Piramitler Muharebesi

1789 Fransız Devrimi sonrası kurulan direktuvar hükûmeti devrim savaşları kahramanı olan genç general Napolyon'u askeri danışman olarak istihdam etmişti. Napolyon Avrupa üzerindeki hakimiyetin anahtarı olarak da İngiltere'nin Hindistan yolunu tıkamayı ve Fransa'nın yeni bir kaynak bulmasını öneriyordu. Bu yaklaşıma devrim hükûmeti de katıldı ve Napolyon'a yetki verilerek sefer hazırlıklarına başlaması kararlaştırıldı. Tüm hazırlıkların tamamlamasının ardından 19 Mayıs 1798 günü yaklaşık 30 bin kişiyi taşıyan 400 parçalık donanma Akdeniz'e açıldı. 1 Temmuz günü İskenderiye'de karaya çıkan ordu birkaç haftalık yolculuğun ardından Akdeniz'de Britanya donanmasını da atlatmıştı. Zaman kaybetmeden savunması zayıf İskenderiye şehri ele geçirildi. Mısır, Osmanlı egemenliğinde olan ve yönetim kademesinde eski askeri görevli Memlüklerin de bulunduğu imtiyazlı bir eyaletti. Fransız ordusu İskenderiye'de ufak bir garnizon bıraktı ve güneye yukarı Mısır'a olan yolculuğuna başlamıştı ve amaç Kahire'ye inerek Mısır'ın kalbine hakim olmaktı. Harekât ordunun üç farklı kola ayrılmasıyla icra edilmiştir. İlk kola Napolyon, ikincisine general Dugua komuta ediyordu ve sonuncu kol da Rosetta'taki Nil donanması ile buluşup ilerleyecekti. İlk kol en kısa yolu kullansa da rotası büyük oranda çöllük bir araziydi ve bu nedenle bedevi saldırıları ve açlıkla mücadele etti. Dugua'nın kolu da biraz daha uzun, ama engebesiz yolu kullanıyordu. Ramanieh mevkiinde donanma yoluyla gelenler ve Napolyon'un komuta ettiği kol birleşmişti, daha sonra uzun, ama nispeten daha az engebeli yolu kullanan Dugua'nın kolu da birkaç gün içinde diğer iki kafileye katılmıştır. Tüm kolların birleşmesi sonucu ordu Nil'in batı kıyı üzerinden güneye inmeye devam etmiştir. Bu tercihin sebebi doğrudan bir düşman baskınına uğramamak için düşmanla mesafeyi korumaktı. 13 Temmuz günü Fransız ordusu öncü bir Memlük ordusuyla Şübra el hit mevkiinde karşı karşıya gelmiştir. Nihayet Piramitler Savaşı'nda icra edilecek savaş düzeni burada prova edilmiştir (Tümen ölçeğinde kare savaş düzeni). Fransız ordusu kolay bir galibiyet alarak yoluna devam etmişti. Daha sonra Fransızlar Kahire yakınlarına geldiklerinde Memlük ordusu Murad Bey önderliğinde Giza piramitlerinin 25 km uzağında yerleşmişti. Hatta Fransızların kayıtlarına göre bu noktada Napolyon ordularına ünlü bir söylev vermiştir ve askerlerine Soldats, songez que, du haut de ces pyramides, quarante siecles d'histoire vous contemplent (Askerler! Piramitlerin üstünden 40 asır size bakıyor)^[2] demiştir. Orduların sayısal durumları ve düzenlerini öğrenmek için Fransız kaynaklarına bakılırsa Memlük tarafının 40 bin kişilik toplama ve düzensiz bir orduya sahip olduğu ve buna karşılık Fransız ordusunun 25 bin askerden oluşan ve ateşli silahları kullanma özelliğine sahip disiplinli birimlerden kurulu olduğu görülür.^[1]

Yukarıda öncü çarpışmada değinildiği üzere Napolyon'un piramitler muharebesindeki savaş düzeninde her tümenin bir kare birim oluşturduğu ve bu karelerin kenarlarının 6 sıra piyadeden meydana geldiği biliniyor. Bu tümenlerin köşelerine de topçular yerleştirilmişti ve bu sayede her yönde ateş gücü sağlanmış oluyordu. Karelerin merkezlerinde süvariler bulunuyordu, ateşli silah gereçleri ve muhtaç olunacak erzak da karelerin merkezlerine konmuştu. Napolyon'un bu sisemi hareketli birer kale olarak yüksek ateş gücü ve manevra kabiliyetiyle ciddi fark yaratmıştır. Savaşın kısa sürmesi ve az kayıpla Memlüklerin ezilmesi bu avantajların getirisi olmuştur.^[3] Ordular Giza piramitleri yakınların nehrin batı kıyısında konuşlandıkları sırada, Memlük lideri Murad Bey'in yardımcısı İbrahim bey de ordusuyla Nil'in doğu kıyısında konuşlanmıştı, ama kendisi ve ordusu edilgen kalacaktı. Napolyon'un emriyle 21 Temmuz gece yarısında Fransız ordusu düşmanla karşılaşmak üzere yürüyüşe başlamıştır. Kahire yakınlarındaki Embaba kasabasına gelinince Napolyon orduya siperler kazması ve istihkam kurmasını emretmiştir. Yaklaşık olarak 21 Temmuz 1798 günü ikindi saatlerinde Memlük kuvvetleri genel bir taarruz başlatmıştır. Fransızlar düşman saldırısını kare sisteme geçerek karşılamıştı ve merkez kütle tam savunmaya geçerek taarruzu durdururken; kanatlardaki kare tümenler ileri çıkarak ordunun hilal şeklini almasını sağladı ve organize olmayan Memlük kuvvetleri kısa sürede yok edildiler. Geriye kalan bozulmuş ve kaçan Memlükler Nil nehrine kovalandılar ve boğularak öldürüldüler.^[1]

Sadece birkaç saat süren savaşta 6000'den fazla Memlük askeri öldürülmüştür ve Murat Bey savaş alanından gemileri yaktıktan sonra kaçmıştır. Yanan gemilerin dumanlarını gören kahire halkı paniğe kapılmıştır ve çıkan kargaşa sonucu Memlüklerin göreve getirdiği Berberi paralı askerler de yağma ve katliama girişmiştir. Bu otorite kaybı sonucu İbrahim Bey de Osmanlı valisi ile birlikte doğuya kaçmıştır. Savaşın ardından Napolyon, yerel Memlük beyleriyle yeni bir düzen tesis etmek adına görüşmüştür. ayrıca savaştan kısa süre sonra Nil savaşında İngiliz amiral Horatio Nelson, Fransız donanmasına baskın verip yakmıştır.^[1]