Malavi

Malavin Tazovaldkund
Republic of Malawi (angl.)
Dziko la Malaŵi (njandž.)
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Lilongve
Eläjiden lugu (2018)	19,842,560 ristitud
Pind	118,484 km²
Kel'	anglijan, njandžan
Valdkundan pämez'	Lazarus Čakvera; (Lazarus Chakwera)
Päministr	hän-žo
Religii	paganuz, hristanuskond, islam
Valüt	malavin kvač (MWK)
Internet-domen	.mw
Telefonkod	+265
Aigvö	UTC+2

Malavi (angl.: Malawi [məˈlɔːwi], [məˈlɑːwi] vai [ˈmæləwi], njandž.: Malaŵi [maláβi] / [maláwi]), täuz' oficialine nimi om Malavin Tazovaldkund (angl.: Republic of Malawi, njandž.: Dziko la Malaŵi), om valdkund Päivnouzmafrikas. Edel 1964 vot nimitihe Njasalend:aks (angl.: Nyasaland). Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Lilongve.

Istorii

Vl 1964 heinkun 6. päiväl Malavi tedištoiti ičeze ripmatomudes Sures Britanijaspäi.

Jäl'gmaine Konstitucii^[2] tuli väghe vl 1995 semendkun 18. päiväl, se om koumanz' lugul i om väges möhembaižidenke vajehtusidenke.

Geografijan andmused

Malavi om mavaldkundröunoiš Tanzanijanke pohjoižes (röunoiden piduz — 475 km), Mozambikanke suvipäivnouzmas da suves (1569 km), Zambijanke päivlaskmas (837 km). Ühthine röunoiden piduz om 2881 km. Malavi om mererandatoi valdkund.

Saum vezid om 24 404 km², kuivman pind — 94 080 km².

Valdkund sijadase mägiden pautkil Njas- (Malavi)-järves ümbri. Sen kaikiš korktemb čokkoim om Mulanje-mägi, 3002 m valdmeren pindan päl. Njas-järvespäi Šire-jogi lähteb, se lankteb Zambezi-joghe Mozambikan territorijal.

Klimat om ekvatorialine mussonine, vihmakahanke kezanke (kül'mku-keväz'ku) da kuivanke tal'venke. Mägil paneb 2500 mm sadegid vodes, alangoil — 750..1000 mm. Keskmäine lämuz, sättundha, kezal 20° da 27 C°; tal'vel (heinku) — +14 C° da +19 C°. Tal'vel voib panda lunt korktusil ülemba 2000 m.

Londuseližed pävarad oma kivihil', raudkivend, boksitad (kaik ned jättas muite), urankivend, mec, gidroenergii, väghine mahuz.

Tobmuz

Tulendsija ohjastusen pertihe Pälidnankukhal Lilongves.

Ohjandusen form om unitarine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident (angl.: President of the Republic of Malawi, njandž.: Mtsogoleri wa Dziko la Malawi), hän-žo om ohjastusen-ki pämez' da paneb sen ministrid radsijha. Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, kahtenden strokun voimuz om olmas. Prezidentan valičendoiden vägestai märičese äniden järgeližel enambusel kerdalaz.

Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (angl.: National Assembly, 193 ühtnijad), hot' Senat voib olda völ 80 ühtnijanke Konstitucijan mödhe. Kaik rahvaz valičeb deputatoid videks vodeks.

Käskuzkundaline tobmuz om saudud Anglijan ozutesen mödhe.

Malavin järgeližed pävaličendad oliba vl 2019 semendkun 21. päiväl. Prezidentan valičendad mäniba tošti vn 2020 kezakun 23. päiväl Konstitucižen Käskuzkundan pätandan mödhe oppozicijan žalleitamižen jäl'ghe. Nügüdläine prezident om Lazarus Čakvera, hän sai vägestust 59,34% änid rezul'tatanke (vl 2019 oli 35,41%, oficialine 2. sija) da radab ezmäižen strokun vs 2020 kezakun 28. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Malavin administrativiž-territorialine jagand.

Malaviš om 28 ümbrikod (angl.: district), ühtenzoittas niid koumhe regionha: Pohjoine (6 ümbrikod), Kezkuzline (9 ümbrikod) da Suvine (13 ümbrikod). Ümbrikod alajagasoiš 110 administrativižeks rajonaks vai 250 küläkundaks.

Eläjad

Nene heimod elädas Malaviš (pala vl 2008): malavilaižed — 60% (čevalaižed — 32%, njadžalaižed — 6%, tumbukalaižed — 9%, mangandžalaižed da toižed), lomvelaižed — 18%, jaolaižed — 13%, ngonilaižed — 5%; evropalaižed da indijalaižed — elädas lidnoiš. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 17 377 468 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Uskondan mödhe (2018): protestantad — 33,5%, riman katolikad — 17,2%, toižed hristanuskojad — 26,6%, islamanuskojad — 13,8%, rahvahaližed veroližed uskondad — 1,1%, toižed uskojad — 5,7%, religijatomad — 2,1%.

Malavin sured lidnad (enamba 700 tuh. ristituid vl 2008, surembaspäi penembha): Lilongve (pälidn) i Blantair.

Ižanduz

Vl 2012 Malavin päeksport oli tabak (61%); toine eksport — čai (6%), sahar (6%), puvill (2%), arahis (2%), urankivend (0,7%), pumaterialad (0,6%).

Homaičendad

Irdkosketused

Malavin Tazovaldkundan ohjastusen oficialine portal (malawi.gov.mw). (angl.)

Malavi Vikiaitas

	Afrikan valdkundad
	Afrikan valdkundad Alžir \| Angol \| Benin \| Botsvan \| Burkina Faso \| Burundi \| Čad \| Džibuti \| Efiopii \| Egipt¹ \| Ekvatorialine Gvinei \| Eritrei \| Esvatini \| Gabon \| Gambii \| Gan \| Gvinei \| Gvinei-Bisau \| Jemen¹ \| Kabo Verde \| Kamerun \| Kenii \| Keskafrikan Tazovaldkund \| Komoran Sared \| Kongon Demokratine Tazovaldkund \| Kongon Tazovaldkund \| Kot d'Ivuar \| Lesoto \| Liberii \| Livii \| Madagaskar \| Malavi \| Mali \| Marok \| Mavrikii \| Mavritanii \| Mozambik \| Namibii \| Niger \| Nigerii \| Ruand \| San Tome da Prinsipi \| Seišelan Sared \| Senegal \| Sjerra Leone \| Somali \| Sudan \| Suviafrikan Tazovaldkund \| Suvisudan \| Zambii \| Zimbabve \| Tanzanii \| Togo \| Tunis \| Ugand
	¹ Om Azijas mugažo.

[1] Malavin ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Malavin Konstitucijan tekst vn 2017 vajehtusidenke constituteproject.org-saital. (angl.)

[1]

[2]

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Lilongve
Eläjiden lugu (2018)	19,842,560^[1] ristitud
Pind	118,484 km²

Kel'	anglijan, njandžan
Valdkundan pämez'	Lazarus Čakvera (Lazarus Chakwera)
Päministr	hän-žo
Religii	paganuz, hristanuskond, islam
Valüt	malavin kvač (MWK)
Internet-domen	.mw
Telefonkod	+265
Aigvö	UTC+2