ook in vriesweermiddels gebruik vanweë sy lae vriespunt.
Dit los maklik op in water in alle verhoudings met 'n klein vermindering in volume wanneer die twee gemeng word. Suiwer etanol en 95% etanol is self goeie oplosmiddels wat ietwat minder polêr is as water en word gebruik in reukwater, verwe en tinkture. Ander verhoudings van etanol met water of ander oplosmiddels kan ook gebruik word as oplosmiddels. Alkoholiese drankies het 'n groot verskeidenheid smake vanweë die verskillende verbindings wat tydens die brouproses opgelos word.
'n Oplossing van 70-85% etanol word dikwels as ontsmettingsmiddel gebruik. Dit maak organismes dood deur hulle proteïene te beskadig en deur hul lipiede op te los en is doeltreffend teen die meeste bakterieë en swamme asook baie virusse, maar is oneffektief teen bakteriële spore. Alkoholiese drankies kan as gevolg van hierdie ontsmettingseienskappe vir lang tye gestoor word.
Die hidroksielgroep op die etanolmolekule is 'n uiters swak suur, maar wanneer dit met 'n alkalimetaal of 'n baie sterk basis behandel word, word 'n H+-ioon verwyder om 'n etoksied-ioon te vorm, C2H5O-.
Gevare
wysig- Etanol en sy mengsels met water met 'n konsentrasie van groter as 50% is vlambaar en word maklik ontsteek.
- Alhoewel alkohol nie hoogs toksies is nie, kan oormatige etanolverbruik noodlottig wees as die bloed-alkoholvlak 0.4% bereik. 'n Bloedvlak van 0.5% of meer is dikwels noodlottig. Vlakke van 0.1% of selfs meer kan vergiftiging teweeg bring en mens kan tipies sy bewussyn by 'n vlak van 0.3-0.4% verloor. Die wetlike beperking vir bestuurders is tipies 0.08-0.1% in die meeste lande.
Sien ook
wysigVerwysings
wysigEksterne skakels
wysig- Alkohol in Arabiese bronne Geargiveer 13 Julie 2005 op Wayback Machine (Geber geen melding word van Al-Razi gemaak nie).
| Sien etanol in Wiktionary, die vrye woordeboek. |