Türkan Saylan

13 Aralık 1935'te İstanbul'da doğdu.^[1][2] Cumhuriyet döneminin ilk müteahhitlerinden Fasih Galip Bey ile (evlendikten sonra Leyla adını alan) İsviçreli Lilimina Reimann'ın^[3] beş çocuğunun en büyüğüdür. 1944-1946 yıllarında Kandilli İlkokulu ve 1946-1953 yıllarında Kandilli Kız Lisesi'nde okudu. 1963'te İstanbul Tıp Fakültesi'ni bitirdi.^[2] 1964-1968 yılları arasında SSK Nişantaşı Hastanesi'nden Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanlığını aldı.

1968 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı'nda Başasistanlığa başladı. 1971'de İngiliz Kültür Heyeti'nin bursuyla İngiltere'de ileri eğitim gördü, 1974'te Fransa'da ve 1976'da İngiltere'de kısa süreli çalışmalar yaptı, 1972'de doçent, 1977'de profesör oldu. 1982-1987 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı Başkanlığını, 1981-2001 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Lepra Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü'nü yürüttü. 1990'da oluşturulan "İÜ Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi"nin kuruluşunda görev aldı ve 1996'ya kadar müdür yardımcılığı ile Kadın Sağlığı derslerinin koordinatörlüğünü yaptı. Dermatoloji Kliniği öğretim üyesi olarak 2002 yılı sonuna kadar çalıştı ve 13 Aralık 2002'de emekli oldu.

1976 yılında lepra (cüzzam) çalışmalarına başladı, Cüzzamla Savaş Derneği ve Vakfı'nı kurdu. 1986'da kendisine Hindistan'da "Uluslararası Gandhi Ödülü" verildi. 2006 yılına kadar Dünya Sağlık Örgütü'nün lepra konusunda danışmanlığını yapmıştır. Uluslararası Lepra Birliği'nin (ILU) kurucu üyesi ve başkan yardımcısıdır. Avrupa Dermato Veneroloji Akademisi'nin ve Uluslararası Lepra Derneği'nin üyesidir. Dermatopatoloji Laboratuvarının, Behçet Hastalığı ve Cinsel İlişkiyle Bulaşan Hastalıklar Polikliniklerinin kurulmasında yer aldı. 1981-2002 yılları arasında 21 yıl gönüllü olarak Sağlık Bakanlığı İstanbul Lepra Hastanesi Başhekimliği'ni yaptı.^[4]

1957'de evlendi ve bu evlilikten iki oğlu oldu. Biri grafiker diğeri hekim iki oğlundan iki torunu vardır. Son 17 yıldır meme kanseri hastası olan Saylan, 18 Mayıs 2009 tarihinde saat 04.45'te öldü. Öldüğünde gönüllü kuruluş olarak ÇYDD'nin Genel Başkanlığını, TÜRKÇAĞ ve KANKEV Vakfı Başkanlığı ile Cüzzamla Savaş Derneği ve Vakfı Başkanlığını sürdürmekteydi.

1989 yılında, "Atatürk ilke ve devrimlerini korumak, geliştirmek, çağdaş eğitim yoluyla çağdaş insan ve çağdaş topluma ulaşmak"^[5] amacı ile oluşturulan Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği'nin (ÇYDD) kurucularındandır ve uzun bir süre Genel Başkanlığını yürütmüştür. Bunun yanı sıra, 14 Nisan 2007 Ankara-Tandoğan ve 29 Nisan 2007 İstanbul-Çağlayan Cumhuriyet Mitinglerinin organizasyonunda ve icrasında bulunmuştur.

Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği'nin dışında farklı sivil toplum kuruluşlarında da çeşitli görevlerde bulunmuş, örneğin 1990'da oluşan "Öğretim Üyeleri Derneği"ni kurmuş ve ilk dönem II. Başkanlığını yapmıştır. Ayrıca 1995'te, mezun olduğu lise için oluşturulan Kandilli Kız Lisesi Kültür ve Eğitim Vakfı'nın (KANKEV) ve yine 1995'te kurulan Türkiye Çağdaş Yaşamı Destekleme Vakfı'nın (TÜRKÇAĞ) kurucusu ve başkanıydı.

