Pałaso Dogal (Venesia)

Ła costrusion del pałaso ła xe scomensada, pol darse, inte el IX sècoło, daspò chei ga spostà ła sede dogal da Małamoco a Venesia, fato ufisiałixà 'ntel'812 durante el dogado de Angelo Partecipazio.

Soto Pietro I Orseolo (976-979) el xe sta modifegà: el zera formà da un séntro fortifegà fato de un corpo prinsipal e da tore angołare, sircondà dal'aqua. Se pol ancor véder st'antiga pianta inte ła costrusion del edifisio de ancuo, spece del pian logià.

El conpleso el ga subio na prima granda consada, che ła ga desformà ła fortesa de łe orìxene in un ełegante pałaso sénsa fortifegasion, inte el XII sècoło durante el dogado de Sebastiano Ziani. Un novo sgrandimento el xe stà fatp intrà ła fin del XIII sècoło e i primi del Tresénto, par łe exigénse de spasio del stato republican daspò ła Serada del Magior Consegio, chel ga vosùo che ła soa stansa. Inte el 1310 el xe stà sopia n'agresion provada contro el pałaso inte el corso de na congiura co Baiamonte Tiepolo a cao.

A partir dal 1340, soto el dogado de Bartolomeo Gradenigo, el pałaso el ga scomensà a subir na profonda strasformasion, che ła eo ga portà a èser bastansa sìmiłe a queło de ancuo. Inte el 1404 ła xe stada finia ła fasada sul moło, inte el 1423, i xe stai scomensai i łavóri sul lai verso ła piaseta e ła baxełega, inte el 1439 i xe tacai anca i łavori par ła Porta de ła Carta. Daspò el grando incendio del 1483 ła parte drénto, quea sul lai del rio de Pałaso che ła finise col Ponte de ła Pagia, ła xe stada fata de novo, co łavóri chei xe 'ndai vanti fin al 1492, e ła costrusion de ła Scała dei Giganti.

L'11 de magio 1574 un incendio el ga ardio qualche stansa de rapresentansa al pian nòbiłe. I ga stabiłio subito de tirar su tuto de novo, e i ga fidà sto progeto al proto Antonio da Ponte, asieme a Andrea Palladio

Ła prexensa de Palladio a Pałaso Dogal ła ga testimoniansa anca intrà el 1577 e'l 1578, par el restoro del'edifisio danexà da un secondo incendio inportante (20 de disenbre 1577) inte el qual i xe bruxai anca bełe òpere de pitura. Anca in sto caxo qua, łe ipòtexe che łe vol el Palladio a cao del'òpera łe xe dubioxe. Intrà el 1575 e'l 1580 Tisian e Veronese i xe stai ciamai a parar el drénto del pałaso e ła łora òpera ła xe finia anca inte ła reconpoxision de łe stanse del'ała meridional daspò l'incendio del 20 de disenbre 1577.

Ai prinsipi del XVII sècoło i ga xonta łe Prexon Nove, dal'altra parte del rio, par òpera del'architeto Antonio Contin. Sto novo edifisio, sede dei Sióri de ła Note, magistrati incargai de prevegnir e condanar criminałi, el vien cołigà al Pałaso traverso el Ponte dei Sospiri, percorso dai danai portai dal Pałaso, sede dei tribunałi, a łe prexon.

Daspò ła caxua de ła Repùblica de Venesia, ła fin de ła qual ła xe stada dita dal Magior Consegio del 12 de magio 1797, el Pałaso no'l xe stà più doperà come sede del prìnsipe e de łe magistradure, ma'l xe stà fato sede de ufisi de governo dei inperi napołeònico e asbùrgico. Łe prexon, ciamae Pionbi, łe se ga tegnuo ła łora funsion e ghe parla anca Silvio Pellico. Col'anesion de Venesia al Regno d'Italia el Pałaso el ga subio inportante consade e inte el 1923 el xe deventà un muxeo, come chel xe ancuo.

1. ↑ Touring Club Itałian - Dossier Muxei 2009 Archivià il 18 de aprile 2012 in Internet Archive.

•   Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Pałaso Dogal
•   Scholia el detien schemi gràfeghi so Pałaso Dogal (Venesia)

• Sito ufisałepalazzoducale.visitmuve.it.  
• (inglezo) Sito ufisałepalazzoducale.visitmuve.it. Sconosesta: inglezo (juto)  
• (EN) Doges’ PalaceEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.  
• (EN) Pałaso DogalStructurae.