Stemmen voor een land waar je niet woont: wat motiveert Nederlandse kiezers in het buitenland?

Bijna 109.000 Nederlanders die in het buitenland wonen, konden de afgelopen weken hun stem uitbrengen. Dat zijn er meer dan bij voorgaande verkiezingen. De gemeente Den Haag, dat het stembureau is voor deze briefstemmers, meldt een stijging van 10 procent ten opzichte van 2021. Dat komt ook omdat kiezers die zich al voor vorige verkiezingen hadden geregistreerd dat niet nog eens hoefden te doen, in tegenstelling tot eerdere jaren.

In 2021, bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen, stemden uiteindelijk 63.549 mensen, net iets minder dan de kiesdeler (het aantal stemmen dat nodig was voor één zetel). De VVD werd onder Nederlanders in het buitenland de grootste partij met 22,7 procent, gevolgd door D66 (17,8 procent) en GroenLinks (16 procent).

De meeste briefstemmers wonen in buurlanden Duitsland en België, gevolgd door Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Spanje, de Verenigde Staten en Zwitserland. De totale belangstelling voor deze verkiezingen komt uit tweehonderd landen.

Er zijn drie manieren voor Nederlanders in het buitenland om te stemmen: ze kunnen met een kiezerspas in Nederland stemmen (bijvoorbeeld net over de grens als zij in België of Duitsland wonen), ze kunnen een volmacht geven aan een bekende die in Nederland woont, of ze kunnen stemmen per brief. Dit laatste is wat de meeste mensen doen.

Dat gaat vaak gepaard met hindernissen. Allereerst moet een kiezer zich laten registreren – niet alle Nederlanders die in het buitenland wonen doen dat. Eenmaal geregistreerd, ontvangt hij/zij een stembiljet, een bijbehorende envelop (zodat de stem geheim blijft) en een retourenvelop. De papieren moeten worden opgestuurd naar Den Haag, en daar uiterlijk op de verkiezingsdag om 15 uur aankomen. Dat kan ook door ze vijf dagen voor de verkiezingsdag in te leveren bij een Nederlandse ambassade.

Dat ging bij vorige verkiezingen vaak mis: stemformulieren kwamen niet of te laat aan, de portokosten zijn hoog, of – zo bleek ook toen in coronajaar 2021 ouderen per brief mochten stemmen – de procedure met de dubbele envelop was ingewikkeld, wat resulteerde in ongeldige stemmen. Bovendien moet wie verder weg woont, zijn stem vaak uitbrengen voordat alle verkiezingsdebatten zijn gehouden. Veel Nederlanders die in het buitenland wonen en die NRC sprak, wilden daarom digitaal stemmen.

Met medewerking van Titia Ketelaar

‘Niet alle boeren eruit gooien’

„Sinds ik in Duitsland woon, heb ik nog nooit gestemd. Ik dacht: ik woon er niet, wat heb ik er mee te maken. Maar nu was het tijd dat ik mijn stem liet horen. Want het gaat de verkeerde kant op. Het is goed om aan het milieu te denken, maar als je alle boeren eruit gooit … Het moet wel realistisch zijn. Daarom heb ik voor BBB gekozen. Die partij is eerlijk, zegt hoe het is. Met name lijsttrekker Caroline van der Plas. Zij denkt ook aan het milieu én begrijpt dat we boeren nodig hebben – anders hebben we geen eten. Daarnaast denkt ze aan het belang van Nederland, van alle mensen.

„Ik maak me ook druk over het aantal partijen in Nederland. Zoveel kleine partijen waar de burger niets aan heeft! In Duitsland heb je niet zoveel partijen, dus laat Nederland eens naar dat systeem kijken.

Tot slot vind ik het belangrijk dat het minimumloon omhoog gaat. Dat betekent namelijk dat mijn pensioen ook stijgt.

‘In Nederland heb je al zo veel partijen’

„Toen ik met mijn Amerikaanse vrouw trouwde, heb ik ook de Amerikaanse nationaliteit aangenomen. Waarom? Omdat ik wil meedoen. Je kunt je afvragen wat ik na al die jaren nog met de Nederlandse politiek te maken heb. Maar hoewel ik Amerikaan in hart en nieren ben, voel ik mij ook nog Nederlander. Ik ben een boom: Amerika vormt de takken, Nederland de wortels.

„Deze keer heb ik VVD gestemd. In het verleden heb ik ook wel op de VVD gestemd, maar de laatste paar jaar … Ik kon niet stemmen op een partij met Rutte aan de leiding. Hij heeft dingen gedaan waarvan je denkt: dat kan toch niet?

„Ik hoop op een stabiele regering. Er komen in Nederland elk jaar partijen bij. Nu weer die van Pieter Omtzigt. In Amerika zijn er maar twee partijen, dat is wellicht extreem. Mijn voorkeur zou uitgaan naar een politiek stelsel dat het midden houdt tussen Nederland en Amerika.”

‘VVD en D66 hebben steken laten vallen’

„Mijn stem is begin november op de post gegaan. Ik heb dus gestemd terwijl de verkiezingsrace nog niet helemaal op stoom was. Ik merk dat mensen heen en weer werden getrokken tussen diverse partijen. Dat heeft mij niet zozeer aan het twijfelen gebracht over mijn keus, maar ik dacht later wel: er zijn ook andere alternatieven.

„Ik ben een vrij trouwe VVD- of D66-stemmer. Maar de politiek heeft toch een paar steken laten vallen in de afgelopen jaren. Dus heb ik deze keer op NSC gestemd. Omdat ik hoop dat er wat gaat veranderen op het gebied van bestuurlijke vernieuwing.

