VII. Mihail

Mihail Dukas 1059 yılının sonlarından beri babası tarafından ortak imparatorluk unvanı verilip imparatorluğun idaresi ile uğraşmaktaydı. X. Konstantinos 1067 yılında öldüğü zaman VII. Mihail 17 yaşındaydı ve devlet idaresini tek başına yüklenebilirdi. Ama Mihail siyaset ve devlet idaresine pek ilgi göstermedi ve imparatorluğun efektif idarecileri, bir nevi taht naipleri, olarak annesi Eudokia ve amcası İoannis Dukas oldular.

1 Ocak 1068'de annesi Eudokia, Romen Diyojen adlı bir ünlü generalle evlendi ve Romen Diyojen, VII. Mihail ve kardeşleri Konstantios ve Andronikos ile ortak imparatorluk unvanını aldı. İmparatorluğun efektif idaresi Romanos Diojen eline geçti. Romanos Diyojen, Ağustos 1071'de Selçuk Sultanı Alp Arslan'a Malazgirt Meydan Muharebesi'nde yenilip esir düşünce, bu sefer efektif imparatorluk idaresini amcası İoannis Dukas ve Mihail'in hocası olan Mihail Psellos ellerine geçirdiler. Mihail'in annesi ve taraftarları Romanos Diyojen'i geri gelip imparatorluk idaresini tekrar eline alması için bir komplo hazırladılar ama başarı kazanamadılar. Mihail annesini Eudokia'yı bir manastıra gönderdi ve 24 Ekim 1071'de VII. Mihail tek imparator olarak yeniden taç giydirildi.

VII. Mihail'in danışmanlığı yine amcası İoannis Dukas ve Mihail Psellos elinde bulunmakla beraber ülkenin maliye başmemuru olan hadım Nikeforitzes'te siyasi güç kazanmaya başladı. İmparator, hocası olan Mihail Psellos tarafından akademik uğraşlara yöneltildi ve imparator bu uğraşlarla meşgul iken devlet idaresini danışmanlarına bıraktı. Nikeforitzes vergileri artırdı ve bunlar yanında devletin lükse olan harcamaları da arttı. Diğer taraftan devletin savunmasına ve ordusuna harcamalarını kısmak zorunda kaldı. Devletin gelirlerini artırmak zorunda kalan yüksek saray memurları, özellikle zenginler ve kiliseler ve manastırlardaki yüksek servetleri yüksekçe vergilendirmek hatta doğrudan doğruya kamulaştırmak yoluna girdiler.

Servetlerinin bir kısmını kaybeden zenginler ve din adamları nispeten düşük harcamalara zorlanan ve maaşları artırılmayan ordu mensuplarını bu idareye muhalefete ve hatta isyan etmeye teşvike başladılar. 1071 yılında Bizanslıların elinde bulunan son İtalya şehri olan Bari'yi de Norman Robert Guiscard eline geçirdi.

1073 yılında X. Konstantinos'un bir kölesi olan ve yetenekli oluşu dolasıyla bürokraside yükselip Balkanlarda Tuna boylarında şehirlere vali tayin edilen Nestor isyan etti. Bizans ordusunun Balkanlarda bulunan birlikleri kendilerine yapılması gereken maaş ödemelerinin gecikmesi dolayısıyla zaten isyana hazır bulunmaktaydılar. Nestor bunların başına geçti. İsyancılar Saray Maliye Nazırı ve Bizans devletini gerçek idarecisi olan Nikeforitzes'in görevden alınmasını istediler ama bu istekleri kabul edilmedi. Peçenekler kabile reislerinden de destek alıp Bulgaristan'a yürümeye; orayı talan ettikten sonra Konstantinopolis'e yürümeye karar aldılar.

