Rhodes-universiteit

Rhodes-universiteit
Wapen en logo van die Rhodes-universiteit
Leuse:	Vis, virtus, veritas
Leuse in Afrikaans:	Krag, moed, waarheid
Leuse in Engels:	Strength, courage, truth
Gestig:	31 Mei 1904
Tipe:	Openbare universiteit
Befondsing:	R429,6 miljoen[1] (2008)
Kanselier:	Lex Mpati
Personeel:	357[2]
Studentetal:	7 005[2]
Voorgraadse studente:	5 372[2]
Nagraadse studente:	1 633[2]
Ligging:	Grahamstad, Oos-Kaap 33°18′49″S 26°31′11″O / 33.31361°S 26.51972°O / -33.31361; 26.51972
Kleure:	violet
Bynaam:	Rhodian, Rhodent (informeel)
Affiliasies:	AAU, ACU, HESA, IAU
Webtuiste:	ru.ac.za

Rhodes-universiteit is 'n tersiëre instelling in Grahamstad in die Oos-Kaap met 7 645 studente in 2013, van wie 5 329 voorgraads en 2 273 nagraads was. Dié universiteit het sy unieke karakter te danke aan 'n kombinasie van verskeie faktore – geskiedkundig, geografies, kultureel en argitektonies. Opeenvolgende geslagte Rhodes-studente het, danksy hulle onafhanklike denke, 'n invloed ver buite verhouding tot hulle klein getalle gehad op suidelike Afrika sowel as die wêreld.

Universiteitsopleiding in die Oos-Kaap het begin in die kollege-afdelings van vier skole: St. Andrew's-kollege op Grahamstad, Gill-kollege op Somerset-Oos, die Graaff-Reinet-kollege en Grey-instituut in Port Elizabeth. Teen die vorige eeuwending het net St. Andrew's en Gill studente voorberei op die graadeksamens van die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop. Dit het toe duidelik begin word dat net 'n sentrale universiteit 'n bevredigende standaard van universiteitsopleiding sou kon bied.

Grahamstad, wat nog altyd ver van die ekonomiese en nywerheidshoofstroom van die provinsie en land geleë was, het na 'n onwaarskynlike keuse vir 'n universiteit gelyk, maar plaaslike inwoners was sterk ten gunste van die idee. Die grootste struikelblok was die gebrek aan die nodige geld. Ook het die Tweede Vryheidsoorlog die beweging amper geheel en al ontspoor.

In Desember 1902 het Josiah Slater, parlementslid vir Albanie en redakteur van die Graham's Town Journal, 'n vergadering belê om openbare belangstelling opnuut aan te vuur. Hy het bo alle verwagting geslaag, maar geesdriftigte beloftes van plaaslike geldelike ondersteuning was ontoereikend. Die pasgestigte komitee het sonder welslae by die Rhodes-trustees aansoek om befondsing gedoen.

Dr. Selmar Schönland, gevierde botanis en kurator van die Albanie-museum, het toe probeer om 'n Rhodes-trustee, dr. Leander Starr Jameson, regstreeks te nader. Jameson, wat kort daarna parlementslid vir Albanie sou word en daarna eerste minister van die Kaapkolonie, het £50 000 belowe sonder om sy medetrustees te raadpleeg. Hulle het aanvanklik geweier, maar, oorreed deur Schönland, het hulle ingewillig om De Beers-voorkeuraandele ter waarde van £50 000 aan die Rhodes Universiteitskollege, wat deur 'n wet van die parlement op 31 Mei 1904 in die lewe gebring is, oor te dra.

Die vier professore van St. Andrew's het die stigter-professore van Rhodes Universiteitskollege geword en hulle studente voorberei op die eksamens van die Universiteit van die Kaap die Goeie Hoop. Aan die begin van 1905 het die universiteitskollege uit beknopte ruimte op St. Andrew's se perseel na die Drostdy-gebou, wat Rhodes in 1909 van die Britse regering gekoop het, getrek. In daardie jaar het sewe professore, onder meer ook Schönland, hulle by die oorspronklike vier aangesluit.

Een van die kenmerkende eienskappe van Rhodes, wat reeds vroeg ontwikkel is, was die tutoriale stelsel, oorgeneem van die model van Cambridge en Oxford. Elke student is aan 'n personeellid toegewys, wat persoonlike belangstelling in sy werk en welstand getoon het. Namate die getalle toegeneem het, het tutors en tutoriale groepe hierdie verantwoordelikheid aanvaar.

Baker en Kendall, die argiteksfirma wat deur sir Herbert Baker gestig is, het die kompetisie in 1910 gewen wat die raad uitgeskryf het vir die ontwerp van nuwe geboue. Geboue is mettertyd bygevoeg om in Rhodes se behoeftes te voorsien. Rhodes het in 1918 'n lidkollege van die nuwe Universiteit van Suid-Afrika geword. Die Groot Depressie was 'n baie moeilike tyd vir Rhodes, maar teen 1933 het die universiteitskollege se sake beter begin lyk. Studente het hulle land goed gedien in albei wêreldoorloë. In die Eerste Wêreldoorlog het 47 gesneuwel en in die Tweede Wêreldoorlog 70. Hulle word jaarliks gedenk op Stigtersdag, 12 September, met 'n seremonie voor die Groot Saal by die standbeeld van die krygsman.

Toe die toekoms van die Universiteit van Suid-Afrika in 1947 hersien moes word, het Rhodes gekies om 'n volwaardige, onafhanklike universiteit te word. Rhodes sou egter £150 000 se kapitaal nodig hê. Geen oortollige fondse was beskikbaar nie, aangesien die kollege op daardie kritieke oomblik in sy geskiedenis reeds £561 015 oortrokke was. Net toe dit wou lyk of die universiteit weens sy skuldlas sou ondergaan, het die vennote in 'n plaaslike drukkery 'n aansienlike bedrag geld geskenk. Dit wou voorkom asof hulle vrygewigheid 'n waterskeiding was. Die regering en die plaaslike stadsraad het hulp aangebied en 'n versekeringsmaatskappy het die kollege £200 000 teen 'n gunstige rentekoers geleen. Toe die privaat mosie vir die stigting van die universiteit in April 1949 in die parlement aanvaar is, is 'n fondsinsameling van stapel laat loop. Oorweldigende reaksie van maatskappye en privaat individue het gou £100 000 byeengebring met ondernemings van 'n verdere £50 000 en 'n belofte deur die regering om die skenkings een-tot-een te ewenaar. Die universiteit het sy amptelik beslag gekry op 10 Maart 1951. Die eerste kanselier was sir Basil Schonland, seun van Selmar Schönland, die eerste visekanselier dr. Thomas Alty.

Buiten die aanbou van koshuise en akademiese geboue, het die studentetal ook voortdurend toegeneem. In 1982 was daar die eerste keer meer as 3 000 studente en in 1991 reeds 4 196, wat teen 2013 amper verdubbel het tot 7 645, van wie 1 600 eerstejaars was. Die universiteit mik daarna om die persentasie nagraadse studente meer en die persentasie voorgraadse studente minder te maak as die huidige (2013) verdeling van 70/30. Ondanks die groei het Rhodes 'n klein universiteit gebly met die nieamptelike leuse "We've grown great by staying small" wat sy etos goed saamvat. Die meeste studente woon in die meer as 30 koshuise en die klasse is klein genoeg om persoonlike aandag moontlik te maak.

• Drosdyhek
• Lys van universiteite in Suid-Afrika

Wikimedia Commons bevat media in verband met Rhodes University.

• Amptelike webwerf