Corlia Fourie

Cornelia Hilda Kühn (*11 Desember 1944, Kuilsrivier-) is bekend onder die skryfnaam Corlia Fourie. Sy skryf dramas, kinderboeke, kortverhale en romans.^[1] Sy het onder meer die ATKV-prys vir die kortverhaalbundel Liefde en geweld en die MER-prys vir Die towersak en ander stories gewen. Haar drama Moeders en dogters is vir televisie en radio aangepas sowel as deur Kruik vir die verhoog opgevoer.

Sy is die dogter van die skrywer Mikro (C H Kühn).^[2]

Cornelia Hilda Kühn is op 11 Desember 1944 in Kuilsrivier^[3] naby Kaapstad gebore as oudste dogter van die skrywer Mikro^[4] (C.H. Kühn) se tweede huwelik met Ora Steyn. Sy het ’n jonger broer (Herman) en suster (Lucia). Vir die eerste vyf jaar van haar lewe bly hulle op Kuilsrivier, waarna hulle in 1950 na Oudtshoorn verhuis. In 1956 verhuis hulle na Pretoria, waar sy haar skoolopleiding aan die Hoërskool Hendrik Verwoerd voltooi.^[4] Sy studeer verder aan die Universiteit van Stellenbosch waar sy in 1965 die B.A.-graad behaal met Sielkunde en Afrikaans-Nederlands as hoofvakke. Vir twee jaar werk sy hierna as verslaggewer by Die Burger in Kaapstad en dan is sy vanaf 1968 tot 1972 op die redaksie van Sarie in Johannesburg.^[5] Hier ontmoet sy vir Frans Fourie, met wie sy trou. Hulle het twee dogters, Marianne en Carina.

Ná die kinders se geboorte werk sy as vryskutjoernalis by onder meer Beeld en Huisgenoot. Sy en haar man woon vanaf 1980 drie jaar lank in Londen, waar hy korrespondent is vir ’n Afrikaanse tydskrifgroep. Hier loop sy 'n jaar lank fotografieklasse en doen steeds vryskutwerk vir Suid-Afrikaanse publikasies. Met hulle terugkeer na Suid-Afrika in 1984 gaan woon hulle in Northcliff in Johannesburg. Hier werk sy as joernalis by Rooi Rose en word later verhaleredakteur. Sy help ook in 1999 met die aanbied van die ATKV se jaarlikse skryfskool en in 2002 is sy ’n aanbieder by die Bloemfonteinse Skrywersvereniging se jaarlikse slypskool. Gedurende Junie 2008 neem sy ook deel aan die skryfkursus van die Eenheid vir Kreatiewe Skryfkuns aan die Universiteit van Pretoria. Die enigste organisasies waaraan sy behoort het, is Vroue vir Vrede in die tagtigerjare en later dien sy ook op die bestuur van die Afrikaanse Skrywersgilde.^[6]

Sy skryf die drama Moeders en dogters in Londen. Hierdie drama besorg in 1983 aan haar ’n merietetoekenning in die beoordeling vir die Amstel-prys en dit word in Johannesburg en Kaapstad opgevoer en vir sowel die radio as die televisie verwerk. Die drama ondersoek ’n gesinskrisis wanneer die vader van die huis (die prominente skilder Gert Cilliers-Smit) sterf en die moeder (Ma) en drie dogters (Anna, Susan en Gertjie) agterlaat met groot finansiële probleme. Die moeder het in so ’n mate op die vader gesteun dat sy dit moeilik vind om in die veranderende omstandighede onafhanklik voort te bestaan. Anna is vasgevang in ’n huwelik waarin sy ondergeskik is aan die gesinsbehoeftes en haar eie persoonlikheid nie kan ontwikkel nie; Susan is ’n aktrise wie se loopbaan glans verloor het en Gertjie is opstandig teenoor haar moeder en het met haar kunstalent meer aanklank gevind by haar pa. Met die sterfte van die pa word die disfunksionele interpersoonlike verhoudings tot ’n spits gedryf. Dit geskied egter teenoor ’n baie breër doek, want hierdie gebeure vind plaas tydens die politieke oproer van 1976, waarin die huishulp (Susie) haar dogter (Sera) in die onluste verloor. Susie moedig bruin leerlinge dan tot brandstigting aan en sy en haar oorblywende dogter, Lina, word gearresteer. Die teenstelling tussen die wit en bruin wêrelde sorg dat die gebeure ’n groter maatskaplike en politieke betekenis verkry. ’n Dramatiese swakheid is dat meeste van die aksie van die verhoog af plaasvind en slegs gerapporteer word, sodat die konflik nie voldoende dramatiese gestalte kry nie.^{[7][8][9][10][11]} In 1986 is hierdie drama op die kortlys vir die toekenning van die Rapportprys.

