Belobog

Belobog, Bilbog, Belbog, Bialbog, Bjelobog, Bielobog, Beloen, Biloen (al die name beteken wit god) is ’n Slawiese godheid van lig en die Son, die teenpool van die donker en wrede Tsjernobog (swart god).

Dit is onseker of antieke Slawiërs wel so ’n god aanbid het omdat hy in geen betroubare historiese rekords genoem word nie. In die verlede het leerlinge wat Slawiese mitologie bestudeer het, die dualisme van Belobog en Tsjernobog as vanselfsprekend aanvaar, maar moderne navorsers betwyfel hierdie teorie.

In die tweede helfte van die 12de eeu het die Duitse priester Helmold in sy werk Chronica Slavorum die gelowe en gebruike van verskeie Wes-Slawiese volke beskryf wat in dié tyd nog heidene was. Hy skryf onder meer: "Die Slawiërs, sê hulle, het een besondere gebruik: Tydens feeste gee hulle ’n drinkbeker in ’n sirkel vir mekaar aan, nie om te loof nie, maar eerder te vloek in die naam van gode, goed en sleg. Vir elke goeie ding word ’n goeie god geloof, en vir elke slegte ding ’n bose god gevloek. Hierdie god van ellende word in hulle taal Diabolous of Zherneboh genoem, dus die swart god."

Op grond hiervan aanvaar baie moderne miteskrywers dat as die slegte god Tsjernobog was, die goeie god Belobog moet wees. Helmold noem egter laasgenoemde se naam nêrens in sy Chronica nie en dit word ook nie in ander historiese bronne genoem wat die heidense gode van enige Slawiese volk beskryf nie. Boonop is die stelling hierbo waarskynlik Helmold se eie vertolking eerder as ’n akkurate beskrywing van antieke Slawiërs se geloof: Helmold het as ’n Duitser nie hul taal geken nie en het as ’n Christelike priester geen kontak met die heidene self gehad nie. Hoewel sy inligting oor Slawiese mitologie waardevol is, is dit wys om nie alles onvoorwaardelik te glo nie.

Nog ’n leidraad vir die bestaan van Belobog is ’n aantal plekke in Slawiese lande met name soos Bělbožice in Tsjeggië, Bilobozjnitsa in die Oekraïne en Bialobože in Pole. Soms vorm die name "wit god" en "swart god" ’n paar, soos die heuwels Bileboh en Czorneboh naby Bautzen in Sorbië of die Tsjeggiese Bělbožice en Černíkovice in die distrik Plzeň-Noord. Dit was een van die argumente vir die dualisme-teorie.^[1]

Die bestaan van Belobog word ook "bewys" deur die uitdrukkings "hy sien nie ’n wit god nie" in Serwies en "skree heelpad na die wit god" in Bulgaars.

’n Belangrike vraag is hoe belangrik die simboliek van wit en swart vir die heidense Slawiërs was as verteenwoordigend van goed en sleg – ’n taamlik Christelike begrip – en of hulle enigsins daarin geglo het. Uit ander historiese bronne van die Slawiese heidendom weet ons byvoorbeeld dat Svantevit, die groot god van Rügen-eiland, voorgestel is deur ’n wit perd en Triglav, ’n belangrike god in die stad Szczecin, deur ’n swarte; nie een van hulle is egter beskou as ’n bose of donker godheid deur die mense wat hulle aanbid het nie. En selfs as ’n mens aanneem dat daar regtig twee teenpole soos Belobog en Tsjernobog was, bly die vraag steeds of hulle aparte gode was, en nie bloot alternatiewe name van ander Slawiese gode nie.

Helmold se stelling kom uit ’n laat periode, die 12de eeu, en raak net ’n sekere groep heidense Wes-Slawiërs; dus lyk dit onwaarskynlik dat hierdie twee gode (of dalk was dit net een god, Tsjernobog) van die oorspronklike Proto-Slawiese godedom was.

Die dualisme-teorie word ook bevraagteken deur die Serwiese kenner van mites en volksverhale, Veselin Čajkanović, wat die songod in Russiese historiese bronne, Dazjbog, vergelyk met ’n donkerder karakter uit Serwiese volksverhale met ’n byna identiese naam, Dabog. Hy wys daarop dat songode in verskeie mitologieë dubbele aspekte het – die een goed en lig wat die Son bedags in die lug voorstel, die ander boosaardig en donker wat die Son snags in die onderwêreld voorstel. Hy kom tot die gevolgtrekking dat twee oënskynlik teenoorgestelde gode, goed en boos, lig en donker, eintlik twee verskillende aspekte van een Slawiese godheid, Dazjbog, is.

In American Gods deur Neil Gaiman word na Belobog verwys (as "Bielebog"). Hy vervang sy broer Czernobog in die lente. Czernobog/Bielebog woon in ’n woonstel in Chicago saam met die drie Zorya.

1. ↑ Српски митолошки речник. Š. Kulišić, P.Ž. Petrović, N. Pantelić. Belgrado, 1970. Uitgegee deur Nolit. (in Serwies)