GoldenEye

Golden Eye
Rejissyor(lar)	Martin Campbell
Prodyuser(lar)	Albert Broccoli Michael G. Wilson Barbara Broccoli
Ssenariynavis(lar)	Jeffrey Cane Bruce Ferstein Jan Fleming
Rollarda	Pierce Brosnan Sean Bean Izabella Scorupco Famke Janssen Judi Dench
Bastakor(lar)	Éric Serra Bono Tina Turner
Distribyutor	United Artists
Chiqarilgan sanasi	1995
Davomiyligi	130 daqiqa
Mamlakatlar
Byudjeti	58 million $
Daromadi	350 million $
Avvalgi film	Licence to kill
Keyingi film	Tomorrow Never Dies

Golden Eye (soʻzma-soʻz tarjimasi Oltin koʻz) – 1995-yilda namoyish etilgan josuslik filmi. Eon Productions tomonidan ishlab chiqarilgan James Bond seriyasining oʻn yettinchi filmi. Pierce Brosnan MI6 agenti James Bond rolini birinchi marta oʻynagan. Martin Campbell film rejissyori boʻlib, Ian Fleming asarlaridan hikoya elementlaridan hech qanday foydalanilmagan birinchi film. Shuningdek, Albert Broccoli tomonidan suratga olinmagan James Bond haqidagi birinchi film^[1]. Hikoya Maykl Frans tomonidan, keyinchalik boshqa yozuvchilar bilan hamkorlikda yaratilgan va yozilgan. Filmda Bond sobiq MI6 agentiga (Sean Bean) qarshi kurashadi.

Film huquqiy kelishmovchiliklar tufayli yuzaga kelgan seriyadagi olti yillik tanaffusdan soʻng ekranga chiqdi, bu davrda Timoti Daltonning Jeyms Bond roli uchun shartnomasi muddati tugadi va uning oʻrniga Brosnan keldi. M roli ham oʻzgartirildi, aktrisa Judi Dench Robert Braun oʻrnini egallagan birinchi ayol boʻldi. Miss Moneypenni roli ham oʻzgartirildi, Karolin Bliss oʻrniga Samanta Bond keldi. Desmond Llewelyn Q obrazini takrorlagan yagona aktyor edi. Bu Sovet Ittifoqi parchalanib ketganidan keyin va Sovuq urush tugaganidan keyin suratga olingan birinchi Bond filmidir. Film uchun asosiy suratga olish ishlari Buyuk Britaniya, Rossiya, Monte-Karlo va Puerto-Rikoda amalga oshirilgan. Kompyuterda yaratilgan tasvirlardan va maxsus effektlardan (CGI) foydalanilgan ilk James Bond filmidir.

Film butun dunyo boʻylab 350 million AQSh dollaridan ortiq daromad toʻplagan^[2]. Tanqidchilar Brosnanni ijobiy baholashgan^[3][4][5]. Film Britaniya kino va televidenie sanʼati akademiyasining eng yaxshi maxsus vizual effektlar va eng yaxshi ovoz berish ishlari uchun mukofotlangan^[6].

1986-yil. Sovuq urush davom etmoqda, biroq SSSR siyosiy yoʻnalishdagi oʻzgarishlar tufayli oʻzining avvalgi hukmronligini yoʻqotmoqda. Ikki MI6 agenti – 006 Alek Trevelyan va 007 Jeyms Bond – Arxangelskdagi toʻgʻon yaqinidagi kimyoviy zavodni portlatish boʻyicha yashirin topshiriqni bajarishmoqda. Maqsad oddiy: bazaga kirib, gaz bilan omborni portlatib yuborish. Ushbu operatsiya davomida Sovet Armiyasi polkovnigi Arkadiy Grigoryevich Urumov Trevelyanni ushlab olib, oʻldiradi. Bond bombalardagi taymerni 6 dan 3 minutgacha oʻrnatishga va portlashdan bir necha daqiqa oldin samolyotda zavoddan qochishga majbur boʻladi.