En die son skyn in Suid-Afrika is ’n komedie oor ’n uiteenlopende groep Suid-Afrikaners wat almal tuisgaan in die Londense huis van ’n Suid-Afrikaanse joernalis en sy vrou. Die karakters is die gefrustreerde huisvrou Esther, vrou van die joernalis Flip; die chauvinis Storm van der Merwe; die feminis Bettie Hamman; die bruin persfotograaf Adam Louw; die moderne maar rassistiese plaasvrou Engela Venter en die kunsstudent Emma. Flip is met sake in Wallis en in sy afwesigheid raak Esther baie vriendelik met die bruin Adam. Die verwikkeling kom wanneer Flip inderhaas en onverwags terugkom om sy vrou te red, nie van Adam nie, maar van Storm wat by ’n vorige geleentheid ’n meisie van hom afgevry het. Op ligte satiriese wyse lewer die drama kommentaar op die Suid-Afrikaanse politieke situasie tydens apartheid en ook die Suid-Afrikaanse lewenswyse en tradisionele lewensopvattings. Dit is koud in Engeland terwyl die son in Suid-Afrika skyn, maar wat die politiek betref, is Suid-Afrika juis besig om onder te gaan.^{[9][10][12][13]} Met hierdie drama verower Corlia Fourie in 1986 M-Net se prys vir ’n televisie-komedie en dit word ook deur TRUK opgevoer en oor die radio uitgesaai.

Leuens bestaan uit sewe tonele waarin ’n gekwelde vrou, die kinderboekskryfster Ina le Roux, onder ’n dekmantel onderhoude voer met ’n kindersielkundige, Anita. Stuksgewys openbaar Ina dan haar eie lewensverhaal, van ’n agtjarige meisie wat deur haar oupa verkrag word. Hoewel hierdie drama slegs twee karakters het, sorg die kwaliteit van die dialoog en die broksgewyse onthulling daarin dat spanning geskep en grotendeels behou word, al is die dramatiese konflik grotendeels interne konflik. Hierdie drama word ook gepubliseer en deur Die Bywoners opgevoer. Dit is voorheen onder die titel Hoer of heilige opgevoer.^{[9][10][12][14][15]}

Die verhoogdramas Poppespel (deur SWARUK en by 1986 se ATKV Kampustoneel) en Erfgoed (by 1992 se ATKV Kampustoneel) word ook opgevoer, al word dit nie gepubliseer nie. Die eenbedryf My aaklige jonger sussie word deur Temple Hauptfleisch opgeneem in die versamelbundel Die magiese kring. Verder skryf sy ook radiodramas soos Om met ’n kat te speel, waarvoor sy in 1989 vir die Idem-prys vir draaiboeke genomineer word.

Sedert 1980 publiseer sy verskeie kinderboeke. Slepie die dapper sleepbootjie vertel die verhaal van ’n sleepboot wat moeg raak vir sy lot en die oop see invaar, net om later tot inkeer te kom en terug te keer na die veilige hawe.

Marianne en die leeu in die pophuis is ’n fantasie vir kleuters waarin ’n lewende sirkusleeu aan Marianne verskyn en saam met haar al haar speletjies speel. Daar is egter ’n probleem wanneer die leeu in die venster van die pophuis vassit. Die leeutemmer en die nar kan hom nie daar uitkry nie, maar Marianne maak ’n slim plan en met seep en water word die leeu se kop nat en glad en kan hy maklik uitglip.

Nog ’n kleuterverhaal is Die volstruisie wat graag wou vlieg, waarin die pa die babavolstruis inlig rondom die aard van ’n volstruis, om hom sodoende te leer om homself te aanvaar en af te sien van sy begeerte om soos ’n mossie te kan vlieg. Die volstruisie wat graag wou vlieg word in 1988 gekies vir die White Ravens-keurlys van die Internasionale Jeugbiblioteek in München.^[4]

Die meisie wat soos ’n bottervoël sing is ’n Afrika-fantasie, waarin ’n monster die meisie ontvoer sodat sy net vir hom kan sing. Haar drie broers, die sterke, die vinnige en die mooie, kan haar nie red nie en sy moet deur haar eie kreatiwiteit haar vryheid terugkry. Die verhaal is ’n variasie van die sprokie van Skoonlief en die Ondier, met ’n subtiele feministiese kleur aangesien sy haarself kan red.^[16] Hierdie boek word bekroon met die M.E.R.-prys en die Tienie Holloway-medalje in 1991 en is in dieselfde jaar die naaswenner van die ATKV-kinderboekprys vir ouderdomsgroep 3-5 jaar. Dit is opgeneem in die Kinderboekforum van Suid-Afrika se keurlys vir boeke wat in 1990 gepubliseer is en word ook deur die Kaapse komponis Peter Klatzow van musiek voorsien.^[3] Die werk is met orkes en verteller as Tintinyane in Johannesburg en Kaapstad opgevoer. Jakkalsstreke is oorvertelde Afrika-stories en bevat agt verhale oor die slinkse jakkals.