Bu şekilde isyan çok ciddi bir tehdit aldı. Bu ordu isyanı üzerine general Nikiforos Bryennios emrindeki bir diğer Bizans Balkan ordusu gönderildi. Fakat Nestor, emri altındaki isyankar ordunun yeter büyüklükte olmadığına inanıp emri altındaki askerleri ufak çetelere bölüp etraftaki bölgeleri talan koyuldu. Bu ordu isyanını böylelikle bastıran general Nikiforos Bryennios büyük ün yaptı. Sonunda Nestor kendine yardım eden Peçeneklerle birlikte Tuna kuzeyine çekildi ve Peçenekler arasında yaşamaya koyuldu.

Aynı zamanda II. Basileios tarafından Balkanlardan ortadan kaldırılmış olan Bulgar devletinin yeniden kurulması için girişimler yapıldığı söylentileri ortaya çıktı; ama bu söylenti gerçekleşmedi. Hem Peçenekler hem de Macarlar Balkanlara hücum etmek için hazırlanmakta ve Bizans İmparatorluğu'nun bir zayıf anını beklemekteydiler.

Bari'nin kaybından sonra VIII. Mihail büyük bir siyasi gaf yaparak Papa Gregori'den Norman'ları durdurması için papanın destek vermesini istedi. Papa Gregori yeniden kazandığı bu politik gücü Adriyatik Denizi'nin doğusunda da kullanmakta gecikmedi. 1071 yılında Demetrius Zvimonir adlı bir Katolik yöresel nüfuzlu Hırvat soylusuna Hırvatistan Kralı unvanı tanıyıp ona taç giydirdi. İki yıl sonra 1073 yılında Zetali Mihail adlı bir diğer Katolik Macar soylusunu Macaristan Kralı olarak tanıdı ve Macar tacını giydirdi.

 

Diğer taraftan Anadolu'ya devamlı Türkler ve Türkmenler göç edip girmekte; yerleşmekte ve Bizans devletini kabul etmemekte idiler. Sanki bu Türk göcü yetmiyormuş gibi diğer Bizanslılar ve Avrupalı maceracılar da parsa kapmak peşinde idiler. Normanların Sicilya ve Güney İtalya'yı Arapların elinden alma da gösterdikleri başarılarını tekrarlamak amacı VII. Mihail döneminde birkaç Norman, Anadolu'da maceraya atıldı.

Philaretos Brachamios adlı ünlü Ermeni asıllı bir Bizans ordu komutanı 1071 Malazgirt Savaşı'na katılmış ve bu savaştan kurtardığı bir Bizans ordusu ile Romanopolis (şimdiki Palu, Elazığ) kalesi ve etrafına çekilmişti. Romanus Diyojen'in öldürülmesinden sonra buradaki ordusu tarafından imparator olduğu ilan edildi. Bu orduyu kullanarak Güney Anadolu'da Çukurova'dan Urfa'ya (Kilikya ve Edassa) kadar uzanan Germaicia adli bir devlet kurdu. Bu devletin ordusunun nüvesini "Rimbaud" adlı bir Norman maceracının komutasında 8.000 Norman-Frank askeri oluşturmaktaydı. Bu VII. Mihail'in imparatorluğu sırasında devamlı olarak bağımsız olan bir devlet olarak kaldı. 1078 yılında III. Nikiforos Botaneiates yeni imparator olmasıyla Philaretos Brachamios kendi hakkından vazgeçip aynı eski arazisi üzerinde Antioch (Antakya) Dükü olarak idaresine devam etti.

Bizanslılar Malazgirt'te aldıkları yenilginin kendilerine getirdiği kötü sorunları karşılamak amacı ile bir seri yeni girişime başladılar. İlk olarak (gelecekte imparator olacak) general İsaakios Komnenos komutasında bir orduyu Anadolu'ya girip yerleşmiş ve yeniden göç etmekte olan Türkmenler üzerine gönderdiler. Bu Bizans ordusu 1073 yılında Doğu Anadolu'da Türkmenlerle yaptığı bir çarpışmada yenik düştü ve komutanı İsaakios Komnenos Türklere esir düştü. 1074 yılında Sezar İoannis Dukas gayretiyle paralı askerlerle kurulan yeni bir Bizans ordusu Türklere karşı yeni bir sefere başladı ve bu girişim de ordunun yenik düşüp generalin esir olmasıyla sona erdi.