Ergenekon Operasyonu dahilinde 13 Nisan 2009'da, oturduğu ev ve başkanlık ettiği ÇYDD'nin çeşitli merkezlerinde aramalar yapılmış, bazı ÇYDD yöneticileri göz altına alınmış, birçok bilgisayar ve belgeye el konulmuştur.^[6]

 

• 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından 31 Mart 2000 tarihinde Sosyal Hizmetler Danışma Kurulu üyeliğine seçilmiştir.
• 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından Üniversitelerarası Kurul kontenjanından 2 Şubat 2001'de YÖK üyeliğiyle görevlendirilmiş 13 Aralık 2002'de üniversitelerdeki görevlerinden yaş haddinden ötürü emekli olduğu için ayrılmıştır. Mart 2003'te ise Bakanlar Kurulu kontenjanından YÖK üyeliğine getirilmiş ve bu görev Mart 2007'de bitmiştir.
• 2003-2004 arasında Başbakanlık İnsan Hakları Danışma Kurulu üyeliği ve İstanbul İl İnsan Hakları Kurulu üyeliklerinde bulunmuştur.

• 1996'da İstanbul Üniversitesi kendisine "Atatürk İlke ve Devrimleri" ödülünü vermiştir.
• İngiltere dermatologlarının derneği olan Dowling Kulübü (1978) ve "Kuzey Amerika Klinik Dermatoloji Derneği" (1996) tarafından onur üyesi seçilmiştir. Bugüne kadar çok sayıda ödüle layık görülmüştür.
• "Atatürk İlke ve Devrimleri Ödülü" İstanbul Üniversitesi (1996),
• "Ülkemizde Yılın Kadını Ödülü" (1990),
• "Melvin Jones Ödülü" (1991),
• "Atatürkçü Düşünceye Hizmet Ödülü" İncirli Lions (1996),
• "Kuvayi Milliye Ödülü" Haliç Rotary (1997),
• "Fahrettin Kerim Gökay Ödülü" Türk Lions Vakfı (1997),
• "Türkiye Ziraatçiler Birliği Dayanışma Ödülü" (1998),
• "75. Yıl Ödülü" Türk Kadınlar Birliği Şişli Şb. (1998),
• "Uğur Mumcu – Muammer Aksoy Ödülü" ADD İstanbul Şubesi (1999),
• "Bornova Anadolu Lisesi Eğitim Vakfı - Beyaz Yaşam Ödülü" (2000),
• "Rıfat Ilgaz Kültür Merkezi Onur" Ödülü" (2000),
• İtalya "Foyer des Artistes Kurumu Ödülü" (2001),
• Cüzzamlı Hastalara verdiği uzun süreli hizmet ve getirdiği bakış açısı nedeniyle "Hasta ve Hasta Yakını Hakları Derneği 2001 Yılı Ödülü",
• "Atatürk Ödülü" Amerika / Atatürk Topluluğu (2001),
• "Sanat Kurumu Onur Ödülü" (2002),
• "Atatürk / Çağdaşlık Ödülü" Dünya Atatürkçü Kuruluşları (10 Kasım 2003),
• "Üstün Hizmet Ödülü" Yıldız Teknik Üniversitesi (2004),
• Eğitime yaptığı katkılar nedeniyle "Eğitim Ödülü" TED Koleji,
• "Kendinden once hizmet" ilkesine örnek davranışı nedeniyle "100. Yıl Mesleki Başarı Ödülü" Rotary Kulübü,
• "İnsan Hakları Ödülü" İzmir Karşıyaka Belediyesi (2004),
• "Türkiye'nin En İyi Eğitimcisi" Ödülü - Tempo Dergisi (2004),
• Kültür Üniversitesi'nin İstanbul genelindeki üniversitelerin öğrenci ve öğretim üyeleri arasında yaptığı anket sonucunda "Yılın En Yürekli Kadını Ödülü" (2004),
• "Puduhepa Ödülü" - Adana Kütür Sanat Derneği (2005),
• "Meslek Hizmetleri Ödülü" Ankara Emek Rotary Kulübü (Ekim 2005),
• "Toplumsal Barış Ödülü" Barış Radyo,
• "İnsan Hakları, Demokrasi, Barış ve Dayanışma Ödülü"
• Sosyal Demokrasi Vakfı İnsan Hakları Demokrasi Barış ve Dayanışma Ödülü (2005),
• "İyi Kalpli Ol Ödülü" Türk Kalp Vakfı (2006),
• "Yılın Başarılı İş Kadınları Ödülü" Dünya Gazetesi (2006),
• "ÇEK Eğitim Ödülü", Çağdaş Eğitim Kooperatifi (2006),
• Vehbi Koç Ödülü (2009).^[7]
• Kabataşlılar Derneği Ahmet Taner Kışlalı "Aydın İnsan" Onur Ödülü (2009)

