Madrid

Ispaniä däwläteneñ başqalası

Madrid
ğäräpçä Mäcirit

Gerb

İl	IspaniäIspaniä
Koordinatalar	40°24′ т. к. 3°41′ кб. о.^HGЯO
Mer (Alkald)	Anna Mariä Botella Serrano
Nigezlände	927
Berençe telgä alu	939
Elekkege isemnär	Mäcirit
Mäydan	607 km²
Märkäz bieklege	667 m
Räsmi tel	İspan
Xalıq sanı	3 273 049 keşe (2010)
UTC	UTC+1
Telefon kodı	+34 91
Poçta indeksı	28001-28080
Räsmi säxifä	http://www.munimadrid.es/

[[Файл:|300px|Madrid (Җир)]]

Madrid (исп. Madrid [maˈðɾið]) - Ispaniä däwläteneñ başqalası häm iñ zur şähäre. Şulay uq isemdäş töbägeneñ başqalası.

Xalıq sanı - 3,273 mln. keşe (2010).

Ispaniäneñ iñ zur iqtisadi, säyäsi, mädäni üzäge.

Pireney yarımutrawınıñ üzägendä urnaşa.

Madrid aglomeratsiäse mäydanı 1,2 meñ km².

21 idärä rayonınnan tora.

Tarix

İsem çığışı

Şähär çığışı berniçä yuramaları bar:

1) Madrid süze ğäräp süzennän kilep çığa (гарәп. مجرا‎ — su çığanağı). Ğäräpçä "mäyrä" - su çığanağı, çişmä, "mäyer-it" - tulı su çişmäse".

Madrid şähäre ğäräplär tarafınnan 927 yılda Mawritan kirmäne bularaq nigezlängän.

939 yılda Mäcerit iseme astında telgä alına.

2) Ğäräplärgä qädär Magerit (iske ispança: urman üsentese) dip yörtelgän.
3) Borınğı riwäyätlär buyınça antik qaharmanı Okniy Tiberian ulı tarafınnan nigezlängän.

Ğäräp däwere

Läkin iñ ışanıçlı häm abbruylı çığanaq buyınça şähär ğäräplär salınğan Mäcirit kirmäne tiräsendä üskän.

932 yıldan soñ Älqasba kirmäne, "mädinä" - toraq kvartalınnan ayırım tözelgän.

Rekonkistadan soñ

Rekonkista (yañadan buysındıru) waqıtında 1085 yılda Alfonso IV patşası ğäräp Mäcirit şähären yawlap alğan.

1561 yılda Filipp II patşası Madrid şähäre Valiadolid urınına patşalıq başqalası itep yasağan.

1561 yılğa qädär ğäräplär häm ispannar arasında mönäsäbätlär üzgärüçän bulğan, suğişlar yış bulğan.

Karl V Gabsburg idärä itkän çorda şähärdä 100 meñ keşe torğan.

1734 yılda iske sarayı yanıp betä. Anıñ urınında Yaña Patşa Sarayı "Palacio Real" tözelgän.

1808 yılda Napoleon ğäskärläre şähärne yawlap alğannar.

1808 yılda Madridta buysındıruçılarğa qarşı zur kütäreleş bulğan, läkin ul qatı bastırılğan.

Azatlıq köräşe näticäsendä 1808-1814 yılda Madrid azat itelä.

Ferdinand VII patşası häm İzabella II patşabikäse idärä itkän çorda Madrid bik üskän.

İspaniä Watandaşlar suğışı

1936-1939 yılda İspaniä Watandaşlar suğışı waqıtında respublikaçıları tarafınnan şähär saqlanuı suzılğan.

1939 yılnıñ martında Franko ğäskärläre şähärne yawlap alğan.

Fransisko Franko höcüme näticäsendä şähärgä zur zıyan kiterelgän.

1975 yılda Franko diktatorı ülgännän soñ İspaniä täxetenä Xuan Karlos I utıra.

