Belgrad

Eländpunktan aluz om pandud kel'talaižil 3. voz'sadal EME kuti Singidunum-lidn. Mainitase nügüdläiženke nimenke vspäi 878. Om serbalaižiden pälidnaks vspäi 1403 i Ottomanan imperijan jäl'ghe vspäi 1815 tošti. Vll 1918−2003 oli Jugoslavijan pälidnaks. Vl 1999 PAKO:n aviacii toi znamasižid murendusid lidnale, äi sauvusid oli pandud mantazole.

Belgrad šingotase sauvondal, tömašinoiden i tegimištmašiništon pästandal, maižanduzmašinoiden tehmižel (jüvänobrädindkombainad, traktorad), avtobusiden ühthekeradamižel, elektrotehnižel sarakol (telekommunikacine mašiništ, elektronik, koditehnik), himižil edheotandoil (plastmassan, kaučukan, lakan, mujuiden, polimerkrepindan i kodihimijan pästand), kebnal tegimištol, sömtegimištol i punümbriradmižel. Serbijan valdkundaližed aluzkundad, keskuzbank da birž sijadasoiš Belgradas. Informacižtehnologijoiden sektor i turizm ottas znamasišt sijad ižanduses. Ümbrikon maižandusen edheotandad sauptas pälidnad söndtavaroiden kulutandad läz täuzin.

Belgrad sijadase Serbijan keskuses. Lidn seižub Dunai-jogen i Savjogen (lankteb oiktalpäi) ühthejoksmusen sijan randoil, 116 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Belgradan ümbrikon pind — 3 222,6 km², sidä kesken mecoiden pind 620 km².

Klimat om subtropine kontinentaline, päipaštokaz päiči tal'vaigas. Voden keskmäine lämuz om +13,0 C°, kezakun-elokun +22..+24 C°, tal'vkun-uhokun +2..+4 C°. Ekstremumad oma −24 C° i +43 C°. Paneb sadegid 699 mm vodes, enamba kezakus (96 mm), vähemba redukus-sulakus (48..55 mm kus, uhokus 44 mm). Tal'vkus..uhokus paneb lunt 7..10 päiväd kus, vihmoičeb 4..6 päiväd kus.

 

Belgradan ümbrik jagase 17 kundaks. Kaikutte kund om ičeze tobmuden aluzkundoidenke.

Belgradan ümbrikon parlament kogoneb 110 deputataspäi, valičese ümbrikon kaikel rahvahal kerdan nelläs vodes. Sen parlamentan deputatad valitas lidnan pämest nelläks vodeks mugažo. Edeline lidnan pämez' om Zoran Radojičič (kezaku 2018 — kezaku 2022, Зоран Радојичић / Zoran Radojičić).

Vn 2011 Serbijan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 1 166 763 ristitud, ümbrikon — 1 659 440 ristitud. Vl 2014 lidnan ristitišt oli 1 233 796 eläjad sil-žo pindal (359,92 km²). Vl 2022 kaik 1 685 563 ristitud elihe ümbrikos.

Ümbrikon 91 % oma serbalaižed i Serbijan ortodoksižen jumalankodikundan uskojad. 1990-nzil vozil lidn vastsi äi sirdanikoid külätahondaspäi i pagenuzid Jugoslavijan toižiš paloišpäi.

Znamasine üläopendusen aluzkund om Belgradan universitet^[1] (serb.: Универзитет у Београду / Univerzitet u Beogradu, 97,6 tuh. üläopenikoid 2018/19 openduzvodel). Sen aluz om pandud vl 1808 kut Belgradan üläškol, kätihe universitetaks vn 1905 uhokus ühtištusen kahtendenke üläškolanke (oli vspäi 1863) jäl'ghe. Kaik om 31 fakul'tetad, 12 tedoiduzinstututad i ühesa universitetkeskust siš.

Avtobusad, trolleibusad, tramvaid, ezilidnelektrojonused da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas da sen ümbrištos. Belgradan metron kaks' stancijad oma saudud vodele 1995, ned tonnelidenke kävutasoiš erigoittud lidnelektrojonusen paloikš (kaks' jonod, 17 stancijad). Vn 2021 lopus metrodepon sauvomine om zavottüd, planiruidas metropolitenan ezmäižen jonon sauvondan lopindad vodele 2028−2033.

Rahvahidenkeskeine civiline Belgrad-lendimport Nikola Teslan nimed^[2] (BEG / LYBE, 6,1 mln passažiroid vl 2019) om saudud 18 km päivlaskmha lidnan keskusespäi, Belgradan ümbrikon Surčin-kundas. Tehtas reisid Evropan äjihe lidnoihe, Keskmeren i Egiptan lebutahoiže (sezončarterad), Persijan lahten maihe, Pekin- i Tän'czin'-lidnoihe (Kitai), Nju Jorkha (AÜV).

1. ↑ Belgradan universitetan sait (bg.ac.rs). (serb.) (angl.)
2. ↑ Belgrad-lendimportan sait (beg.aero). (serb.) (angl.)

• Lidnan tobmuden aluzkundoiden oficialine portal (beograd.rs). (serb.) (angl.) (saks.) (ven.) (kit.)