 

Malazgirt Muharebesi'nde Bizans ordusunda paralı asker olarak bulunmuş olan ve savaştan çekilmesi ile Bizans'ın yenilgisine katkıda bulunmuş olan Roussel de Bailleul adlı bir Norman 1073 yılında 3.000 Frank-Norman ağır süvari birliği başında orta Anadolu'ya gelen Türkmenleri durdurmak için gönderildi. Burada geniş bir bölgeyi işgal ederek 1073 yılında Ankara (o zamanki Ancyra) merkezli bağımsız bir devlet kurduğunu ilan etti. Takip eden yıl Mihail, amcası İoannis Dukas'ı bir ordu ile Roussel üzerine gönderdi. Sezar İoannis ordusunun karargahını Doryleum (Eskişehir)'de kurdu ve Porsuk Nehri yakınlarında iki ordu çarpışmaya girişti. İoannis'in ordusunda bulunan Normanların taraf değiştirmesi ve geride bulunan Anadolu'dan takviye birliklerinin komutanı Nikiforos Botaneiates'in hemen geri çekilmesi dolayısıyla İoannis Dukas'ın ordusu yenilgiye uğradı. İoannis Dukas ve oğlu Andronikos Dukas, Roussel eline esir düştü. Roussel'ın orduları Boğaz'a doğru ilerlediler. Onlara karşı gönderilen İoannis Dukas'ın küçük oğlu Konstantinos idaresinde bulunan ordu, Konstantinos birden ölünce, dağıldı. Roussel ordusu ile Hrisopolis'e (Modern Üsküdar) yetişti ve orayı talan etti.^[1]

Fakat Roussel, Konstantinopolis'i kendi ordusuyla eline geçirip orada hükûmet sürmeyi uygun görmedi. Elinde esir olan Sezar İoannis Dukas imparatorluğa göz dikmişti. Roussel ve askerleri tarafından İoannis Dukas imparator ilan edildi. VIII. Mihail ve danışmanı Nikeforitzes bu gelişmeden çok korktular. Anadolu Selçukluları kurucusu Sultan Kutalmışoğlu Süleyman Şah ile bir anlaşma yaptılar. Selçukluların Anadolu'da yerleştikleri yerleri üzerindeki Bizans hak ve iddialarından vazgeçtiğini kabul ettiler. Bu anlaşma Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah tarafından da kabul edildi. Böylece Selçuklu askerî birlikleri Bizans'a yardıma gönderildi. Bu Selçuklu birlikleri ile takviyeli bir yeni Bizans ordusu Aleksios Komnenos komutasında 1074 yılında isyankar İoannis Dukas ve çoğunluğu Roussel'in askerlerinden oluşan ordusuna bir baskın tertip edip isyankar orduyu tahrip etti. Ordunun komutanı ve kendini imparator ilan eden İoannis Dukas teslim oldu.

Roussel bu baskından kaçmayı başardı. Amasya'ya sığındı ve oranın halkı tarafından sevilip tutuldu. Ama Anadolu Selçuklularının güneyinde bulunan Selçuklu emiri I. Tutuş, Roussel'i ortadan kaldırmak için harekete geçti. VII. Mihail ise yeni ün yapmaya başlayan (sonra imparator olacak) Aleksios Komnenos komutanlığı altında bir orduyu Amasya üzerine gönderdi. 1074 yılında Aleksios'in Amasyalılarla görüşüp yaptığı entrikalar sonucunda Amasya halkı Rousssel'i Aleksios'a teslim etti ve Roussel Konstantinopolis'te hapise atıldı.^[2]

Genellikle bu fazladan askerî harcamaları karşılamak zorunda kalan Konstantinopolis'te ise devlet malî bir krizle karşılaştı. Buna çare olarak Bizans altın parasının değerini düşürmek zorunda kaldı. Bu malî bulanım ve sonraki genel para değer indirimi İmparator VII. Mihail'e Parapinakes (bir çeyrek değer eksiltici) lakabını kazandırdı.