9 yil oʻtdi. Sovet Ittifoqi quladi. Bond razvedka missiyasi bilan Monte-Karloga boradi va uni kuzatib borish uchun yuborilgan ayol psixologni yoʻldan ozdiradi. Kechqurun kazinoda u Yanus jinoyat sindikati aʼzosi boʻlgan va soxta fransuz raqamlari boʻlgan Ferrari mashinasini boshqarayotgan sobiq sovet sinovchi uchuvchisi Kseniya Onatoppni uchratadi. Kechasi jinsiy aloqa paytida yaxtasida u oʻz sevgilisi, kanadalik admiral Chak Farrelni boʻgʻib oʻldiradi. Ertalab Jeyms Bond ushbu yaxtaga kiradi va admiralning jasadini topadi. Monte-Karloda boʻlib oʻtayotgan Eurocopter kompaniyasi tomonidan Yevropaning „Tiger“ yashirin vertolyotining harbiy taqdimotiga boradi. U yerda Kseniya ikki uchuvchini oʻldiradi va formani oʻsha paytga qadar general-polkovnik va Rossiya Harbiy-kosmik kuchlari rahbariga aylangan Arkadiy Urumovga topshiradi. Aynan Urumov admiralning kabinasiga kirib, ruxsatnomani oladi. Ular Bondning ularni toʻxtatishga urinishiga qaramay, taqdimotga yetib kelishadi va vertolyotni oʻgʻirlab ketishadi.

Vertolyot Rossiyaning Sibirdagi „Severnaya“ sunʼiy yoʻldosh stansiyasiga yetib keladi. Bu „GoldenEye“ maxfiy hukumat loyihasining asosidir. Ushbu qurollar Yerga taʼsir qilish nuqtasida barcha elektronikani oʻchirib qoʻyadigan kuchli elektromagnit impulslarni yaratadigan sunʼiy yoʻldoshlardir. Oʻsha paytda faqat ikkita sunʼiy yoʻldosh ishlagan – „Petya“ va „Misha“. Urumov Rossiya kosmik mudofaa kuchlari boshligʻi va loyihaning kuratori boʻlib, „Severnaya“ komandiriga jangovar tayyorgarlikni tekshirishga asoslanib, „Petya“ni faollashtirishga buyuradi. Sunʼiy yoʻldosh otishga tayyor boʻlishi bilan Kseniya deyarli barcha stansiya xodimlarini oʻldiradi, Urumov esa kosmik qurolni ishga tushiradi. Kseniya va ularning sherigi, dasturchi Boris Grishchenko bilan vertolyotda uchib ketadi. Stansiya xodimlaridan biri oʻlimidan oldin signal yoqishga muvaffaq boʻladi va Rossiya Harbiy-havo kuchlarining uchta MiG-29 samolyoti Severnayaga yuboriladi. Biroq, GoldenEye samolyotlarni ham, uchuvchilarni ham, stantsiyani ham yoʻq qiladi. Kseniya va Urumov tomonidan oʻgʻirlangan Tiger vertolyoti elektromagnit impulslarga sezgir emasligi uchun ular tinchgina uchib ketishadi. Voqealar MI6 xodimlari tomonidan sunʼiy yoʻldosh orqali kuzatilgan, u ham GoldenEye impulsi bilan yoʻq qilingan. Keyinchalik, boshqa sunʼiy yoʻldoshdan foydalanib, ular Severnayada ayol dasturchi Natalya Fedorovna Semyonova omon qolganini payqashadi. U sunʼiy yoʻldosh antennasi vayronalari ostidan chiqib, itlar bilan eng yaqin shaharga yetib keldi.

Yangi M bu ishda „rus mafiyasi“, yaʼni tushunib boʻlmaydigan „Yanus“ ishtirok etganini tushunadi. U Bondni Londondan Sankt-Peterburgga vaziyatni oʻrganish uchun yuboradi. Bundan oldin Q Bondga oʻzining bir qancha yangi ixtirolari: poʻlat simli kamar, granata ruchkasi, yangi soat va BMW Z3 avtomobilini yetkazib beradi. U Bondga Londondan Sankt-Peterburgga British Airways chiptasini ham beradi. Ayni paytda Sankt-Peterburgda mudofaa vaziri Dmitriy Mishkin boshchiligida Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligining kengashi boʻlib oʻtmoqda. Urumov soʻzga chiqib, hujumni mamlakatdagi vaziyatni beqarorlashtirishni maqsad qilgan Sibir separatistlari amalga oshirganini aytib, „Oltin koʻz“ boʻyicha tadqiqotlarni yoʻqotib qoʻygani uchun isteʼfoga chiqishni soʻraydi. Ammo Mishkinning fikricha, bularning barchasida Sibir separatistlarini ayblash xato edi. Chunki ikki dasturchi – yuqorida aytib oʻtilgan Natalya Semyonova va Boris Grishchenko qochib ketishgandi. Urumov tergovni boshlashga tayyorligini maʼlum qiladi. Ayni paytda Bondni Pulkovo aeroportida Markaziy razvedka boshqarmasining Sovet Ittifoqi va Rossiyadagi rezidenti Jack Wade kutib oladi.

