Melatonin
Melatonin, genellikle geceleri epifiz bezi tarafından salgılanan bir hormondur ve uzun süredir uyku-uyanıklık döngüsünün kontrolü ile ilişkilendirilmektedir.[1][2] Bir besin takviyesi olarak, genellikle jet lag veya vardiyalı çalışma gibi kısa süreli uykusuzluk tedavisi için kullanılır ve genellikle ağızdan alınır.[3][4][5] Bununla birlikte, bu amaçla kullanım için faydalı olup olmadığı kesin olarak kanıtlanmamıştır.[6] 2017'de yapılan bir araştırmada melatonin kullanımıyla uyku başlangıcının altı dakika daha çabuk gerçekleştiğini, ancak toplam uyku süresinde hiçbir değişiklik olmadığı tespit edildi.[4]
Kısa süreler için düşük dozlarda melatonin takviyelerinin yan etkileri çok azdır. Melatonin, uyku basması (uykulu olma), baş ağrısı, mide bulantısı, ishal, anormal rüyalar, çabuk öfkelenme, sinirlilik, huzursuzluk, uykusuzluk, anksiyete, migren, letarji, psikomotor hiperaktivite, baş dönmesi, hipertansiyon, karın ağrısı, mide yanması, ağız ülseri, ağız kuruluğu, hiperbilirubinemi, egzama, gece terlemeleri, kaşıntı, kızarıklık, cilt kuruluğu, ekstremitelerde ağrı, menopoz semptomları, göğüs ağrısı, glikozüri (idrarda şeker), proteinüri (idrarda protein), anormal karaciğer fonksiyon testleri, kilo artışı, yorgunluk, ruh hali değişimleri, saldırganlık ve akşamdan kalma hissi gibi yan etkilere neden olabilir. Hamilelik veya emzirme döneminde ya da karaciğer hastalığı olanlarda kullanılması önerilmez.
Melatonin omurgalılarda, uyku-uyanıklık döngüsü ve kan basıncını düzenleme de dahil olmak üzere sirkadiyen ritimlerin senkronize edilmesinde ve üreme, besi, tüy dökme ve kış uykusu dahil olmak üzere mevsimsel ritmikliğin kontrolünde rol oynar. Etkilerinin çoğunluğu melatonin reseptörlerinin aktivasyonu ile olurken diğerleri bir antioksidan olmasından kaynaklanmaktadır. Bitkilerde oksidatif strese karşı savunma işlevi görür. Ayrıca çeşitli yiyeceklerde bulunur.
Melatonin 1958'de keşfedildi. Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde reçetesiz satılır; Birleşik Krallık'ta ise sadece reçeteyle satılan bir ilaçtır. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından herhangi bir tıbbi kullanım için onay almamıştır. Avustralya ve Avrupa Birliği'nde 54 yaşın üzerindeki kişilerde uyku güçlüğü tedavisinde kullanılır. Avrupa Birliği'nde çocuklarda ve ergenlerde uykusuzluk tedavisi için kullanılır. 2007 yılında Avrupa Birliği'nden tıbbi kullanım için onay aldı.
Tıbbi kullanımları
değiştirAvrupa Birliği'nde, otizm spektrum bozukluğu (OSB) ve/veya Smith-Magenis sendromu olan 2-18 yaş arası çocuk ve ergenlerde uykusuzluğun tedavisi için, uyku hijyeni önlemlerinin yetersiz kaldığı,[7] 55 yaş ve üzeri kişilerde düşük uyku kalitesi ile karakterize primer uykusuzluğun kısa süreli tedavisi ve monoterapi için kullanılması endike edilir.[8]
Uyku bozuklukları
değiştirUykusuzluk için melatoninin yararları konusundaki görüşler karışıktır. 2015 yılında Sağlık Araştırmaları ve Kalite Kurumu (AHRQ) tarafından yapılan bir incelemede, genel popülasyonda faydalarının belirsiz olduğunu belirtti. 2017 yılında yapılan bir incelemede ise, uykuya dalana kadar geçen süre üzerine makul bir etki buldu. Yine 2017 yılından bir başka incelemede, uykuya dalana kadar geçen süreyi 6 dakikaya kadar kısalttığını ortaya koydu, ancak toplam uyku süresinde hiçbir fark bulamadı. Melatonin, gecikmiş uyku fazı sendromunda da faydalı olabilir. Melatonin, ramelteon ilacı kadar iyi bir ilaç gibi görünüyor, ancak maliyeti çok daha düşük.
