Mùzega

La muxega^[1] ( o muŝika a Bełun e altre xone del veneto) (dal sostantivo greco μουσική) el xe el prodoto de l'arte de ideare e produre, doparando strumenti aposta o de ła voxe, un suseguirse organixà de soni che i ga el rixultà de esar piaxevołi par łe recie. Pì tecnicamente ła muxega ła consiste inte ła organixasion dei soni, dei rumori e dei siłensi inte el corso del tenpo e inte el spasio.

La muxega ła xe arte parché l'è un insieme de norme prateghe juste par rivare a determinai efeti sonori, che i riese a esprimere ła parte interiore de ła persona che produxe ła muxega e de chi che ło scolta; se parla de siensa parché ła xe fata da tenpi, frecuense e altro.

La produsion dei soni ła se fa col canto o doparando strumenti muxegałi che, traerso i prinçipi de l'acustega i provoca ła perçesion uditiva e l'esperiensa emotiva che l'artista vołea dare.

El signifegà del termine muxega no l'è de conseguensa uno soło e l'è anca inte el dì de oncò ocaxion de barufe intrà i studioxi par via dei diferenti signifegai che vegnea dati a ła paroła inte i vari periodi storeghi. L'etimoloxia del termine muxega o muxika deriva da l'ajetivo greco μουσικός/musikòs, rifarendose a łe Muxe, figure de ła mitołoxìa greca e romana, rifarendose a so volta in manjiera sotointexa a tecnega che anca sto cua deriva dal greco τέχνη/techne. Dito sto ché, podemo dire che el termine no'l vegnea doparà par dirghe a na determinada arte, sì bèn ła vegnéa doparada par tute łe arti de łe Muxe, e ła se riferia a calcosa de "perfeto".

El sono l'è la sensasion perçipida da ła recia par rievare variasion de presion xenerae dal moto vibratorio de corpi sonori. L'è traxmesa traerso l'aria. La perçitìbiłe asensa de sono el njien ciamà siłensio, sìbèn che ła xe na sensasion rełativa, parché el siłensio asołuto in naura nol ghe xe.

El sono el ga cuatro parametro fondamentałi:

• L' altesa o altura ła xe el rixultà de ła frecuensa prodota da un corpo sonoro, o sia el numaro de çicli de vibrasion al segondo o hertz (Hz) fati. In baxe a sto che, i połe esare definii come "gravi" e " acuti". Major ła xe la frecuensa, pì alto (o acuto) el sarà el sono.
• La durada la xe el tenpo che łe dura łe vibrasion che łe produxe un sono. La durada del sono la xe rełasionada col ritmo. La durada la njien raprexentada so na onda par i segondi che ła dura.
• L' intensità ła xe la forsa co ła cual se produxe un sono; depende da ła enerxia. La intensità la njien raprexentada so na onda par anpiesa.è
• Il tinbro el xe la cuałità che permete de destinguare i difarenti strumenti o voxi, anca se łe produxe un sono a ła stesa altura, durada e/o intensità. I soni che scoltemo tuti i dì i xe conplesi: i xe el rixultà de un union de soni simultanei (toni, soratoni e armoneghe), ma che perçepimo come uno (sono fondamentałe).

Esiste tante sot de muŝike, che sarie komplikà dirle tute, se pol far na breve skurtada in visa de star manko e dir che ghe n'e:

Se trata di division somarie, parkè ghe sarie mili altri tipi de muŝike da meter rent e mili tipi de soto kategorie.

• muŝika Clasika
  • muŝika gregoriana
  • musica vecia e rinascimentale
  • muŝika baroka
  • muŝika neoclasica
  • muŝika romantica
  • muŝika moderna
• muŝika de ancoj o contemporanea
  • muŝika ledjera
  • muŝika folk
  • muŝika fusion
  • muŝika jazz
  • muŝika lissio
  • muŝika pop
  • mùxega reggae
  • muŝika rap
  • muŝika rock
  • muŝika punk

• muŝika strumentale
  • muŝika archestrale
  • muŝika bandistica
  • strumenti muŝikali
• muŝika vocale
  • canto liriko
  • canto ledjero
  • muŝika de cori

• Bepi De Marzi
• Gualtiero Bertelli
• Massimo Bubola
• Calicanto
• Canzoniere Popolare Veneto
• Giulio Casale e i Estra
• i Jalisse
• Herman Medrano
• i Pitura Freska
• Piccola Bottega Baltazar
• Donatella Rettore
• Le Orme
• Tolo Marton
• Rumatera
• Red Canzian

• Dezenjasion de łe note muzegałe in baze a ła łengua
• Scała pentatònega
• Sírcoło de quinte

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so mùxega
• Scholia el detien schemi gràfeghi so Mùzega