Kamon

Kamon kamalak, yoy, oʻq-yoy — mezolit davrida (miloddan avvalgi 10—5 ming yillik) ibtidoiy ovchilar tomonidan ixtiro qilinib, 17-asrgacha baʼzi joylarda 20-asrgacha qoʻllangan ov va jang quroli. Hamma xalq va qabilalarda (Avstraliya va Mikroneziyadan tashqari) qoʻllangan. Kamonning ixtiro qilinishi kishilik tarixida ulkan yutuq boʻlgan. U ibtidoiy odamlarning parranda va darrandalarni ovlashda juda qoʻl kelgan. Kamon aslini olganda inson tomonidan ixtiro etilgan birinchi mexanizm edi. Kamon yengilligi, qulayligi, moʻljalga bexato urishi hamda tez otishi jihatidan oʻzidan oldin ishlatib kelingan uloqtiriladigan diskdan ustun turgan. Kamonning keng tarqalishi ibtidoiy ovchilikning yanada taraqqiy etishiga imkon berdi, ovchilarning kundalik mehnatini yengillashtirdi, ularga ozmi-koʻpmi oziq-ovqatni gʻamlab olishlariga imkon tugʻdirdi.

Kamon 2 qismdan iborat: egma choʻp; tirkash. Kamonning egma choʻpi sariq tol, sambit, yovvoyi jiyda va jingʻil shoxidan yasalib, uning ikki uchiga baʼzan suyak yoki qimmatli metall qoplangan. Kamonning tirkashi, asosan, paydan qilingan.

Kamonning 2 xili mavjud: oddiy Kamon; murakkab Kamon. Oddiy Kamon yarim doyra shaklida. Murakkab Kamon esa yoyilgan qoʻsh qanot shaklida. Murakkab Kamon asrlar davomida takomillashib borgan. Asosan, Sharq xalqlari qoʻllagan. Murakkab Kamon Oʻrta Osiyo xalqlariga miloddan avvalgi 1-ming yillikdan maʼlum. U Oʻrta Osiyo xalqlari harbiy texnikasida soʻnggi oʻrta asrlarga qadar eng muhim jangovar qurol vazifasini bajarib kelgan. Xunnular davrida (miloddan avvalgi 3-asr) turkiy qavmlar Kamon oʻqini otganda hushtak tovushini eslatuvchi yangi turini ixtiro etishgan; xunnular saltanatini vujudga kelishida uning roli katta boʻlgan. Manbalarga koʻra, oʻrta asrlarda Kamon oʻqi 500–600 m.dan ziyod masofaga yetgan. Qadimdan hozirgacha Kamondan oʻq otish sportning muhim turlaridan biri boʻlib musobaqalar uyushtiriladi. Musobaqalarda Kamon oʻqi 900 m gacha masofaga borgan^[1].