Mondros Deniz Muharebesi

1912 yılında yaşanan muharebeler sonucunda Ege Denizi'ndeki adaları Yunanistan'a kaptıran ve İmroz Deniz Muharebesi'nden netice elde edemeyen Osmanlı Donanması Limni adasındaki Mondros limanında konuşlu bulunan Yunan filosunu dağıtmayı amaçlasa da, Yunan sancak gemisi Yeoryos Averof sorun oluşturmaktaydı. Osmanlıların temel taarruz planı hızlı bir kruvazörle Yunan filosunun arasına karışmak, içinde Averof'un da bulunduğu birkaç Yunan gemisini limandan dışarı çıkarmak ve limanda savunmasız kalan gemilere saldırmaktı. Bu plan uyarınca harekete geçen Hamidiye 13/14 Ocak 1913 gecesi Yunan gözcü gemilerinden sıyrılmış ve sonraki gün Sire'de bir ticaret gemisi batırmıştır. Saldırı sırasında limanın da bombalanması Atina'yı kaygılandırmış ve filoya "saldırıya etkin takiple karşılık verilmesi" emrinin verilmesine yol açmıştır. Kendilerine karşı bir tuzak kurulmuş olması olasılığını göz önüne alan Amiral Kunduriotis bu emre uymamış ve Osmanlı Donanması'nı Çanakkale Boğazı'nda kıstırma planı için hazırlanmaya başlamıştır.

Bu sırada Osmanlılar, mürettebatın moralini yükseltmeye çalışmış ve bu amaçla Barbaros Hayreddin Paşa damgalı bayrağı aynı adlı geminin gönderine çekmişlerdir.

Tuğamiral Pavlos Kunduriotis komutasındaki Yunan filosu 9960 tonluk Averof adlı zırhlı sancak gemisi, üç ön dretnot savaş gemisi (Spetsai, İdra ve Psara) ve yedi muhripten oluşmaktaydı. Osmanlı filosu ise bünyesinde Barbaros Hayreddin, Turgut Reis ve Mesudiye ön dretnotları, Mecidiye kruvazörü ve beş muhrip barındırmaktaydı. Asar-ı Tevfik zırhlı korveti ise Çanakkale Boğazı'nda beklemiş ve muharebeye katılmamıştır.

Yunan devriyeleri 5 Ocak günü saat 08:20'de Osmanlı filosunun göründüğünü merkeze bildirmişlerdir. 09:45'te Mondros Koyu'ndan çıkan Yunan filosu Limni'nin yaklaşık 12 mil güneydoğusunda Osmanlı güçleriyle karşılaşmıştır. Her iki filonun sancak gemilerinin ön planda olduğu çatışma 11:34'te başlayan karşılıklı ateşle alevlenmiş ve iki filo arasındaki 8400 metrelik ara, Yunan filosunun sola doğru harekete başlamasıyla azalmaya başlamıştır. Kısa süre sonra Mecidiye ve yakınındaki muhripler Çanakkale Boğazı'na doğru dönüş yapmış ve bunu, İdra and Psara'nın açtığı ateşle yara alan Mesudiye'nin yönünü 11:50'de kuzeydoğuya çevirmesi izlemiştir. 11:54'te başarılı bir salvoyla Barbaros'un orta direğini kıran Averof, Osmanlı donanmasını Çanakkale Boğazı'na geri çekilmeye mecbur bırakmış ve Elli'de yaptığına benzer biçimde bağımsız bir tutum sergileyerek Osmanlı gemilerini takip etmeye başlamıştır. Takip, Osmanlı gemilerinin 14:30 sularında Çanakkale Boğazı'na yaklaşmasıyla son bulmuştur.

 

Osmanlı gemilerinin ateş gücü muharebe boyunca beklentilerin üzerinde seyretmiş, ancak isabet oranında aynı başarı sergilenememiştir. Averof, gövdesinde küçük yaralar açan iki atıştan kaçamamış, diğer savaş gemileri ise tek bir isabet bile almamışlardır. Osmanlı gemileri ise görece ağır yara almıştır, büyük ve küçük toplam 25 mermi^[3] isabet eden Barbaros'un topçu birliği kullanılamaz duruma gelirken 4 subay ve 28 bahriyeli yaşamını yitirmiş, 5 subay ve 50 bahriyeli yaralanmıştı.^[2] 15 kadar isabet alan Turgut Reis'in gövdesinde büyük bir gedik açılmış, 9 bahriyeli ölmüş, 2 subay ve 47 bahriyeli yaralanmıştı.^[2] Mesudiye ve Mecidiye kayda değer bir hasar almamıştı.^[3] Muharebe boyunca Osmanlı gemilerinden Barbaros 286, Turgut Reis 459, Mesudiye 229, Mecidiye 141 ve Berk-i Satvet 21 olmak üzere toplam 1138 mermi atılmıştır.^[4]

Birinci Balkan Savaşı'nın son deniz muharebesi olan bu çatışma sonucunda Osmanlı Donanması Çanakkale Boğazı'na değin geri çekilmiş ve Yunanistan'ın Ege Denizi'ndeki egemenliği güçlenmiştir.

Osmanlı filosunun Çanakkale Boğazı içlerine değin çekildiği haberi 1. Yüzbaşı Michael Moutousis ve Asteğmen Aristeides Moraitinis tarafından 24 Ocak 1913 tarihinde doğrulanmıştır. Maurice Farman marka savaş uçağı ile havalanan Moutoussis ve Moraitinis Osmanlı filosunun bulunduğu noktaları belirlemiş ve buraya dört bomba bırakmışlardır. 2 saat 20 dakika süren uçuşta toplam 180 km yol alan Moutoussis ve Moraitinis'in bu başarısı uluslararası medyada büyük ilgi görmüştür.

Not: Yunanistan'ın muharebe sırasında Jülyen takvimini kullanıyor oluşundan ötürü tüm tarihler eski biçimde yazılmıştır.

Özel

Genel

• Emir, Ali Haydar (1932). Balkan Harbinde Türk Filosu (PDF). Deniz Matbaası. 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 
• Hall, Richard C. (2000). The Balkan Wars, 1912-1913: Prelude to the First World War. Routledge. ISBN 9780415229463. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 

• Mondros Muharebesi - 1913 deniz muharebesi12 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.