„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
GRĄBCZEWSKI Wiktor, pseud. Gromzeski, Vittorio Edmondi (15 III 1863 - 14 IV 1924 Warszawa), śpiewak, reżyserOdbył studia agronomiczne w Dublanach, a następnie uczył się śpiewu pod kierunkiem J. Quattriniego. Od 1888 występował na koncertach w Warszawie. Później kształcił się w Paryżu u J. Reszkego oraz w Mediolanie, gdzie w listopadzie 1890 debiutował w partii Germonta („Traviata") pod pseud. Vittorio Edmondi, którego używał potem podczas występów za granicą. Występował też w Neapolu, Florencji i Bolonii. W końcu 1891 wrócił do Warszawy i po kilku koncertach debiutował 8 I 1892 w T. Wielkim w partii Króla („Faworyta"). Krytycy ocenili pozytywnie jego dźwięczny głos barytonowy, sugerowano jednak, że nadaje się on raczej na estradę niż do opery. W maju 1892 występował w t. Covent Garden w Londynie, następnie w Ameryce, m.in. w Chicago, Filadelfii, Bostonie i Nowym Jorku. 11 XII 1893 wystąpił po raz pierwszy w nowojorskiej Metropolitan Opera w partii Silvia („Pajace"). W Stanach Zjednoczonych występował pod pseud. Gromzeski do 1895. Podczas krótkich pobytów w kraju śpiewał tylko na koncertach m.in. w Warszawie. W 1895 przez pewien czas śpiewał partie tenorowe, ale bez powodzenia, wkrótce więc powrócił do repertuaru barytonowego. Próba ta zwiększyła giętkość jego głosu i rozszerzyła skalę możliwości.
25 II 1896 rozpoczął serię występów w warsz. T. Wielkim śpiewając partię Silvia („Pajace"). Jesienią tego roku został zaangażowany do zespołu opery WTR, w którym pozostawał z przerwami przez dwadzieścia lat. 23 III 1899 ożenił się z Wandą Wichrowską. Wielokrotnie wyjeżdżał na gościnne występy m.in. do Londynu (1897, 1903), Petersburga (1904), Moskwy, Kijowa, Odessy (1911). Na sez. 1905/06 został zaangażowany przez T. Pawlikowskiego na stanowisko kierownika zespołu operowego w t. lwow., ale prasa miejscowa ostro skrytykowała jego działalność na tym stanowisku, a w szczególności dobór repertuaru. W lecie 1906 wrócił do Warszawy. W początku 1915 został głównym reż. T. Wielkiego. 13 II 1915 wystawił „Niemą z Portici”. Po kilku miesiącach zrezygnował ze stanowiska z powodu złego stanu zdrowia. W 1916 ustąpił w ogóle z zespołu opery i zajął się działalnością pedagogiczną. Po raz ostatni wystąpił w warsz. T. Wielkim 23 II 1924 w partii Escamilla („Carmen") na swym jubileuszu trzydziestopięciolecia pracy.
W operze warsz. śpiewał ponad sześćdziesiąt partii, m.in. takie jak: Walenty („Faust"), Książę de Nevers („Hugonoci"), Stanisław („Verbum nobile"), Janusz („Halka"), Kostryn („Goplana"), Miecznik („Straszny dwór"), Konrad („Jadwiga"), Elio („Chopin"), Rigoletto („Rigoletto"). Recenzenci chwalili piękne brzmienie jego głosu, wzorową dykcję i znakomitą technikę, natomiast krytykowali go za to, że na scenach pol. śpiewał często w języku włoskim.
Ś.P.
WIKTOR
GRĄBCZEWSKI
ARTYSTA OPERY WARSZAWSKIEJ
UR. DN. 15-III 1863 ZMARŁ 14-IV 1924
POKÓJ JEGO DUSZY