Bruinwier

 

Onder die verskillende klasse bruinwiere (Phaeophyeeae) word 'n wye verskeidenheid vorme aangetref. Naas die soorte wat net uit enkelvoudige drade bestaan, is daar ook vertakte en blaarvormige bruinwiere. Bruinwiere wat aan die sterk strominge van die getye blootgestel is, het goed ontwikkelde hegskywe en is in sommige gevalle met talryke draadjies (risoïde), wat baie soos fyn worteltjies lyk, aan die seebodem vasgeanker. Alle bruinwiere is meersellig. Elke bruinwiersel het 'n duidelike kern en 'n hele aantal vakuole (blaasvormige holtes).

Omdat daar by bruinwiere nie 'n duidelike onderskeid tussen die plantjie se wortels, stingel en blare getref kan word nie, word die bruinwier se gesamentlike weefselstruktuur sy tallus genoem. Die selwand van die bruinwier is opgebou uit sellulose, algien ('n selstof wat net by wiere gevind word) en fukodien. Die kenmerkende bruinerige kleur van die bruinwiere is die gevolg van die kleurstof fukoxantien, wat in die plantjie se selle voorkom. Benewens hierdie kleurstof bevat die bruinwier se selle ook groen pigment (chlorofil A en chlorofil C).

Bruinwiere het nie, soos ander hoër plante, chlorofil B nie. Die chlorofil wat in die selle van die bruinwiere teenwoordig is, word egter heeltemal deur die bruin pigment oorheers. Wanneer bruinwiere gekook word, verander die bruin kleur van die plantjie na groen. Tydens fotosintese word daar nie suikers in die selle gevorm nie, maar wel mannitol ('n alkoholsuiker) en lamarien ('n koolhidraat). By die groeipunte van die plant, waar die metabolisme baie aktief is, is blaasvormige holtes wat gevul is met ’n kleurlose vloeistof wat fukosaan genoem word. Sodra die bruinwier aan lug blootgestel word (onder andere met laagwater), word die fukosaan swart.

Bruinwiere word gekenmerk deur die afwisseling van geslagtelike en ongeslagtelike generasies. Die bruinwier se lewensiklus bestaan dus uit twee verskillende fases. Die geslagtelike fase van 'n bruinwier word die gametofiet genoem en die ongeslagtelike fase word die sporofiet genoem. Sommige bruinwiere se gametofiete en sporofiete verskil uiterlik van mekaar; by ander soorte is hierdie twee generasies weer heeltemal identies.

Op grond van hul voortplantingsmetodes kan bruinwiere in drie groepe verdeel word. Die Isogeneratae is die eerste groep. Die meeste bruinwiere behoort tot hierdie groep. Die tallus van albei generasies van die Isogeneratae is identies. Die gametofiet en die sporofiet kan van mekaar onderskei word slegs deur die selkern te ondersoek. Die sporofiete dra eensellige sporangia waarin die haploïede spore deur reduksiedeling gevorm word. Die vernaamste orde van die Isogeneratae is die Ectocarpales.

Die orde Sphace-lariales behoort ook tot die Isogeneratae op grond van die feit dat plante van hierdie orde in staat is om ongeslagtelik voort te plant. Sommige parasitiese bruinwiere van die Isogeneratae sal met generasiewisseling van gashere verwissel. So sal die wier Fucus lewe en as ’n gametofiet op die wier Ascophylum.

Die tweede groep bruinwiere is die Heterogeneratae. In hierdie groep verskil die sporofiete en die gametofiete ook uiterlik van mekaar. Die sporofiet is baie groter as die gametofiet en dra eensellige sowel as meersellige sporangia. Die gametofiet bestaan uit ’n hele netwerk fyn draadjies. Die sporofiet van die Heterogeneratae kan baie lank word. Die Macrocystis pyrifera, wat tot die Heterogeneratae behoort, is ’n bruinwier wat aan die Amerikaanse Weskus voorkom. Hierdie bruinwier kan honderde meters lank word en meer as 100 kg weeg. Omdat wiere wat tot die Heterogeneratae behoort, so groot kan word, is hulle met enorme swemblase toegerus. Wiere van hierdie groep word in diep seewater aangetref.

Die derde groep, die Cyclosporae, het geen gametofiete nie. Cyclosporae het slegs sporofiete wat geslagselle vorm. Die selle word in die water losgelaat. Enkele verteenwoordigers van die Cyclo sporae is die blaaswier (Fucus vesiculosus) en die Sargassum natans, wat in lang slierte en digte bosse op die water drywe. Hierdie sogenaamde Sargasso-wier word veral in die Sargasso-see gevind. Die seegebied is berug omdat soveel skepe reeds op geheimsinnige wyse hier verdwyn het.

Bruinwiere wissel van baie eenvoudig tot uiters ingewikkelde plantvorme. Die Eptocarpales is seker die eenvoudigste bruinwier en bestaan net uit 'n aantal vertakte drade. Die Chlorades-wier, onder andere die sogenaamde veterwier (Chlodafilum), het veel ingewikkelder vorme. Die kleiner soorte bruinwiere lewe hoofsaaklik in die getysones van die see, waar hulle aan die golwing van die see, veranderinge in die soutgehalte en moontlike uitdroging blootgestel word.

Die meer ontwikkelde bruinwier het 'n stabieler woonplek nodig en word in dieper seewater aangetref. Die bruinwier se hoë inhoud vitamiene A, B en C gee aan die plant belangrike voedingswaarde, wat veral in Noord-Amerika en Oos-Asië benut word.

Nog 'n nut van bruinwiere is dat hulle vir die bemesting van landbougrond gebruik kan word en ook 'n waardevolle bron van jodium en kalium is. Die sogenaamde suikerwier (Laminaria saccharina) het 'n hoë mannitol-in houd (12-16 %) en speel 'n belangrike rol in die Chinese kookkuns. Die bruinwier is ook van ekonomiese belang vanweë die aanwesigheid van algien en fukoïdien, wat in die tekstiel- en kosmetiekbedryf van groot betekenis is.

Sommige wiersoorte, soos die Nemalion-wier wat in die Middellandse See gevind word, word gebruik om tou mee te maak. Wiervelde herberg ook dikwels ’n wye verskeidenheid van dierelewe. Skulpdiere, slakke, kreefagtiges en ander seediere woon nie net tussen die plante nie, maar leef ook daarvan. Baie soorte visse lê hul eiers hier en vind ook tussen die slierte skuiling teen roofvisse.

• Groenwier
• Rooiwier

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-45-1 band

•   Wikispecies het meer inligting verwant aan Bruinwier
• (en) "Brown algae". Encyclopædia Britannica. Besoek op 20 Augustus 2019.