Wie gingen Rutte voor in de gang naar de Koning?

De taal is formeel. Vrijdagavond om iets voor elven deelde het Kabinet van de Koning mee dat de Koning „de ontslagaanvraag in overweging heeft genomen en de minister-president, ministers en staatssecretarissen heeft verzocht al datgene te blijven verrichten, wat zij in het belang van het Koninkrijk noodzakelijk achten.”

Maar dán volgt de gang naar het paleis – een kabinet kan wel opstappen, alleen de Koning verleent het ontslag. Rutte maakte al eerder de gang naar het paleis, op de fiets door het Haagse Bos en dan de trappen van het bordes van Huis ten Bosch op. Zoals ook zijn voorgangers Balkenende, Lubbers en Den Uyl zich bij de Koning – nu Willem-Alexander, toen Beatrix en Juliana – moesten melden.

Een uurtje

Bij premier Jan Peter Balkenende duurde het overleg met koningin Beatrix in 2006 een uurtje. Een middag eerder hadden drie ministers van D66 ontslag genomen nadat de D66-fractie het vertrouwen in minister Rita Verdonk (Vreemdelingenzaken, VVD) had opgezegd na een nachtelijk debat over het paspoort van Kamerlid Ayaan Hirshi Ali. Dat volgde op een verscherpt debat in de Kamer over inburgering en asiel, onder meer door de pardonregeling en na de moord op Theo van Gogh. Daarmee viel het kabinet-Balkenende II van CDA, VVD en D66.

Blijven zitten?

Het kabinet-Den Uyl, het meest progressieve in de naoorlogse geschiedenis (PvdA, D’66, PPR, KVP en ARP), hing in 1977 al enige tijd aan een zijden draadje. Onenigheid was er over diverse kwesties, uiteindelijk vooral over een nieuwe onteigeningswet. Ten behoeve van woningbouw moest agrarische grond worden onteigend. Een deel van de ministers wilde de gebruikswaarde van grond als uitgangspunt nemen, een deel de marktwaarde. Onderling werden de ministers het niet eens. De net gevormde CDA-fractie (KVP, ARP en CHU) dacht er nog even over om koningin Juliana te vragen om het ontslag te weigeren, in een poging de breuk te lijmen. Dat mislukte.

Geen crisis

Een politieke crisis hoeft niet de reden te zijn voor ontslag. Het kabinet Lubbers-III (CDA en PvdA) zat zijn hele termijn uit, 1.749 dagen, voor Ruud Lubbers de gang maakte naar het paleis. Hij kende de weg feilloos, hij had tien jaar lang een wekelijks overleg met Beatrix gehad. Ook Lubbers I maakte de termijn van vijf jaar vol, Lubbers II viel door een conflict met de VVD-Kamerfractie over het reiskostenforfait.

De koningin zou Lubbers nog terugvragen als informateur, nog steeds zijn er geruchten dat zij zo haar invloed op de politiek deed gelden. Sinds 2012 heeft de Koning geen rol meer bij de formatie. Hij benoemt nog wel alle nieuwe ministers en staatssecretarissen.