Qorangkoʻlsoy

 

Qorangkoʻlsoy – Chirchiqning nisbatan yirik irmoqlaridan biri boʻlib, Gʻalvasoy, Oqsoqotasoy, Parkentsoy va Qizilsoy bilan birgalikda chap tomondagi irmoq hisoblanadi^{[izoh 1][2]}. Havzasining maydoni 15,6 km²^[3], suv yigʻilish maydonining oʻrtacha balandligi 1380 m. Qorangkoʻl maydonida oʻlchanadigan yillik oʻrtacha suv sarfi 0,134 m³/s, yillik oqim hajmi 4,28 mln m³, oʻrtacha oqim moduli 8, 57 l/ sek. km², oqim qatlami – 275 sm/yil^[4], 40 yillik kuzatuvlarga (1947—1987-yillar) koʻra, suv oqimining oʻzgaruvchanlik koeffitsienti 0,647 tashkil etadi^[5]. Kuzatilgan maksimal suv oqimi 26,1 m³/s^[3].

Qoʻngʻirbuk tizmasidan oqib oʻtuvchi Qorangkoʻlsoy Chatqol tizmaslarini kesib oʻtadi^[6]. Soy manbalari taxminan 1600-1800 m balandlikda joylashgan. Dastlab daryo toʻliq gʻarbiy yoʻnalishda oqadi, Qorangkoʻl qishlogʻi hududidan shimoli-gʻarbga buriladi. Qorangkoʻlsoy yuqori oqimda toshlar bilan toʻldirilgan tor daralarda oqadi. Qorangkoʻlsoy manbasida ob-havo va suv taʼsirida gʻalati shaklga ega boʻlgan ohaktosh jinslar bor. Soy pastga qarab nisbatan tik yonbagʻirli dara tubida oqadi^[6]. Quyilish joyidan 3 km uzoqlikda, oʻng qiyalikdan koʻchki natijasida vodiyning tubi 10-12 m kengligida loy bilan toʻlgan. Bu choʻkindi massa eni yuqorida 5-6 m, quyida 1,0-1,5 m, chuqurligi 3-4 m boʻlgan kanyonga oʻxshash joyni yuvadi. Qorangkoʻlsoy darasi oʻrmonlar bilan qoplangan boʻlib, ularda togʻolcha, doʻlana, naʼmatak, yongʻoq, ozroq yovvoyi olma oʻsadi. Soy sohillarida toʻqay oʻsimliklari zich oʻsadi^[7].

 

Qorangkoʻlsoyning oʻrta oqimida Qorangkoʻl qishlogʻi boʻlib, uning ortida soy oʻng qirgʻogʻida bogʻlar joylashgan. Chap qirgʻoqda esa Toshkent toʻqimachilik kombinatining „Toʻqimachi“ bolalar lageri qurilgan^[6]. Qoraqultoʻgʻay qishlogʻi hududida soy suvlari Chirchiq daryosiga Xoʻjakent GESning quyi befida, taxminan 720 m balandlikda quyiladi. Chirchiqqda qoʻshilishdan oldin Qorangkoʻlsoy P-12 avtomagistral va Toshkent-Xoʻjakent temir yoʻlini kesib oʻtadi.