De presidentsverkiezingen, die gisteren samen met het referendum zijn gehouden, lijken een overwinning te hebben opgeleverd voor Leonid Kravtsjoek, die al nominaal staatshoofd was. Volgens de nog onvolledige uitslag kreeg hij rond zestig procent van de stemmen. Hij is aldus direct gekozen: een tweede ronde is niet nodig. Kravtsjoek versloeg vijf andere kandidaten, onder wie twee voormalige politieke gevangenen.
De voormalige communistische partijleider Noersoeltan Nazarbajev is gisteren bijna unaniem tot president van de Centraalaziatische republiek Kazachstan gekozen. Volgens de nog niet officiële uitslag van de presidentsverkiezingen zou parlementsvoorzitter Nazarbajev 98 procent van de stemmen hebben verworven. In Kazachstan, de derde deelstaat van de voormalige Sovjet-Unie, kwam 88 procent van de kiezers naar de stembus.
Nazarbajev was de enige kandidaat bij de Kazachstaanse verkiezingen van gisteren. Zijn positie is onomstreden sinds hij anderhalf jaar geleden regeringsleider werd en de Centraalaziatische republiek op enigszins autoritaire wijze naar de markteconomie begon te leiden.
Opmerkelijk bij de Oekraïense verkiezingen is dat de inwoners van de Krim zich in meerderheid (54 procent) tot de onafhankelijkheid hebben bekend. Op de Krim, waar de Tataren hun eigen republiek willen vestigen, is dit voorjaar namelijk een referendum gehouden waarin de bevolking zich in meerderheid uitsprak voor afscheiding uit de Oekraïne en aansluiting bij de Unie. In de oostelijke mijnstad Donetsk, waar de bevolking merendeels van Russisische origine is en de Oekraïense nationalisten derhalve een negatieve uitslag vreesden, heeft zelfs 70 procent van de kiezers zich voor onafhankelijkheid uitgesproken.
In de hoofdstad Kiev zou negentig procent positief hebben geantwoord op het plebisciet en in het westelijke district rondom de Galicische hoofdstad Lviv - het vroegere Lemberg, thans het bastion van het Oekraïense nationalisme - maar liefst 98 procent.
Formeel zou dit betekenen, dat de Oekraïne zich terugtrekt uit de te vormen nieuwe Unie van Soevereine Staten (USS) waarover president Michail Gorbatsjov en zijn Russische collega Boris Jeltsin nog altijd onderhandelen. Maar in de praktijk zal het uittreden van de Oekraïne afhangen van de uitslag van de presidentsverkiezingen die gisteren gelijktijdig met het referendum werden gehouden.
President Kravtsjoek is, vanuit het gezichtspunt van Rusland en de Unie, de meest gematigde kandidaat. Zijn concurrenten vertegenwoordigen allemaal een radicaler nationalistisch standpunt. Gorbatsjov preludeerde daar afgelopen weekeinde nadrukkelijk op door te verklaren dat een positieve uitslag in het referendum volgens hem nog niet betekent dat de Oekraïne de Unie volledig de rug zal toekeren.
Volgens de eerste voorlopige uitslagen zou Kravtsjoek inderdaad iets meer dan vijftig procent van de stemmen halen. Alleen in het Westen zou hij ruimschoots zijn verslagen door zijn voornaamste tegenstander Vjatseslav Tsjornovil, de burgemeester van het district-Lviv die in zijn eigen regio 77 procent van de stemmen haalde, tegen slechts tien procent voor Kravtsjoek. Tsjornovil was de kandidaat van de nationalistische volksbeweging (Roech) die Kravtsjoek altijd heeft gekritiseerd wegens zijn al te voorzichtige beleid.
Kravtsjoek lijkt zijn nederlaag in het Westen in de andere regio van de Oekraïne ruimschoots gecompenseerd te hebben. De opmerkelijk gunstige uitslag voor Tsjornovil - hem was vooraf slechts vijftien procent van de stemmen toegedicht, maar op basis van de eerste officieuze cijfers zal hij waarschijnlijk boven de 25 procent uitkomen - maakt het voor Kravtsjoek echter moeilijker om straks al te veel concessies aan Gorbatsjov en Jeltsin te doen. Tsjornovil staat model voor een beleid dat niet alleen politiek volledig wil breken met de voormalige Unie maar ook geen economisch verdrag wil sluiten met de andere deelstaten. Jeltsin heeft al laten weten dat Rusland in dat geval zijn olie- en gasleveranties voortaan in dollars zal berekenen in plaats van in goedkope roebels. Anders dan de meeste kleine Sovjet-republieken heeft de Oekraïne een brede economische basis. Maar voor haar energievoorziening is ze wel volledig van Rusland afhankelijk.