Resmo Kuşatması

Venedik 1646 yılında Çanakkale Boğazı'nı ablukaya alarak Osmanlı Donanması'nın Girit'e takviye götürmesinin engellenmesi stratejisini benimsedi. Tomaso Morosini komutasındaki 23 parçalık Venedik donanması 20 Mart'ta Suda'dan ayrıldıktan sonra, Bozcaada'yı ele geçirip üs haline getirmeyi amaçladıysa da, 31 Mart'ta Bozcaada Muharebesi'nde yenilgiye uğradı. Yeni Girit Serdarı Sultanzade Mehmed Paşa komutasındaki birlikleri de taşıyan Koca Musa Paşa komutasındaki 64 parçalık Osmanlı Donanması (26 Mayıs'taki ilk denemeden sonra) 4 Haziran'da Venedik donanmasıyla çatışmaya girmeden Ege Denizi'ne açıldı. Venedik donanmasına ise (bir önceki yıla nazaran) Batı'dan daha az katkı gelmiş, Villaroel komutasındaki 6 kadırgalık Malta ve Zambeccari komutasındaki 5 kadırgalık Papalık filosu Venedik donanmasına iltihak etmişti (Avrupa devletleri o dönemde Otuz Yıl Savaşları'nın son yıllarını geçiriyorlardı). 98 parçaya ulaşan müttefik donanma Sakız civarında Osmanlı donanmasına taarruz etmek ile Hanya açıklarında mevzilenip Osmanlıları burada karşılama seçenekleri arasında kararsız kalırken Osmanlı donanması 11 Temmuz'da Girit açıklarında belirdi ve Hanya körfezine girdi. Müttefik donanma 14 Ağustos'ta kalyonların bombardımanı ve ateş gemileriyle Osmanlı donanmasını dar körfezde yakmaya çalışsa da taarruz başarısız oldu ve 8 Eylül'de Malta ve Papalık filoları limanlarına döndüler.^[1]

 

Osmanlıların bir yıl önce ele geçirdikleri Hanya'nın Muhafızlığına Budin Beylerbeyi Deli Hüseyin Paşa getirilmişti. Hüseyin Paşa, Kisamo ve Esterni Kaleleri'ni zaptederek harekât bölgesini genişletti ve Haziran 1646’da Suda Limanına giren Venedik donanmasının karaya çıkma teşebbüsünü püskürttü.^[2] 12 Temmuz'da karaya çıkan Girit Serdarı Sultanzade Mehmed Paşa Venediklilerin üssü görevini gören Suda'ya taarruz ettiyse de, kuşatma başarılı olamadığı gibi Mehmed Paşa da sıtmadan öldü. Girit Serdarlığı görevine Hanya Muhafızı Deli Hüseyin Paşa tayin edildi.

Hüseyin Paşa 23 Eylül 1646'da Abokron’a gelerek Türk ordusunun başına geçti. 24 Eylül'deki meşverette ise Suda'ya yönelik taarruz değerlendirildi ve buranın "denizin ortasında bir kaya üzerinde berkitilmiş bir kale olduğu ve sadece karadan hücumla alınmasının mümkün olmadığı ve kaledeki toplar nedeniyle Osmanlı Donanmasının yaklaşamadığı ve buranın fethinin fazla zaman alacağı" fikri ağırlık kazanınca, taarruzun sonlandırılarak Resmo'ya yönelinmesine karar verildi.

Düşman çıkarmasına mahal vermemek üzere Suda Limanı ve Abokron’da Çukadar Mustafa Paşa komutasında az sayıda asker bırakıldı. 27 Eylül'de ise Türk ordusu kuşatma toplarıyla Resmo’ya ilerledi. Yol boyunca ufak kaleleri ele geçiren ordu 5 Ekim'de Resmo önüne ulaştı.^[3] Rumeli Beylerbeyi Küçük Hasan Paşa, Anadolu Beylerbeyi Çiftelerli Osman Paşa, Yeniçeri Ocağı Kethüdası İbrahim Ağa ve Zağarcıbaşı Mustafa Ağa emrindeki askerlerle kale önündeki metrislere girdiler.

