Babur

Bài viết tiểu sử này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. x t s

Babur
Hoàng đế Ấn Độ
Chân dung của Babur
Hoàng đế Mogul al-ṣultānu 'l-ʿazam wa 'l-ḫāqān al-mukkarram pādshāh-e ghāzī
Tại vị	30 tháng 4, 1526 (Lịch cũ) - 26 tháng 12, 1530 (Lịch cũ)
Đăng quang	Không theo hình thức được suy tôn
Kế nhiệm	Humāyūn
Thông tin chung
Sinh	23 tháng 2, 1483 (Lịch cũ: 12 tháng 2, 1483)
Mất	5 tháng 1, 1531 (Lịch cũ: 26 tháng 12, 1530) Agra
An táng	1531 Bāgh-e Bābur
Vợ	Vợ ʿĀʾisha Ṣultān Begum Bībī Mubārika Yuṣufzay Dildār Begum Gulnār Āghācha Gulrukh Begum Maham Begum Ma'suma Begum Nargul Āghācha Sayyida Afaq Zaynab Sultān Begum
Hậu duệ	Hậu duệ Humāyūn, con trai Kāmrān Mirzā, con trai Askarī Mirzā, con trai Hindal Mirzā, con trai Gulbadan Begum, con gái Fakhru 'n-Nīsā, con gái Altun Bishik, con trai (alleged son)
Tên đầy đủ Zāhir ud-Dīn Muǵammad bin `Omar Sheykh
Tước hiệu	Vua sáng lập nhà Mogul
Hoàng tộc	Hoàng tộc Timur
Thân phụ	`Omar Sheykh Mirzā, 'Amīr của Farghana
Thân mẫu	Qutlaq Nigār Khānum
Tôn giáo	Hệ phái Sunni của Hồi giáo

Babur (còn được gọi là Babar hay Baber) (23 tháng 2 năm 1483 [theo Lịch cũ là 14 tháng 2] - 5 tháng 1 năm 1531 [theo Lịch cũ là 26 tháng 12 năm 1530) là hoàng đế Mogul có nguồn gốc từ Trung Á, đã thành lập đế quốc Mogul ở Nam Á. Babur không phải tên thật mà là biệt hiệu của ông, nó có nghĩa là hổ.^[1]

Babur tự xưng là cháu sáu đời của của Thiết Mộc Nhi, và nếu tính theo mẫu hệ thì có thể xem như ông là con cháu của Thành Cát Tư Hãn, chính vì vậy vương triều của ông mới có tên là Mogul, một cách nói trại chữ "Mông Cổ" (Mongol) của người Ấn Độ^[1]. Thật ra ông là một thủ lãnh người Đột Quyết, nắm quyền trị vì ở cao nguyên Deccan (thuộc Turkestan ngày nay) từ năm 1495 và đã từng có thời xâm chiếm được thủ phủ của đế quốc Timur là Samarkand. Nhưng toàn bộ lãnh thổ của ông đã rơi vào tay thế lực của vua Muhammad Shaybani xứ Uzbek vào năm 1501. Thất bại này đã khiến ông không còn nhà để về, trở thành một con người sống lang thang ở khắp vùng Trung và Tây Á.^[1]

Tuy nhiên, cuộc sống lang thang đã khiến Babur gặt hái được những thứ quý giá khác. Ông đã quen biết và tập hợp được xung quanh mình một đội quân mạnh với rất nhiều chuyên gia về thuốc súng và pháo ở Ba Tư, đồng thời đã lĩnh hội được chiến thuật Turkoman của người Uzbek.^[1] Tiếp đó, ông chụp được một cơ hội kéo quân vào Afghanistan và chiếm thành Kabul năm 1504.

Nguồn tài nguyên phong phú và dân số đông đảo ở tiểu lục địa Ấn Độ đã hấp dẫn Babur. Nhận thấy nguy cơ tiềm tàng về bất đồng chính trị ở lục địa nhỏ, nhất là ở vương triều Hồi giáo Delhi láng giềng, Babur đã tiến hành rất nhiều cuộc tiến công và lần nào cũng chiến thắng và cướp được rất nhiều của cải quý báu. Đỉnh điểm là vào năm 1526 ông đánh bại vua Ibrahim Lodhi trong trận Panipat lần thứ nhất và đã cướp đoạt toàn bộ lãnh thổ của vương triều Hồi giáo Delhi, chấm dứt 200 năm thống trị miền Bắc Ấn Độ của người Afghanistan. Nói cách khác, Babur là vị vua đầu tiên của triều đại mới của Ấn Độ: nhà Mogul (1526-1857).^[1] Năm 1527 ông lại ra quân chinh phạt vùng Rajput.

Mặc dù về sau đó đã tiến hành rất nhiều cuộc chiến tranh, song đến năm 1530, Babur bỗng bệnh chết đột ngột và ông phải để lại tâm nguyện của mình về đế quốc Mogul sau này cho con cháu ông với nhiệm vụ kiểm soát và trị vì đất nước.

• Ngọc Lê (chủ biên), 1001 nhân vật và sự kiên Lịch sử thế giới của Ngọc Lê, NXB Văn hóa thông tin, trang 205.

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Babur.

• Old photos of the tomb of the emperor Babur in Kabul
• Uzbek Literature-Zahiriddin Muhammad Bobur
• The Mughals - Babur
• The Memoirs of Babur
• Mughal Miniatures about Babur's reign, accompanied by illustrations from his auto-biography, Baburnamah.
• Lehmann, F. “Memoirs of Zehīr-ed-Dīn Muhammed Bābur”. Encyclopaedia Iranica. Truy cập ngày 2 tháng 4 năm 2008.
• Babur in the Guru Granth Sahib - Political Protest by Guru Nanak Dev
• Babur
• Baburnama, translated into English