Haar belangstelling in en vermoë tot die skryf van Afrika-fantasieë kom ook tot uiting in Ganekwane en die groen draak en ander Afrika-sprokies, Die wit vlinder, Die towersak en ander stories en Nollito en die wonderwater.

Ganekwane en die groen draak en ander nuwe Afrika-sprokies bevat die titelverhaal, Hlaulu en die bosdier, Tombi en die reuse, Die middelste suster en die boom, Die meisie en die stem wat lag en Iquina en die man sonder hart. Soos die titel aandui is hierdie nie oorgelewerde vertellings nie maar vernuftige nuutskeppings. In hierdie verhale neem meisies telkens die tradisionele rol van die man suksesvol oor en oorwin deur hulle optrede, waardeur vindingrykheid oor krag en geweld seëvier. In die gees van sprokies speel die buitengewone in feitlik al die verhale ’n groot rol, met die draak in die titelverhaal wat deur stories oorwin word.^[17][18][19] Ganekwane en die groen draak is in 1993 die naaswenner van die ATKV Kinderboektoekennings in die ouderdomsgroep 8-9 jaar en is ook op die kortlys vir die toekenning van die Ou Mutual-prys. In Amerika word die boek uitgegee as Ganekwane and the green dragon.

Die wit vlinder bevat drie verhale, wat al drie ’n reis uitbeeld. Die reënmaker en ook die titelverhaal is beide moderne sprokies, waarin die verhaal ’n lessie bevat en beloning impliseer indien mens verantwoordelikheid aanvaar. In Die wit vlinder gaan ’n seun op reis omdat hy die wit vlinder wil vang wat hy een keer gesien het. Die vlinder is hier simbool van skoonheid en geestelike waardes. Wanneer hy eindelik die vlinder vang moet hy hom weer laat gaan, want hy verstaan toe vir die eerste keer die wyse vrou langs die pad se woorde dat hy die vlinder net met sy hart kan vang. Die derde verhaal is Swart ster, wonderster, wat ’n nuwe perspektief op Kersfees bied.^[20][21][22] Die wit vlinder is in 1994 die eerste Afrikaanse boek wat eervolle vermelding kry by die toekenning van die Noma-prys vir uitgawes in Afrika. In 1995 word Die wit vlinder en Die towersak en ander stories bekroon met die Alba Bouwer-prys, terwyl laasgenoemde boek in dieselfde jaar ook die M.E.R.-prys verower.

Die towersak en ander stories bevat nege verhale, waarin veral die titelverhaal hom met die towerkrag van woorde bemoei. Die hoofkarakter kry ’n velsak by haar ma met die opdrag om nie daarin te loer nie, maar elke keer as sy iets nodig het, moet sy net haar hand daar insteek en sy sal kry wat sy nodig het. So gebeur dit, totdat sy haar nuuskierigheid nie kan beteuel nie en in die sak kyk, waarna die sak se towerkrag verdwyn. Later praat die sak egter met haar en vra dat sy ’n storie in hom moet sit en deur hierdie stories kry sy haar vryheid en kry sy ook die jong man terug wat sy liefhet. Ander stories in die bundel sluit in Die slim plan wat die son laat opkom, Die reus wat ’n watergat gevat het, Laledi en die treurige lied en Drie kinders in die land van de reuse. Elkeen van die fantasieë in die bundel bevat ’n lewenswaarheid en is sterk verbind aan die Afrika kontinent.^{[23][24][25][26]}

Hoekom-stories verklaar sewe geheime van die diereryk, soos waarom ratel so taai is en waarom kameelperd se nek so lank is.^[27]

In Nollito en die wonderwater vertel die oudste vrou in die gemeenskap verhale as medisyne aan die kwynende prinses Nollito. Haar pa, die koning, is verknog aan absolute waarheid en het die vertel van stories verbied.^[28]

Die deurmekaardier wat vlerke, horings, ’n eend se stert en ’n aardvark se pote het, benadruk die geldigheid van individualiteit. In 1994 is Die deurmekaardier die naaswenner by die ATKV-kinderboekpryse vir ouderdomsgroep 6-7 jaar.