Türkan Saylan'ın Zincirlikuyu Mezarlığı'nda bulunan mezarı, İstanbul

• 2005 yılı itibarı ile, toplam 440 yayını bulunmaktadır. Bunların 50'si yabancı dergilerde yayınlanmış tıbbi çalışmaları, 204'ü tıbbi, sosyal ve siyasal içerikli gazete makaleleri, 186'sı ise Türkçe tıbbi dergilerde ve kongre kitaplarında yayınlanmış araştırma, derleme ve olgu bildirimleridir.
• 2'si kitap, 3'ü seminer kitabı olmak üzere 5 yayını editör grubunda yer almıştır. 1. Basamak Sağlık Hizmetlerinde Deri ve Zührevi Hastalıklar El Kitabı adlı ve 5 baskı yapan ders kitabı, makalelerini içeren ve üç baskı yapan Cumhuriyetin Bireyi Olmak, çocukluk yaşamını anlatan ve 4 baskı yapan "AT KIZ", son yazılarının toplandığı ve 2003'te yayınlanan Cumhuriyetin Bireyi Olmak II, 2004'te Mehmet Zaman Saçlıoğlu'nca kaleme alınıp T. İş Bankası'nca bastırılan, yaşamının öyküsünü içeren ve altı baskı yapan Güneş Umuttan Şimdi Doğar, 2006'da yayınlanan Cumhuriyet Radyo'da konuklarıyla yaptığı söyleşilerden oluşan "Geçmişten Geleceğe Radyo Cumhuriyet'te Çağdaş İnsan Söyleşileri" olmak üzere altı kitabı yayınlanmıştır. 2005'te Cumhuriyetin Bireyi Olmak I ve II, son dönem yazıları da eklenerek genişletilmiş ve birleştirilmiş baskı şeklinde yayınlanmıştır. Zehra İpşiroğlu'nun Türkan Saylan'la yaptığı, uzun zaman dilimini içine alan bir söyleşiyi kapsayan kitap Yapıcılığın Gücü 2006'da yayınlanmıştır.

 

Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği tarafından 2010 yılından itibaren adına Türkân Saylan Sanat ve Bilim Ödülleri verilmektedir.^[8]

Ayşe Kulin'in yazdığı Tek ve Tek Başına: Türkan adlı Saylan'ın hayatının konu edildiği roman 31 Ekim 2009'da yayımlandı.^[9] Senaryosu bu kitaptan uyarlanan Türkan adlı televizyon dizisi Kanal D'de 2010 yılında yayınlanmaya başladı ve 14 Nisan 2011'de final yaptı Filmi ise 19 Mayıs 2011'de gösterime girdi.

Gazeteci Özlem Özdemir'in, Saylan'ın 88. doğum gününe armağan olarak senaryosunu yazdığı Türkan: Bir Bilim Kadınının Öyküsü adlı belgesel filmin ilk gösterimi 13 Aralık 2023'te Maltepe Türkan Saylan Kültür Merkezi'nde gerçekleşti.^[10]

 

Vikisöz'de Türkân Saylan ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

• 2009 Vehbi Koç Ödülü - Türkan Saylan 29 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.