Nepos kitobi

Nepos kitobi — misrlik episkopi Arsinoelik Nepos tomonidan yozilgan III asrga tegishli yoʻqolgan nasroniy matnlar jamlanmasi^[1][2]. Muqaddas Kitobni allegorik oʻqishlarga qarshi qatʼiy soʻzma-soʻz talqin qilinishdan himoya qilingan.

Nepos kitobi bugungacha saqlanib qolmagan, faqat bilvosita Eusebius orqali maʼlum boʻlib, uning Iskandariyadagi Papa Dionisiyning Neposni tanqid qilgan asarida iqtibos oʻrnida keltirgan^[3][4].

Nepos qattiq literalist edi (butun Injil tom maʼnoda haqiqat ekanligiga ishongan). Uning „Refutation of the Allegorisers (Allegoristlarni rad etish)“ (yoki allegoristlarni inkor qilish) deb ataladigan matni Bibliyaning ayrim boʻlimlarini shunchaki allegoriya deb hisoblaganlarning dalillarini rad etishga qaratilgan edi^[5]. Xususan, matn Vahiy kitobini tom maʼnoda emas, balki allegorik tarzda talqin qilish kerakligi haqida hamda oʻsha paytdagi hukmron pozitsiyani obroʻsizlantirishga qaratilgandi.

Matndagi taʼlimotlardan biriga koʻra Iso yer yuziga qaytib, solih insonlar davrida 1000 yil davomida monarx sifatida hukmronlik qilishiga ishonish aytiladi. Bu eʼtiqod dastlabki cherkovda juda pravoslavlikkagina xos deb hisoblangan (masalan, Irenaeus va Justin shahidlari tomonidan qabul qilingan), ammo keyingi davr cherkovi Vahiy kitobini yanada allegorik deb hisoblay boshladi. Nepos bilan bahs, Eusebiusda topilganidek, aslida premillenializmning birinchi inkor etilishi edi. Rim papasi Dionisiy Nepos shaxsiyatini yuqori baholagan va shaxsan Neposni haqorat qilmasdan taʼlimotni tanqid qilishga uringan boʻlsa-da, uning fikrlariga qarshi matn (On the Promises (Vaʼdalar toʻgʻrisida)) yozishga harakat qildi.

Nepos kitobi Iskandariya atrofidagi qishloqlarda shu qadar mashhur ediki, Dionisiyuni rad etish uchun shaxsan u yerga borgan^[6]. Neposga va qatʼiy soʻzma-soʻzlikning oldingi pravoslavlik qoidalariga hurmat koʻrsatib, Nepos taʼlimotini inkor etishni xushmuomalalik bilan amalga oshirdi, qishloqdan kelganlar bilan samimiy suhbat qildi va qishloq ahli Nepos kitobidan olingan dalillarning har biriga qarshi chiqa boshladi.

Dionisiy taklif qilgan raddiya, Yahyo Vahiy kitobining muallifi emasligi haqidagi tushunchaga asoslangan edi, u xalq tomonidan yaratilgan deya hisoblangan. Bu Injil va Yuhannoga tegishli deb hisoblangan maktublar oʻrtasidagi stilistik farqlarga asoslangandi^[7]. Eusebiusning oʻzi Neposning talqinini yaʼni Ilohiy Bitikni „yahudiycha fikrlash bilan tushunish“ kerakligini targʻib qilish kerakligini aytib oʻtgan^[8].

Neposning izdoshlari nepotiyaliklar deb atalgan^[9].