De Griekse goden dansen als patchworkfamilie

De Griekse goden zijn in wezen een soort patchworkfamilie, vindt Wim Vandekeybus. De Vlaamse choreograaf heeft zich voor zijn nieuwe voorstelling Infamous Offspring (‘berucht nageslacht’) verdiept in de uitspattingen van de bewoners van de Olympus; ouders, kinderen en een (half-)broer die werd verbannen door moeder Hera, omdat hij kreupel was.

„Hij, Hephaistos, is ook de enige die gewoon werkt”, zegt Vandekeybus (60) via een videoverbinding. „De andere goden doen niets anders dan moorden, bedriegen en elkaar bespringen. Maar Hephaistos maakt zich met zijn talent – hij is smid - onmisbaar voor zijn familie en kan zo uiteindelijk wraak nemen op zijn moeder.”

Bestaande geschriften vormen zelden het uitgangspunt voor het werk van Vandekeybus, en ook eenduidigheid en chronologie zijn niet zijn element. En toch is hij wél een echte verteller, altijd gespitst op het gedrag en de relaties van mensen die onder druk staan of fysiek risico lopen. Hoe vertalen de instincten die dan boven komen zich in het lichaam? Dat is de vraag die hij zich al stelt sinds zijn overrompelende debuutchoreografie What the body does not remember (1987).

De Griekse mythes bieden ruimschoots inspiratie voor dat soort stresssituaties. „Het zijn spiegels van het heden, vol geweld, hypocrisie en ambitie. In de eeuwenoude archetypes kun je ze allemaal herkennen: de eigentijdse zakenvrouw, de verslaafde, de huichelende politicus.”

Het vaak surreële karakter van de mythes past bij Vandekeybus’ intuïtieve, associatieve en beeldende manier van werken; hij is ook fotograaf. In de bijna vier decennia die zijn carrière inmiddels bestrijkt, ontwikkelde hij een volstrekt eigen stijl, die eigenlijk meer een amalgaam is van stijlen, genres, media en disciplines in een radicale hybride.

De teksten in Infamous Offspring zijn van dichteres Fiona Benson, die in haar bundel Vertigo and Ghost de duistere kanten van de Griekse goden belichtte. Muziek en songs werden geleverd door Warren Ellis and the Dirty Three en gezongen door de Vlaams-Turkse zangeres Ilayda Cicek met haar groep ILA. De oppergoden Hera en Zeus (acteurs Lucy Black en Daniel Copeland) spreken vanaf filmschermen hoog boven het toneel met elkaar en met hun bakkeleiende nakomelingen, die behalve een onderlinge strijd ook het generatieconflict proberen uit te vechten.

Houtskoolschetsen

Ook op film, geheel metaalkleurig geschminkt, verschijnt de vermaarde flamencovernieuwer Israel Galván als de blinde ziener Tiresias. „In een patchworkfamilie heb je ook vaak de oom als een soort derde macht, in een triangel met de ouders”, zegt Vandekeybus. Galváns Tiresias communiceert als een orakel: in ritmes. Niet met zijn voeten, maar uitsluitend met handen en tors. „Ah”, verzucht de choreograaf bewonderend, „alleen voor Galván zou je al moeten komen kijken.”

Alle drama’s beneden op de vloer worden op enorme vellen papier geschetst door Hephaistos (kunstenares en contorsioniste Iona Kewney), die daarmee Hera op de hoogte houdt. Het is een typische Vandekeybus-vondst, een omkering – van man naar vrouw, van smeedwerk naar houtskoolschetsen – waarmee hij zijn eigen versie creëert en loskomt van het bestaande verhaal.

„Het is een puzzel die je als toeschouwer zelf moet leggen. Iedereen zal wel iets uit zijn eigen leven herkennen in de gezinsverhoudingen.” Zelf is Vandekeybus ook onderdeel van een patchworkfamilie, zij het een die in vreedzamer vaarwater is geraakt. Regelmatig ziet hij zijn zij twee ex-partners, de moeders van zijn twee zoons. Zoon Fernando Vandekeybus, net als zijn vader ook filmmaker, werkte zelfs mee aan de voorstelling. „Er is van alles gebeurd, maar er is respect. De situatie is heel fluïde, dat houdt ons juist bij elkaar denk ik, er is niet echt iets gebroken. En generatieconflict? Als Fernando mij tijdens het werk aanspreekt met ‘pap’, denk ik ‘oh ja’. Dan zijn we gewoon werkpartners. Ik voel me eerder een broer.”

Na de première, twee weken geleden in Luxemburg, legden veel mensen de link met de oorlogen in Oekraïne en Gaza, vertelt hij. Maar een eenduidige boodschap valt niet echt te benoemen in de veelheid van beelden en verhalen in Infamous Offspring, of het is de tragiek van het menselijk streven naar rechtvaardigheid. „Rechtvaardigheid is een groot thema in de mythologie, zowel het streven ernaar als het falen ervan. En tegenwoordig falen we zo grandioos. Tijdens de eindrepetities was ik helemaal in de war; wat kan ik in het theater nog vertellen over menselijke tragiek? Het is buiten al beyond wat je je kunt voorstellen.”