Şähär klimatı

Madrid klimatı
Kürsätkeç	Ği	Fev	Mar	Apr	May	İün	İül	Avg	Sen	Okt	Noya	Dek	Yıl
Absolüt maksimum, °C	19,9	22,0	26,0	30,1	34,3	38,4	39,5	40,0	37,0	30,0	22,7	18,6	40,0
Urtaça maksimum, °C	9,7	12,0	15,7	17,5	21,4	26,9	31,2	30,7	26,0	19,0	13,4	10,1	19,4
Urtaça temperatura, °C	6,1	7,9	10,7	12,3	16,1	21,0	24,8	24,4	20,5	14,6	9,7	7,0	14,6
Urtaça minimum, °C	2,6	3,7	5,6	7,2	10,7	15,1	18,4	18,2	15,0	10,2	6,0	3,8	9,7
Absolüt minimum, °C	−10,1	−9,1	−5,1	−1,6	0,6	4,4	8,5	9,2	4,0	−0,4	−3,4	−9,2	−10,1
Yawım-töşem norması, mm	37	35	26	47	52	25	15	10	28	49	56	56	436

Şähär rayonnarı

Centro: Palacio, Embajadores, Cortes, Justicia, Universidad, Sol.
Arganzuela: Paseo Imperial, Acacias, Chopera, Legazpi, Delicias, Palos de Moguer, Atocha.
Retiro: Pacífico, Adelfas, Estrella, Ibiza, Jerónimos, Niño Jesús.
Salamanca: Recoletos, Goya, Fuente del Berro, Guindalera, Lista, Castellana.
Chamartín: El Viso, Prosperidad, Ciudad Jardín, Hispanoamérica, Nueva España, Pza. Castilla.
Tetuán: Bellas Vistas, Cuatro Caminos, Castillejos, Almenara, Valdeacederas, Berruguete.
Chamberí: Gaztambide, Arapiles, Trafalgar, Almagro, Vallehermoso, Ríos Rosas.
Fuencarral-El Pardo: El Pardo, Fuentelarreina, Peñagrande, Barrio del Pilar, La Paz, Valverde, Mirasierra, El Goloso.
Moncloa-Aravaca: Casa de Campo, Argüelles, Ciudad Universitaria, Valdezarza, Valdemarín, El Plantío, Aravaca.
Latina: Los Cármenes, Puerta del Ángel, Lucero, Aluche, Las Águilas, Campamento, Cuatro Vientos.
Carabanchel: Comillas, Opañel, San Isidro, Vista Alegre, Puerta Bonita, Buenavista, Abrantes.
Usera: Orcasitas, Orcasur, San Fermín, Almendrales, Moscardó, Zofio, Pradolongo.
Puente de Vallecas: Entrevías, San Diego, Palomeras Bajas, Palomeras Sureste, Portazgo, Numancia.
Moratalaz: Pavones, Horcajo, Marroquina, Media Legua, Fontarrón, Vinateros.
Ciudad Lineal: Ventas, Pueblo Nuevo, Quintana, La Concepción, San Pascual, San Juan Bautista, Colina, Atalaya, Costillares.
Hortaleza: Palomas, Valdefuentes, Canillas, Pinar del Rey, Apóstol Santiago, Piovera.
Villaverde: San Andrés, San Cristóbal, Butarque, Los Rosales, Los Ángeles (Villaverde).
Villa de Vallecas: Casco Histórico de Vallecas, Santa Eugenia.
Vicálvaro: Casco Histórico de Vicálvaro, Ambroz.
San Blas: Simancas, Hellín, Amposta, Arcos, Rosas, Rejas, Canillejas, Salvador.
Barajas: Alameda de Osuna, Aeropuerto, Casco Histórico de Barajas, Timón, Corralejos.

Din

Xristianlıq

Katolitsizm

Protestantlıq

Pravoslavie

İslam

Madrid üzäk mäçete

Sıltamalar

Räsmi sayt(исп.)

Commons

Викиҗыентыкта бу тема буенча

медиафайллар тупланмасы