1077 yılında ise ülkenin doğusunda ve batısında bulunan iki ünlü generali, "Nikiforos Bryennios" Balkanlarda ve Nikiforos Botaneiates Anadolu'da başkaldırdılar. Her ikisi de kendi orduları tarafından imparator ilan edildiler. Nikiforos Bryennios batıdan Nikiforos Botaneiates doğudan ordularıyla Konstantinopolis üzerine yürümeye başladılar.

Buna bir karşılık olarak hapiste bulunan Rousssel için bir fidye ödendi ve Bizanslı paralı askerlerden oluşan bir ağır süvari birliği komutasına verilerek Anadolu'da isyan edip imparatorluğunu ilan eden Nikiforos Botaniates'e karşı gönderildi. Roussel, Nikiforos ordusuyla çarpışmaya girdi ve onu yenilgiye uğrattı. Fakat Roussel bu sefer de VII. Mihail'e ihanet edip Nikiforos'un tarafını tuttuğunu ilan etti. VIII. Mihail tekrar Anadolu Selçukluları ile anlaştı ve Roussel'in elimine edilmesini istedi. Selçuklu ordulari İzmit (Nikomedia) civarında Roussel birlikleri ile çarpışmaya giriştiler. Roussel'i hezimete uğratıp esir aldılar. Roussel VIII. Mihail ordularına teslim edildi ve Bizanslılara tarafından idam edildi.

Bundan sonra Nikiforos Botaneiates Anadolu Selçukluların siyasi ve askerî desteğini kazandı ve Konstantinopolis'e rakibinden daha önce yetişti. 31 Mart 1078'de VII. Mihail hiçbir askerî direniş göstermeden imparatorluk tahtından feragat etti ve Nikiforos Botaneiates imparator oldu.

Mihail önce Studios Manastırına keşiş olarak çekildi. Orada akademik uğraşlarına devam etti. Sonra kilise hiyerarşisi içine katılıp Ortodoks Kilisesi içinde önemli rol oynamaya başladı. Çok önemli bir Bizans şehri ve dinsel merkezi olan Efes metropolit başpiskoposu oldu. Tahttan ayrılmasından yaklaşık 12 yıl sonra 1090 civarında Konstantinopolis'te öldü.

VII. Mihail Dukas Gürcistan Kralı olan "IV. Bagrat"ın kızı "Maria Bagrationi" ile evlenmiştir.

Konstantinos Dukas adında tek bir erkek çocukları olmuştur. Konstantinos Dukas'a, babası tarafından yak. 1075-1078'de ortak imparator olarak taç giydirildi. O öldükten sonra III. Nikiforos (1081-1087/8) döneminde ortak imparatorluk yapmıştır.

• Psellos, Mikhail (1992). Mikhail Psellos'un Khronographiası. çev. Işın Demirkent. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0485-0. 
• Komnini, Anna (1969). Aleksiad (İngilizce). İng.çev.: E.R.A. Sewter. Londra: Penguin Classics. 

• Gregory, Timothy E. (2008). Bizans Tarihi. çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 978-975-08-1507-2. 
• Norwich, John Julius (1999). Byzantium, the apogee (İngilizce). Londra: Penguin. ISBN 0-14-011448-3. 
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 

 

Wikimedia Commons'ta VII. Mihail ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Resmî unvanlar
Önce gelen: X. Konstantinos	Bizans imparatoru 1067–1078 IV. Romanos ile ortak imparator: 1068–1071 Konstantinos Dukas ile ortak imparator: 1075–1078	Sonra gelen: III. Nikiforos