„Wat ik persoonlijk belangrijk vind? Nederlandse banken maken het Nederlanders die in het buitenland wonen steeds lastiger om een rekening te hebben. En ik begrijp niet dat er extra kosten moeten worden betaald voor een rekening voor Nederlanders in het buitenland. Alles gaat toch digitaal?

„De kwestie van de dubbele nationaliteit is voor mij niet van belang, want ik denk niet dat ik ooit de Franse nationaliteit zal aannemen. Ik zie er de toegevoegde waarde niet van in. En misschien komt er ook een moment waarop mijn vrouw en ik besluiten terug te gaan naar Nederland, omdat onze kinderen daar wonen. Maar ja, op het moment is er geen woning te koop in Nederland. Dus zelfs al zouden we terug willen, dan zou dat waarschijnlijk onmogelijk zijn.”

‘Hoe makkelijk BBB over het stikstofprobleem stapt’

„Ik heb het stemformulier op 26 oktober in een Italiaanse brievenbus gestopt. Het is een beetje gedoe, vooral in dit digitale tijdperk, maar ik snap dat de overheid de procedure zo veilig mogelijk wil uitvoeren.

„Ik heb voor het eerst D66 gestemd. Omdat deze partij beloond mag worden voor haar standvastigheid in het stikstofbeleid en omdat Sigrid Kaag zo onder vuur heeft gelegen.

„Het klimaat gaat mij aan het hart. Vooral de laatste twee jaar zijn de gevolgen van klimaatverandering hier, in Italië, goed te merken. In onze streek Ligurië kampen we vooral met droogte.

„Wij hebben sinds februari 2020 niet meer gevlogen; aanvankelijk door de coronapandemie, maar nu steeds meer vanwege het milieu. En we zijn vegetariër, in eerste instantie om het dierenleed, maar nu komen er steeds meer redenen bij om geen vlees te eten – denk aan de uitstoot van stikstof.

„Wat heb ik me geërgerd aan de BBB, in het bijzonder aan Caroline van der Plas! Hoe makkelijk zij over het stikstofprobleem heen stapt. Ik heb me ook geërgerd aan de agressieve protestacties van de boeren. Af en toe denken we eraan terug te gaan naar Nederland, maar de polarisatie zoals in het stikstofdebat is één van de redenen om daar nog eens goed over na te denken.”

‘NSC is CDA zonder religieuze saus’

„Stemmen vanuit het buitenland gaat best makkelijk, al zou het nog makkelijker zijn als we digitaal konden stemmen. Ons stembiljet gaat met de papieren post, daarom hebben we het op tijd verstuurd. Daardoor konden we niet de debatten afwachten, een nadeel.

„Wij volgen de politiek in Nederland nog altijd. Ik denk zelfs dat ik beter op de hoogte ben dan menig Nederlander. Omdat we bezit in Nederland hebben en vermogensbelasting betalen, volg ik wat er speelt op dat gebied. Maar dat is niet de enige reden om op een partij te stemmen.

„Toen ik nog in Nederland woonde, dacht ik bij het stemmen eerder aan mezelf. Nu denk ik bij het uitbrengen van mijn stem aan Nederland als maatschappij. Neem arbeidsmigratie. Ik ben zelf arbeidsmigrant. Een onderwerp in deze verkiezingsstrijd waren de vele buitenlandse studenten aan Nederlandse universiteiten. Maar dat is toch goed voor het land? Zij vormen een mogelijke oplossing voor het tekort aan geschoold personeel, voor de problemen rond de vergrijzing.

„Door internationaal aantrekkelijk te zijn voor studenten, haalt een land toch vooral intelligente mensen binnen. Zo kijk ik ook naar het algemene migratievraagstuk. Nederland moet zich meer richten op hoe het goed gebruik kan maken van migranten, daar gaat het nu niet over.

„Ik heb D66 gestemd. Heb ook Pieter Omtzigt overwogen, maar uiteindelijk vind ik zijn partij en zijn programma te conservatief. Het is eigenlijk een CDA-programma – maar dan zonder de religieuze saus.”

‘GroenLinks-PvdA hebben niet veel voor ons gedaan’

„De wet die een dubbele nationaliteit onmogelijk maakt, moet worden aangepakt. Nu verliezen Nederlanders die in het buitenland wonen hun nationaliteit als zij burger van een ander land willen worden [behalve als ze trouwen met een ingezetene]. Ik ken veel mensen die dit is overkomen. En het maakt hen verdrietig, bijvoorbeeld omdat ze hun kinderen in Nederland niet langer dan drie maanden kunnen bezoeken.

„Van de Australische regering mag je een dubbele nationaliteit hebben – van de Nederlandse niet. Soms zeggen mensen tegen me: met een dubbele nationaliteit eet je van twee walletjes. Maar ik heb veertig jaar belasting betaald en altijd mijn AOW-premie afgedragen..

„Ik heb op een partij gestemd die ons al lang steunt: D66. Ik heb wel getwijfeld, want GroenLinks-PvdA heeft een wetsvoorstel uitgewerkt waarin dubbele nationaliteit mogelijk wordt. Dat is geweldig. Maar in de jaren hiervoor hebben deze partijen niet veel voor Nederlanders in het buitenland gedaan.

„Ik heb, samen met mijn man, dit jaar een volmacht afgegeven, we vertrouwen de post vanuit Australië niet. Bij de Eerste Kamerverkiezingen hebben we per brief gestemd. Dat ging hopeloos mis.”