Toet di strin

Po fé on toet di strin on dveut rclawer des pîces di tchinne so les tchvirons, tos les 30 cintimetes, so tote li lårdjeur do toet, del mwaisse-viene disk' al sovronde. Dinltins on n' les clawéve nén: on les loyive avou des håres, ubonbén avou des fåssons di rgon. Des ôtes covreus fjhént tni les pîces après les tchvirons avou ene broke di bwès k' on bråyléve comifåt.

Tchaeke rîlêye di pîces di tchinne sierveut po on rang d' wås. Po cmincî on toet di strin, on fwait l' wimbire: c' est l' boird do toet sol costé, sol volé. C' est totès ptitès toirtchetes di strin ki sont atnowes avou des håres après l' prumî tchviron.

Après, on les a loyî avou fi d' årca.

On va rapîter sol wimbire avou l' prumire djivêye di strin. (Ene djivêye c' est ene binde di wås, 70 cm lådje. On dit eto on trait, on djén, ene bate, ene voye, u on wå.) Insi on fwait des voyes do dzo do toet disk' al mwaisse-viene.

Les wås metou ådzo, on les lome les pî-wås. I dvèt esse beazet stocaesses, ca c' est par la ki tote li plouve va tchaire djus do toet. C' est zels ki fjhèt l' pene do toet. Insi cwand l' pî-wå est tot fwait, on disloye dissu. On håynêye si wå todi l' cou al valêye.

Cwand les covreus ont drovi leus wås po fé on djén, el fåt tni astok avou ene baguete k' on mete djusse djondant les pîces di tchinne et k' on loye dissu co todi avou des håres u do fi d' årca. C' esteut des baguetes di så u d' havurna.

Mins divant di tni les wås astok, i fåt k' les cous soeyexhe bén rpikés dins les påtes do djén di dzo. Po ça, li covreu a ene usteye k' on lome ene tchesse (on dit eto: on tchesse-paye). C' est tot bounmint on gros boket d' plantche, 60 cm long et 40 cm lådje, avou ene pougneye so li dzeu. Gn aveut eto on pus grand modele, avou on long mantche. Avou l' tchesse-paye, on tchokéve sol cou do wå, po ewaler les traits.

Si on n' rapåméve nén bén les wås, on-z aveut des gotires ki s' metént inte les djivêyes.

Cwand les covreus arivént al copete, al mwaisse-viene, i metént l' dierin wå l' cou e l' air. I n' dimoréve pus k' a fé l' fiesse do toet. On meteut sovint des rtournés waezons al copete, po k' i n' plouve nén.

Tot l' tins do fjhaedje do toet, les mandayes k' estént ådzo arindjént leus wås dressés sol volé, et les passer onk a onk a fwait k' les covreus avancént.

Les toets di strins n' ont pont d' atchenå. Eto, on fjheut on ptit royea al tere, ene pitite corote po n' nén aveur ene fagne divant si dvant d' ouxh.

Sol dirî do bastimint, les toets di strin alént cåzu disk' a tere. Eto, on leyive todi ene pitite bawete po vey pa padrî. On l' loméve li trô do leu, u l' trô lovrin, u l' lovrin, pask' on djheut k' c' esteut po vey s' i gn aveut pont d' leus k' arivént ataker l' måjhone pa padrî.

I faleut tofer etertini on toet di strin, ca gn a rade des gotires. Adon, on houke li covreu ki vént rfé les gotires. Il a des toirtchetes di rgon et endè tchôke la k' gn a des gotires. Après, i rewale li strin, todi avou l' tchesse. Mins t' as bea rapîçter, après kékès anêyes, i fåt rfé l' toet.

Insi, dins les papîs d' louwaedje des måjhons do vî tins, gn aveut sovint ene clawe ki djheut ki c' esteut å cinsî di rfé l' toet, boket pa boket. Metans dins on contrat d' 1750:

Li prindeu s' oblidjrè a mete deus cints d' wås sol toet, tins di s' bay di troes ans.

Les dierins toets di strin po les måjhons "normåles" datnut del kimince do 20inme sieke. A Transene, on rifjheut co les toets di strin e 1925, 1930. A Longuiè, metans, li dierin toet si strin a stî dismantchî e 1950, po esse replaecî pa on toet di schayes. Les djins d' mestî ki savént fé les toets di strin ont fwait les dierins po rcovri des u des moyes di four.

On-z a co fwait co der toets di strin el Flande et dins les Payis do Nôr disk' ås anêyes 1970. Mins c' esteut po des måjhons d' ritches ki vlént basti come divinltins. Adon on meteut on spès plastik inte les tchvirons et les wås.

• Jean-Marie Pierret, La maison rurale, teze a l' UCL, 1972, pp 158-172.
• Lucien Mahin, eredjistrumint da Albert Mahin, (skepyî e 1922), 1994.

• On tecse so les toets di strin