Wade 007ni rus mafiozi, sobiq SSSR KGB agenti Valentin Dmitriyevich Jukovskiyga olib boradi. Bond bir marta oyogʻiga oʻq uzgan va Jukovskiyning oʻsha paytdagi qiz doʻsti bilan ketgandi. Uning fikricha, „Oltin koʻz“dan qilingan hujum uning Yanus guruhidagi mafiya raqiblarining ishi boʻlgan. Agent 007 Jukovskiy bilan qurollarni qayta sotish toʻgʻrisida shartnoma tuzadi va uni Yanusga olib boradi. Valentinning aytishicha, sindikatni natsistlar Germaniyasi tomonida jang qilganlardan biri boʻlgan oq kazak boshqaradi. Valentinning maslahatidan soʻng, Bond turk hammomiga boradi va u yerda Kseniya bilan uchrashadi. Kseniya Bondni ham oʻldirishga harakat qiladi, lekin eplolmaydi. Endi qurol kuchi bilan Bond uni Yanusning yetakchisiga olib borishga majbur qiladi. Bu vaqtda Severnayadan tirik qolgan dasturchi Natalya Fedorovna Semyonova Sankt-Peterburgga keladi. U Grishchenko bilan bog'lanadi. Smolenskdagi Xudoning onasi soboriga olib keladi. U yerda "Yanus" askarlari uni hibsda ushlab turadi.

Kseniya Onatopp Bondni SSSR haykallari va atributlari bilan to'la poligonga olib keladi. Bond Yanusning boshlig'i bilan uchrashadi. U sobiq MI6 006-agenti va Bondning sobiq do'sti Alek Trevelyan bo'lib chiqadi. Arxangelskda o'z o'limini qanday qilib soxtalashtirganini, rus mafiyasiga qo'shilganini aytadi. 1986-yilda Bond taymerlari 6 dan 3 daqiqagacha o'rnatilgan kimyoviy zavodda bomba portlashi uning yuziga jiddiy zarar yetkazgandi. Alek kazak bo'lib chiqadi, uning ota-onasi fashistlar Germaniyasi tomonida jang qilgan, 1945-yilda Britaniya kazaklarini SSSRga ekstraditsiya qilish paytida vafot etgandi. Alek Bondga butun umri davomida inglizlardan nafratlanganini tan olib, ota-onasidan qasos olishga va'da bergandi. Shundan so'ng, Trevelyan Bondni bog'laydi, uni Semyonova bilan yashirin vertolyotga o'tqizadi va vertolyotning raketalarini unga qaratadi. Bond Semyonova bilan birga vertolyotdan uloqtirilib, omon qoladi. Ammo bu vaqtda harbiylar poligonga yetib keladi va ikkalasini ham hibsga oladi. Ular Bond va Semyonovani tergov izolyatoriga olib boriladi. U yerda Bond Natalya bilan uchrashadi.