In Stories met stertjies word sewe tradisionele sprokies op ’n nuwe manier herskryf, waardeur die oorbekende sprokies ’n eietydse sosiale bewussyn verkry en sy sit hierdie werkwyse voort in Heleen en die heks met die hoofpyn.^[29][30]

Ander prosawerke en artikels vir tydskrifte verskyn ook uit haar pen. Sy skryf haar eerste kortverhaal in 1988, wanneer Lewe met hoofletters aangewys word as een van die tien beste kortverhale in De Kat en Potpourri se kortverhaalwedstryd.

Haar eerste selfstandig gepubliseerde fiksie vir volwassenes is die kortverhaalbundel Liefde en geweld, wat in 1992 die ATKV-Prosaprys verower. In hierdie verhale is die vrou in al haar fasette elke keer die hooffiguur, terwyl die wêreld van die kind meermale ook ’n belangrike rol speel. Die tema van geweld vind veral uiting in emosionele geweld teen vroue, met vrees vir fisiese geweld wat ’n belangrike rol speel. Hoogtepunte is die weergawe in moderne idioom van die Rooikappie-sprokie.^[31][32] Die verhaal Liefde en haat beeld effektief die selfbedrog van die vader uit, wat glo dat hy die gesinsmoord uit liefde uitvoer om sy gesin van ’n lewe van armoede te red, maar hulle daardeur ’n eie lewe en keuse ontsê.

Haar tweede bundel kortverhale, Sê, word in 1994 gepubliseer en behandel weer die wêreld van die vrou wat ten spyte van die dominante posisie van mans in die sosiale struktuur, haarself kan handhaaf. Vroue uit verskillende agtergronde en met uiteenlopende lewensbeskouings word aan die leser voorgestel. Die titel vind uiting in die aksent wat gelaai word op dit wat gesê is en dit wat ongesê bly, wat telkens die interpretasie beïnvloed.^[33][34] Haar kortverhale word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Die Afrikaanse kortverhaalboek, Donker veld, Vuurslag, Drif en Vrou: Mens.^[35][36] Sy publiseer ook kortverhale in Tydskrif vir Letterkunde.

In 1996 verskyn haar eerste volwasse roman, Die oop deur, wat ook oor die radio voorgelees word. Die lewens van ’n groot verskeidenheid jong mense wat in die jare sestig krities staan teenoor die behoudende en konserwatiewe waardes van die tradisionele Afrikaners en ’n kulturele en seksuele revolusie ondergaan word hierin geteken. Die twee niggies Suzette en Julie sluit by die koerant aan. Suzette word by die vroueblad ingedeel omdat sy mooi is en Julie word nuusverslaggewer, maar kry nie dieselfde geleenthede as haar manlike kollegas nie. Hierdeur word kommentaar gelewer op die seksistiese werkwyse in die joernalistiek. Wilna is ’n Kleurlingjoernalis wat nog rassevooroordeel ook moet trotseer. Haar verhouding met die blanke Daniël bring die politieke spanninge in die land op die voorgrond. Die sosiale aangeleenthede van aborsie, vrye liefde, diskriminasie teen mense en die effek van apartheid word alles aangeraak op beeldende wyse, sonder dat enige waardeoordele uitgespreek word.^{[37][38][39][40]} Die oop deur verskyn in 1996 op die boekhandelaar Exclusive Books se voorkeurlys.

Hierna volg die roman Alle paaie lei deur Die Strand. Elke hoofstuk van hierdie roman is eintlik ’n kortverhaal wat selfstandig kan staan en sommige hoofstukke is dan ook voorheen as kortverhale gepubliseer. Soos die titel aandui, word die verhale saamgesnoer deur die see. Die Strand is naamlik die plek in Stella se kinderjare waar sy en haar sussie by hul ouma kon gaan kuier en hier bring sy elke Desember deur. Haar kinderjare word in fokus gebring deur die belewenisse tydens hierdie vakansies en die mense wat sy hier mee te doen het, soos die grootouers, ouers, sussie en maats.^[41][42]

