Luiaard
| Luiaards | |
|---|---|
| |
| 'n Luidier (Bradypus variegatus) | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Subklas: | |
| Infraklas: | |
| Superorde: | |
| Orde: | |
| Suborde: | Folivora Delsuc, Catzeflis, Stanhope, and Douzery, 2001
|
| Families | |
|
Bradypodidae | |
'n Luiaard of luidier of ai is 'n mediumgrootte soogdier en kom in Sentraal- en Suid-Amerika voor.
Die luidier behoort tot die familie Bradypodidae. Dit is 'n soogdier wat net in bome woon en die eienaardige gewoonte het om onderstebo aan takke lê hang. Hy beweeg baie stadig oor die grond en word dus selde op die grond aangetref.
Die luidier is 'n nagdier en maak selde 'n geluid. Die familie Bradypodidae bestaan uit net twee genera. Hoewel daar nog nie fossiele van luidiere gevind is nie, kan daar aangeneem word dat hul voorouers uit die Sesoïkum (omtrent 50 tot 60 miljoen jaar gelede) dateer.
Bou
[wysig | wysig bron]Die luidier is net sowat 60 tot 80 cm lank en weeg ongeveer 4 tot 8 kg. Die kop is baie klein in verhouding tot die lyf en slaplittig: sekere spesies kan hul kop deur 180˚ draai. Die paar are is baie onopvallend en die gehoor swak.
Die luidier is bysiende en sy ronde oë, wat omring word deur donker ooghare, is nie baie beweeglik nie. Die reuk- en smaaksintuie is egter baie goed ontwikkel. Die luidier behoort tot die verouderde orde Edentata. Dié woord beteken eintlik "tandloos"; die luidier se tande is egter slegs gedegenereer en word nie deur ʼn emaljelaag beskerm nie. Daar is agtien tande: vuf kiestande weerskante op die bokaak en vier kiestande weerskante op die onderkaak. Daar is sedertdien bevind dat Edentata polifileties is en luidiere word nou in die superorde Xenarthra geplaas.
Die tande raak nie aan mekaar nie en is hol en gerond. Die mond is klein, met dik, horingagtige lippe. Die nek bestaan uit 6 tot 9 nekwerwels. Die stert is of kort, of rudimentêr. Luidiere se pote het twee af drie tone met lang naels waarmee hulle aan die takke klou, sodat hulle maklik in die bome kan rondbeweeg. Die voorpote (arms) is langer as die agterpote en daar is leeragtige kussinkies onder die palms van die voor- en die sole van die agterpote.
Hoewel die luidier met gemak in bome kan rondbeweeg en goed kan swem, is hy baie stadig op die grond. Omdat hy stadig oor die grond moet voortsleep en dan dikwels 'n maklike prooi vir roofdiere is, kom die luidier selde uit vrye wil af grond toe.
Lewenswyse
[wysig | wysig bron]Luidiere is boombewoners van die tropiese woude van Sentraal- en Suid-Amerika. Hulle is herbivoor en leef van blare en vrugte. Dit duur dikwels meer as 'n week voordat 'n maaltyd verteer is. Luidiere is eintlik nagdiere en nie juis baie aktief nie; hulle is soms net 5 uit die 24 uur aktief.
Hulle kan onderstebo slaap en ure lank nie roer nie, vandaar die naam luidier. Vanweë hul vermoë om so lank bewegingloos te bly, word hulle nie maklik tussen die blare opgemerk nie. Verdere kamoeflering word verskaf deur alge, wat in die lang, growwe hare van die luidier se pels 'n uitstekende habitat vind en die dier groen laat lyk.
Hoewel luidiere vredeliewend is, toon hulle geen emosies nie. Hulle maak selde 'n geluid en dit gebeur ook net wanneer hulle aangeval of wanneer die kleintjie van die moeder geskei word. Hul wapens is hul tande en hul kloue, waarmee hulle gevaarlike wonde kan toedien. ʼn Geveg tussen twee luidiere is wreed en eindig dikwels in die dood van een.
Voortplanting
[wysig | wysig bron]Na 'n dratyd van 4 tot 6 maande word 'n enkele kleintjie gebore. Selfs tydens die geboorte hang die wyfie onderstebo. Van pas na die geboorte totdat hy omtrent 5 weke oud is, klou die kleintjie aan die wyfie se pels vas. 'n Luidier kan tot 15 jaar oud word.
Verteenwoordigers
[wysig | wysig bron]Die onderskeie spesies van die familie Bradypodidae word in twee genera verdeel: die drietonige luidier, ook bekend as die ai (genus Bradypus), en die tweevingerige luidier, bekend as oenau (genus Choloepus). Die Bradypus-spesies het 3 tone met lang naels, is gewoonlik grysbruin van kleur en het 'n kort, stomp stert.
Die mannetjie het gewoonlik 'n donkerbruin of swart kol op sy rug. Die ai het 9 nekwerwels, wal die kop baie beweeglik maak. Die luidier leef nie baie lank in gevangenskap nie, maar word in die natuur tot 12 jaar oud. 'n Algemene kenmerk van die drietonige luidier is dat hy sy mis begrawe in 'n gat wat hy onder die boom grawe. Bradypus tridactylus is die bekendste van die vier spesies drietonige luidiere.
Hierdie spesie word net van die woude van Honduras af tot in die noorde van Argentinië aangetref. Die tweevingerige luidiere het 3 tone aan die agterpote en 2 tone aan die voorpote. Hul kleur kan wissel van vaal tot 'n donkerbruin. Die kleur kan ook van liggaamsdeel tot liggaamsdeel verskil. Tweevingerige luidiere het 6 nekwerwels en geen stert nie. Die oenau word meer dikwels in dieretuine aangetref omdat hy 'n groter verskeidenheid voedsel eet as die drietonige luidier en kan tot 15 jaar oud word.
Die tweevingerige luidier begrawe nie sy mis nie, maar gebruik wei spesifieke gebiede. Twee spesies tweevingerige luidiere kom voor, naamlik Choloepus hofmanni en Choloepus didactylus, en wel van die woude van Nicaragua af tot in Brasilië en Peru.
Trivia
[wysig | wysig bron]- Sid in die kinderfliek, Ice age is 'n luiaard of luidier.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409583, volume 17, bl. 174
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Luiaard.