Ularni mudofaa vaziri Mishkin shaxsan so'roq qiladi. U Bond va Natalyani Rossiyaning jangovar qobiliyatini buzish maqsadida til biriktirganlikda gumon qiladi. Dasturchi vazirga Severnayaga hujum ortida Urumov turganini aytadi. Ular hibsxonaga kelgan generalni hibsga olishga harakat qilishadi, lekin Urumov soqchilarni va Dmitriy Mishkinni Bondning to'pponchasi bilan o'ldiradi. Bond Urumovga hujum qiladi va Natalya bilan birga qochishga harakat qiladi. Urumovning yordamchilari Semyonovani tutib, generalning “Volga”siga mindiradi. Urumov Trevelyanga boradi, T-55 tankini o‘g‘irlagan Bond unga yetib olishga harakat qiladi. U tankni Sankt-Peterburg bo'ylab haydab o'tib, askarlar va politsiya uni to'xtatishga urinishlari muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. Urumov Semyonovani Trevelyanning zirhli poyezdiga olib keladi. Bond tankni yo'lga qo'yib, uni to'xtatadi va Trevelyanni qurol bilan olib ketadi. Urumov Natalyaga to'pponcha bilan tahdid qiladi. Bond Urumovni chalg'itadi va uni o'ldiradi, lekin Kseniya va Alekka qochish va eshiklarni yopish uchun imkon beradi. Vertolyotda uchib ketayotib, Alek Bondga o'z-o'zini yo'q qilish rejimi yoqilganligini va Bondga uni qutqarish uchun "6 daqiqa" borligini aytadi. Bond va Natalya Grishchenkoning kompyuterini buzish va Trevelyan bazasi - Kuba joylashgan joyni kuzatishdan oldin qutqariladi.

Bond va Natalya Kubaga boradi va ularga yana Markaziy razvedka boshqarmasi rezidenti yordam beradi. Bond va Natalya ko'l tubidan otilgan raketa bilan urib tushiriladi. Ular samolyot halokatidan omon qolishadi, ammo Kseniya Onatopp ularni topib, o'ldirishga harakat qiladi. Bond uchuvchini o‘ldirish uchun Kseniyaning pulemyotidan foydalanadi, natijada vertolyot halokatga uchraydi, mashina qulaganda Kseniya shoxlangan daraxtga mixlanib qoladi va umurtqa pog‘onasi sinib, vafot etadi. Bond va Natalya ko'l tubida yashiringan Trevelyan markazini topib, stantsiyaga kirishadi, ammo Bond qisqa otishmadan keyin Alekning odamlari tomonidan ushlanadi.

Natalya asosiy kompyuterga kirishi bilanoq, Travelyan Bondga o'z rejasi haqida gapirib beradi - London banklaridagi barcha pullarni o'z hisobiga o'tkazish va sun'iy yo'ldosh yordamida elektromagnit impuls bilan Londonni vayron qilish. Natalya ham qo'lga olinadi. Ma'lum bo'lishicha, Natalya GoldenEye kirish kodlarini qayta yozishga ulgurgan, yo'l-yo'riq tizimlari uchun javobgar bo'lgan va Misha sun'iy yo'ldoshini Atlantika okeani ustidagi stratosferaga yo'naltirgandi. Natalyani o'z iste'dodiga noloyiq deb bilgan Boris, uning kodlarini buzishga harakat qiladi. Bond tutqichni ushlab, uni xladagent bilan to'ldirilgan baklar ustiga tashlaydi, bu esa yong'inga olib keladi. Bond va Natalya sarosimaga tushib tashqariga yugurishadi. Natalyani lift yonida qoldirib, Bond antennaga o'tadi. Ayni paytda, Alek o'z qo'l ostidagilaridan birini Boris bilan qoldirib, o'zi tepaga ko'tariladi.

Antennaning yuqori qismida ikki MI6 agenti o'rtasida olishuv boshlanadi, uni Bondning "jimgina o'tirish" buyrug'iga qaramay, uchuvchini qurolga o'tkazgan Natalya kuzatib turadi. Boris Natalyaning kodlarini buzishga muvaffaq bo'ladi. Antenna Bond tomonidan bloklanadi va GoldenEye loyihasining so'nggi sun'iy yo'ldoshi stratosferaga yetib bormasdan oldin portlaydi. Bond Alekni oyog'idan ushlab, uloqtirib yuboradi. Trevelyan antennadan yiqilib, umurtqa pog‘onasini sindiradi, lekin omon qoladi.

Antenna kallagi portladi va u boshqaruv markaziga tushib, Trevelyanni va bir necha soniyadan so'ng suyuq azot bilan qoplangan Borisni o'ldiradi. Jeyms va Natalya Trevelyanning vertolyotida uchib ketishadi. Ularni Veydning odamlari topib, Guantanamodagi bazaga olib ketishadi.