Die geheime kamer is ’n riller. Die joernalis Sandra du Toit daag een aand laat by haar woonstel op, maar beland in die hande van Gert Cloete, op die oog af sjarmant maar met ’n verwronge psige. Wanneer Sandra wakker word, vind sy haar in ’n vreemde wit kamer en begin die sielkundige stryd tussen haar en Gert in alle erns. In die proses word godsdiens, mites en ou sprokies ook in die ontrafeling van die geheim betrek. Die titel verwys nie net na die kamer waarin Sandra gevange gehou word nie, maar ook na Gert se psige wat laag vir laag ontbloot word, tot by sy kinderjare met ’n makabere seun-ma verhouding binne ’n disfunksionele gesin.^[43][44]

Tussen heinings se titel dui die tema aan van uiteenlopende mense wat tussen heinings in die stad elkeen hulle persoonlike lewenstryd het, met hulle eie verhale. In Johannesburg is verskeie mense wat onder die wolk van misdaad ’n stryd om finansiële oorlewing voer. Tom is ’n ou man en wewenaar wat sy vrou tot met haar dood versorg het en nou sy eensaamheid moet beveg terwyl hy haar dood probeer verwerk. Tom is die buurman van Elize, ’n geskeide enkelouer wat by ’n vrouetydskrif werk, en haar dogter Michelle. Elize werk saam met Sarita by die tydskrif. Sarita se broer en sy gesin was slagoffers van ’n gewapende rooftog en het besluit om te emigreer en sy sukkel om gewig te verloor en met haar ma oor die weg te kom. By die tydskrif is stresvlakke boonop hoog in ’n tyd waar gedrukte media om oorlewing veg. Welcome is ’n onwettige immigrant van Zimbabwe met ’n verskriklike geheim wat hom teister, wat in die buurt rondswerf om los werkies te vind en so ’n toekoms vir hom en sy familie te probeer bekom. Dan begin hy saam met ’n vriend verfwerk by huise te doen. Lina is Elize se swart huiswerker wat nie Engels of Afrikaans goed praat nie en daar ’n groot kommunikasiegaping is wat dit moeilik maak om persoonlike kontak te bewerkstellig. Die karakters is wel uiteenlopend, maar elkeen probeer om ten spyte van persoonlike uitdagings vorentoe te beweeg, tragedies en rampe te oorkom en te oorleef. Hierdie roman konfronteer die werklikhede van die oorlewingstryd van mense in ’n moeilike tyd, waar groot empatie vir ander noodsaaklik is^{[45][46][47][48]}

Sy is in 1992 die samesteller van die versamelbundel Vrou: Mens, wat verhale oor vroue deur vroue bevat. Hierdie boek word in 1992 op die boekhandelaar Exclusive Books se voorkeurlys geplaas. Want die lewe is goed is ’n keur uit die werk van haar vader, Mikro,^[49] en in 2007 stel sy Ware liefdesaam, verhale oor bekende Suid-Afrikaanse paartjies.^[50] In 2020 word haar gedigte ‘Agter geslote deure’, ‘16 dae van aktivisme van geen geweld teen vroue en kinders’ en ‘Siembamba’ in Vers en vrou opgeneem. ^[51]

Ten tye van haar sewentigste verjaarsdag in 2014 word haar uiteenlopende bydrae tot die letterkunde by die Woordfees op Stellenbosch gehuldig.^[4]

• Brink, André P. Aspekte van die nuwe drama. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede hersiene uitgawe, 1986
• Hauptfleisch, Temple. Die magiese kring. Jutalit Kenwyn. Eerste uitgawe. Derde druk, 1995
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652-2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 2006
• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe. Tweede druk, 2005

• Anoniem. Fourie se ‘Geweld’ wen prys vir gewilde prosa. Die Burger, 5 Maart 1992
• Anoniem. Noma vereer Corlia. Beeld, 17 November 1994
• Anoniem. Corlia Fourie se bydrae gehuldig. Beeld, 25 Maart 2014
• Beeton, Marisa. Mense hou van Corlia se storie. Rapport, 4 Mei 2008
• De Villiers, I.L. Izak praat met Corlia Fourie. Sarie, 25 Maart 1987
• Herbst, Kristie. Corlia Fourie – sy pak moeilike temas by die horings! Rooi Rose, 4 Desember 1991
• Hough, Barrie. ’n ‘Tweeling’ vir Corlia Fourie. Rapport, 24 November 1991
• Le Roux, Marina. Corlia Fourie sing soos ’n bottervoël. Die Burger, 6 April 1991
• Möller, Marina. Boeke is beste vriende. Sarie, 13 Mei 1992
• Smuts, J.P. Tienie Holloway-medalje vir kleuterliteratuur – Huldigingswoord. Jaarboek van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. 1991
• Swanepoel, Martie. Ware liefde… bestaan dit regtig? Plus, 13 Februarie 2008

• Fourie, Corlia “Biografiese skets” Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum