Mîsâk-ı Millî
Ahd-i Millî Beyânnâmesi (Osmanlıca: عهد ملى بیاننامهسی, romanize: ʿAhd-i Millî Beyân-nâmesi), aynı zamanda en meşhur ismiyle Mîsâk-ı Millî (Osmanlıca: ميثاق ملى, romanize: Mîs̱âḳ-i Millî) veya daha nadir olarak Peymân-i Millî (Osmanlıca: پیمان ملى, romanize: Peymân-i Millî) olarak da bilinir, Türk Kurtuluş Savaşı'nın siyasi manifestosu olan altı maddelik bildiri.[1] İstanbul'da toplanan son Meclis-i Mebûsan tarafından 28 Ocak 1920'de oy birliği ile kabul edilmiş ve 17 Şubat'ta kamuoyuna açıklanmıştır. Bildiri, I. Dünya Savaşı'nı sona erdirecek olan barış antlaşmasında Türkiye'nin kabul ettiği asgari barış şartlarını içerir.
| Mîsâk-ı Millî | |
|---|---|
| Millî Yemin | |
 | |
| Savunan | |
| Konum | Anadolu, Trakya, Irak, Suriye, Kafkasya, Kıbrıs |
| Tür | Bildiri |
| Etkin yıllar | 1920-1923/1939/1974 |
Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırları, büyük ölçüde, Mîsâk-ı Millî ilkeleri doğrultusunda oluşmuştur.
İsim
değiştirSon Osmanlı Meclis-i Meb'ûsân'ında kabul edilen dokümanın orijinal ve resmi ismi Ahd-i Millî Beyânnâmesi (Osmanlıca: عهد ملى بیاننامهسی, romanize: ʿAhd-i Millî Beyân-nâmesi)'dir. Oylamak için okunmaya sunulurken Peymân-i Millî (Osmanlıca: پیمان ملى, romanize: Peymân-i Millî) olarak da nitelendirilmiştir. Mîsâk-i Millî (Osmanlıca: ميثاق ملى, romanize: Mîs̱âḳ-i Millî) ismi, mecliste kabul görüp bir mîsâk olarak onaylanmış olmasından gelir. Hukukî konumu dolayısıyla zamanla Mîsâk-i Millî ismi yaygınlık kazanmıştır.
Ahd-i Millî, Peymân-i Millî ve Mîsâk-i Millî hep aynı anlama, "Millî Yemin" anlamına gelir. Kaynaklarda bazen Farsça terkîbsiz "Millî Ahd", "Millî Peymân", "Millî Mîsâk" şeklinde de yazıldığı gibi, günümüz Türkçesindeki anlamlarıyla Millî Ant, Millî Yemin, Ulusal Ant, Ulusal Yemin olarak da geçer.
Genelgeler için yapılan görüşmeler
değiştirMisak-ı Millî'nin ana hatları Erzurum Kongresi (22 Temmuz - 7 Ağustos 1919) ve Sivas Kongresi'nde (4-11 Eylül 1919) biçimlendi.
Sivas Kongresi'nin talepleri doğrultusunda Osmanlı Hükûmeti 11 Eylül'de genel seçim kararı aldı. Kasım ayında yapılan seçimlerde, Anadolu'nun her ilinde Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin gösterdiği adaylar kazandı. Seçilen adaylar Aralık ayı ve 1920 Ocak ayının ilk günleri boyunca ikişer üçer kişilik gruplar halinde Ankara'ya gelerek Mustafa Kemal Paşa ve Heyet-i Temsiliye (Temsil Heyeti) üyeleriyle görüştüler. Bildiri metni bu görüşmelerde son halini aldı. Heyet-i Temsiliye üyelerince imzalanan metin, Trabzon mebusu Hüsrev Sami Bey (Gerede) aracılığıyla İstanbul'a gönderildi.[2]
12 Ocak 1920'de İstanbul'da çalışmalarına başlayan Meclis, yönetim organlarını seçtikten hemen sonra bildiri konusunu ele aldı. 28 Ocak'ta yapılan bir kapalı oturumda “Ahd-ı Millî Beyannamesi” kabul edildi. 12 Şubat'ta Edirne mebusu Şeref Bey’in önerisi üzerine, beyannamenin bütün dünya parlamentolarına ve basına açıklanması kararlaştırıldı.
Beyannamenin kabulü ve yayımlanma biçimiyle ilgili henüz açıklığa kavuşturulmamış bazı noktalar mevcuttur. Her şeyden önce beyannameye ilişkin görüşmeler ve özgün metin Meclis-i Mebusan zabıtlarında yoktur. Bu durumda beyannamenin resmi bir oturumda değil, (Meclis üyelerinin tümüne yakınını kapsayan) Felah-ı Vatan grubunda kabul edilmiş olduğu ihtimali dile getirilmiştir. Birleşik Krallık Büyükelçisi Sir Horace Rumbold, "yayınlanmış hiçbir imza listesi yoktur" diyerek, izlenen prosedürün “misakın geçerliliğini kuşkulu kıldığını” iddia eder.[3]
Bunun yanı sıra Ankara'da hazırlanan 8 maddelik metinle İstanbul'da kabul edilen 6 maddelik metin arasında da farklar vardır. Ankara metninde bulunan, savaş suçlularının cezalandırılmasına ilişkin madde son metinden çıkarılmıştır. Ankara metninde iki ayrı maddede yazılan “mütareke sınırı” ve “Müslüman halkın bölünmezliği” konuları İstanbul'da birleştirilmiştir. Son maddede Milletler Cemiyeti’ni savunan bir ibare İstanbul’da ilan edilen metinden çıkarılmıştır.
En önemli belirsizlik, birinci maddededir. Ankara'da düzenlenen metinde, Mondros Mütarekesi’yle belirlenen sınırların “içinde” yaşayan Osmanlı İslam çoğunluğunun “bölünmez bir bütün” olduğu vurgulanırken, İstanbul'da bu ifade –bazı kaynaklara göre– “mütareke çizgisinin içinde ve dışında” yaşayan Osmanlı İslam çoğunluğu olarak değiştirilmiştir. Yayımlanmış olan Misak-ı Millî metinlerinin bir bölümünde "ve dışında" deyimi vardır, bir kısmında ise yoktur. Misak-ı Millî'nin can damarını oluşturan sınırlar meselesindeki bu belirsizlik dikkat çekicidir.[4]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Ulusal Ant (Misak-ı Millî)". ttk.gov.tr. 28 Ocak 1920. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2014.
- ^ Nejat Kaymaz, “Misak-ı Millî Üzerinde Yapılan Tartışmalar Hakkında”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 1977, s. 2.
- ^ Nejat Kaymaz, a.g.e. s. 8.
- ^ Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi, 2. Kitap, Ankara, 1992, s. 89-90.