Demans
değiştir2020 yılında yapılan bir Cochrane araştırması, melatoninin Alzheimer hastalığına bağlı orta-şiddetli demansı olan kişilerde uyku problemlerine yardımcı olduğuna dair hiçbir veri elde edemedi. 2019'da yapılan başka bir inceleme, melatoninin minimal bilişsel bozuklukta uykuyu iyileştirebileceğini, ancak Alzheimer'ın başlangıcından sonra çok az etkisinin olduğunu ya da hiç olmadığını buldu. Bununla birlikte, Melatonin gün batımı sendromuna da yardımcı olabilir.
Jet lag ve vardiyalı çalışma
değiştirMelatoninin, özellikle doğuya doğru yolculukta jet lag'ı azalttığı bilinmektedir. Alınan zaman doğru değilse, aksine uyum sağlamayı geciktirebilir.
Melatonin, vardiyalı çalışan insanların uyku problemlerine karşı kısıtlı kullanıma sahip gibi görünmektedir. Kesin olmayan kanıtlar, insanların uyuyabileceği sürenin uzadığını göstermektedir.
Melatoninin yan etkileri
değiştirMelatonin hormonunun dışarıdan takviye olarak kullanımı da vardır. Genellikle yaşlılarda uykuya geçişi kolaylaştırmak için takviye olarak kullanılan bu hormonun bazı yan etkileri de olabilir. Araştırmalar yetişkinler ve yaşlılar üzerindeki yan etkilerinin hafif olduğunu gösterse de baş ağrısı, mide bulantısı ve baş dönmesi gibi hafif düzeyde yan etkiler ortaya çıkabilir. Ancak melatoninin uzun süre kullanımı neticesinde ortaya çıkabilecek yan etkileri hakkında kesin bir bilgi yoktur.[9]
Kaynakça
değiştir- ^ Auld F, Maschauer EL, Morrison I, Skene DJ, Riha RL (August 2017). "Evidence for the efficacy of melatonin in the treatment of primary adult sleep disorders" (PDF). Sleep Medicine Reviews. 34: 10-22. doi:10.1016/j.smrv.2016.06.005. PMID 28648359. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.
- ^ Faraone, Stephen V. (2014). ADHD: Non-Pharmacologic Interventions, An Issue of Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, E-Book. Elsevier Health Sciences. s. 888. ISBN 9780323326025.
- ^ Buscemi N, Vandermeer B, Pandya R, Hooton N, Tjosvold L, Hartling L, Baker G, Vohra S, Klassen T (November 2004). "Melatonin for treatment of sleep disorders" (PDF). Evidence Report/Technology Assessment No. 108. (Prepared by the University of Alberta Evidence-based Practice Center, Under Contract No. 290-02-0023.) AHRQ Publication No. 05-E002-2. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality. Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ), US Department of Health and Human Services (108): 1-7. doi:10.1037/e439412005-001. PMC 4781368 $2. PMID 15635761. 3 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.
- ^ a b Matheson E, Hainer BL (July 2017). "Insomnia: Pharmacologic Therapy". American Family Physician. 96 (1): 29-35. PMID 28671376.
- ^ British national formulary : BNF 76 (76 bas.). Pharmaceutical Press. 2018. ss. 482-483. ISBN 9780857113382.
- ^ Brasure M, MacDonald R, Fuchs E, Olson CM, Carlyle M, Diem S, Koffel E, Khawaja IS, Ouellette J, Butler M, Kane RL, Wilt TJ (2015). "Management of Insomnia Disorder[Internet]". AHRQ Comparative Effectiveness Reviews. 15 (16): EHC027-EF. PMID 26844312.
Evidence for benzodiazepine hypnotics, melatonin agonists in the general adult population, and most pharmacologic interventions in older adults was generally insufficient
- ^ "Slenyto EPAR". Avrupa İlaç Ajansı (İngilizce). 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ "Circadin EPAR". Avrupa İlaç Ajansı (İngilizce). 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ "Melatonin: What You Need To Know". NCCIH (İngilizce). 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2020.