Resmo Kuşatması 7 Ekim'de Türk topçusunun bombardımanıyla başladı. 8 Ekim'de Venedikliler huruç harekâtıyla topların ateşleme mekanizmalarına çivi çakarak kullanılamaz hale getirmeye teşebbüs ettilerse de Türk askerlerinin durumu fark ederek silah başı yapması sonrasında başlayan muharebede 1.500 Venedik askeri öldü. Dış kaleye doğru beş yerden lağım patlatılması ve iki koldan toprak sürülmesiyle kale önündeki hendeğe ulaşıldıktan sonra 18 Ekim'de kalenin tersane tarafından içeriye giren serdengeçtiler 20 Ekim'de hendekleri ele geçirdi. Hendeklerin doldurulmasının ardından patlatılan lağımlarla dış kale surları yıkıldı ve aynı gece taarruzla dış kale ele geçirildi. Bu mücadelede Türk ordusu 1.000, Venedik garnizonu ise 5.000 asker kaybederken Komutan Cornaro da savaş dışı kaldı.^[4]

İç kalenin fethi için kazılan metrislere Rumeli ve Anadolu askeri ile yeniçeriler girdi. İlk olarak deniz tarafından tahta köprüler kurularak buradaki tabyaların ele geçirilmesi düşünüldüyse de, başarısız olundu. Kuşatmacılar ardından hisar duvarının altından bir lağım kazdılarsa, o da sert bir kayaya denk geldiğinden etkisiz kaldı. Bu defa Şâtırbaşı Mehmed Zemân Bey tarafından hisar kapısının yanındaki kulenin altına bir başka lağım kazıldı ve Türk ordusu 14 Kasım'da hücuma geçti. Topçu ateşiyle de iç kale duvarları ve istihkâmlar neredeyse tamamen yıkıldı.

Bu arada kaledeki garnizonda başlayan veba salgını Türk askerlerine de sıçradı. Daha fazla dayanamayacağını anlayan Venedikli komutan Luigi Minotto 15 Kasım akşamı teslim bayrağını çekti.^[5] Teslim koşullarını görüşen Veli Kethüdâ, Küçük Hasan Paşa ve Yeniçeri Kethüdası Mustafa Ağakale halkına bir amanname vererek isteyenlerin mallarıyla birlikte şehri terk edebileceklerini, isteyenlerin ise Resmo'da kalabileceklerini bildirdi. 16 Kasım'da Venedikli bir kaptan kalenin anahtarlarını Deli Hüseyin Paşa’ya tevdi etti ve yaklaşık 700 kişilik muhafız kıtası da Osmanlı hizmetine girdi. Ayrıca, büyük miktarda ağır cephane ile erzak da Osmanlılara terkedildi. Kale komutanı Luigi Minotto 18 Kasım'da Kandiye yolunda vebadan öldü.

 

Osmanlılar Resmo kalesini ele geçirdikten sonra bir kiliseyi fethin sembolü olarak camiye çevirip Sultan İbrahim Camii adını verdiler ve ilk Cuma namazını burada kıldılar. Caminin yakınlarına ise bir medrese ve bir hamam, kalenin içine de yeni bir cami inşa ettiler ve kuşatma sırasında hasar gören binaları onardılar.^[6]

1667 yılında Resmo'yu da gezen Evliya Çelebi şehir ve kale için "Dış kale dörtgen şeklinde olup hendeksizdir ve etrafındaki tabyalar da pek sağlam değildir. Dış kalenin üç kapısı vardır. Bunlardan ikisi doğuya açılan Tekke ve Seluniye kapıları, diğeri güneye açılan Büyükkapı’dır. Seluniye Kapısı’ndan limana kadar kale duvarları yoktur. Fetihten sonra Osmanlılar denize kazık çakmak suretiyle bu bölgeye duvar inşa etmişlerdir. Şehirde hepsi kiliseden çevrilme altı cami bulunmaktadır. Sultan İbrâhim Camii iç kalede, Vâlide Camii Tekke Kapısı’nın iç yüzünde, Veli Paşa Camii bu kapının önünde mezarlık içinde, Hüseyin Paşa ve Ankebût Ahmed Paşa camileri çarşı içerisinde yer almaktadır. İç kale deniz kıyısında kayalık bir alan üzerine beşgen şeklinde ve tamamen taştan yapılmıştır. Kale duvarlarının etrafında dört büyük tabya yer almaktadır. Doğuya açılan tek kapısı bulunan kalede elli ev mevcuttur." kayıtlarını tutmuştur.^[7]

Fetih haberi ulaştıktan sonra İstanbul’da üç gün üç gece şenlik ve donanma yapıldı.^[8] Serdar Deli Hüseyin Paşa ise kışlamak üzere orduyu da alarak Hanya’ya döndü.^[9]

Hanya'dan sonra Resmo'nun da kaybına engel olamayan Venedik Başamirali Capello Venedik Senatosu tarafından azledildi ve yerine Battista Grimani getirildi.^[10] Venedik Donanması Ege Denizi'ndeki harekâtını sürdürdü ve Hanya'dan dönen Osmanlı Donanması'yla çarpıştığı 27 Ocak 1647'de Eğriboz Deniz Muharebesi'nde hem Venedikli Amiral Tomasso Morosini hem de Osmanlı Kaptan-ı deryası Koca Musa Paşa öldüler.