Ndajem Berlin
Ndajem Berlin mi ngi am ci 15 diggi tabaski 1884 au 26 diggi gamu 1885.
Réewi Tugal yi tàmbali nañu di sanc Afrik, maanaam di ko koloniise, ay réeroo nag daal di tàmbalee am ci seen biir ñoom waa Tugal yi, yoy xaw na leen a yobbu ci ay xare, loolu mooy li xewoon ca Isipt atum 1869 g.j, ndax kat Faraas ak Angalteer, ku ci nekk daa bëggoon a teg loxo ci yonalub Suwes.
Ca Tiniisi, Faraas ak Itaali xat-xatloo nañ fa ngir jéem faa teg tànk.
Ci mbalkam Kongóo (bassin du Congo), (diggu yaxantu bu mag bi) ag xëccoo amoon na fa ci diggante Faraas, Portugaal ak Buurub Beljik ngir féetewoo ko. Ngir tee xare am, njiitul Almaañ li di Bismark daa woo woon kilifay réewi Tugal yi cim ndaje ca Berlin.
Réew yii nag ñooy : Faraas, Angalteer, Beljik, Almaañ, Poortugaal, Ispaañ ak Itaali… Liggéeyu ndaje mi nag wéy na ñatti weer (la ko dale ca diggi tabaski 1884 ba diggi gamu 1885 g.j). Ndaje mii jël na ay saxal yu am solo :
- Saxal ponk yi ñuy sance (coloniser) sancu yu bees yi. War na ci aji sanc ji (le colonisateur) bu bëggee sanc am réew mu waajal ab xare ( armée) yëggal it yeneen réew yi nar gi mu nar loolu.
- Sañ-sañu yaxantu ci kaw dex yi.
Ndaje mi nag bàyyi na fi ay ngérte (résultats) yu naqari: réew mu nekk di njëkkantee teg loxo wàll gi gën a rëy ci Afrik, ngir ragal ay dëkkandoom di ko fa xatal. Lii moo doonoon tàmbalig rawante gi ci wàllug sanc. Ci atum 1900 (maanaam bi ndaje mi amee ba am fukki at ak juroom) la mbooleem suufi Afrik yi rot ci ŋëbug waa Tugal yi.