besh
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)besh I
[tahrirlash]Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]besh
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]BESH ’toʻrt bilan olti oraligʻidagi butun miqdor-ning nomi’. B ye sh kundan keyin yoz fasli boshlanadi. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz dastlab be:sh tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, II, 126), keyinroq ye: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (Devon, III, 137; DS, 96): be:sh > besh.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 snq. son Besh raqami va shu raqam bilan ifodalangan, toʻrt bilan olti ora-sidagi son, miqdor.◆ Besh kishi. Besh kilogramm olma. Besh karra besh — yigirma besh. n Tolibjonboyning besh oʻgʻli, uch qizi bor ekan. Oybek, Tanlangan asarlar.◆ Oʻzingizoʻy-lab qarang, oʻquvchilar bundan besh yil avvalgi oʻquvchilar emas. S. Zunnunova.
2 Besh balli baho tizimida eng yuqori (aʼlo) baho.◆ Matematikadan besh oldim. Uning attestatida nuqul beshlar.
- Besh ketmoq s. t. 1) pirra (karta) oʻyinida besh ochko olmoq; 2) gapni yoki ishni oʻrinlatib bajaruvchi odamga tan bermoq, qoyil qolmoq. Besh kunlik dunyo q. kunlik. ◆ Besh kunlik dunyoda oʻynab qolaylik. „Erali va Sherali“. Besh qoʻl baravar emas Hamma bir xil, birdek emas, hamma birdek yashay olmaydi.◆ -Besh qoʻl baravar emas, — dedi Hakimboyvachcha, — birov olim, fozil boʻladi, birov mardikor, hammol boʻladi. Oybek, Tanlangan asarlar. Besh qoʻlni (yoki barmoqni, panjani) ogʻziga urmoq (yoki tiqmoq) Nafsni tiya olmay, birdan hammasini oʻzlashtirib olishga harakat qilmoq. Ishi besh s. t. Ishi juda yaxshi, ishi joyida, avjida.◆ Puxtaning ishi besh. Maqol.
besh II
[tahrirlash]Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]besh
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]\f. (jl^j — ortiqroq, koʻproq
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]Koʻp, ortiq, ziyoda. q. beshbattar.
Antonimlari
[tahrirlash]БЕШ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
[tahrirlash]Sifat
[tahrirlash]besh
Raqam
[tahrirlash]besh (5)
Tillarda
[tahrirlash]Ruscha ru
besh
пять; ◆ ~ raqami цифра пять;◆ biz ~ kishi edik нас было пятеро; ◆ ~ dona пять штук, пяток; ◆ ~ baho пятёрка (оценка); ◆ ~ (baho) olmoq получить пятёрку; ◆ ~ yuz пятьсот;◆ ~ yuzinchi пятисотый; ◆ ~ kunlik пятидневный; ◆ ~ kunlik dunyo (букв. пятидневная жизнь) бренное, недолговечное человеческое существование; ◆ ~ yillik пятилетний; ◆ ~ vaqt namoz рел. пятикратное совершение намаза в течение дня; ◆ shoʻxlikda sen undan ~ battar oʻtasan в озорстве ты его в пять раз перещеголяешь; ◆ ~ ketmoq 1) взять пять взяток (в одной из узбекских карточных игр); 2) перен. удачно сказать или сделать (что-л.), блеснуть; ◆ ~ qoʻlni ogʻizga urmoq неодобр. (букв. сунуть сразу все пять пальцев в рот) заграбастать, хапнуть как можно больше.