Hasan Fehmi Bey
Hasan Fehmi (1874 - 6 Nisan 1909), Osmanlı gazetecisi.
Yazı işleri müdürü ve başyazarı olduğu Serbesti Gazetesi'ndeki yazılarında İttihat ve Terakki yönetimini sert bir dille eleştiren gazeteci, 6 Nisan 1909 günü vurularak öldürülmüş ve Türkiye'de ilk basın şehidi olarak tarihe geçmiştir. Öldürülmesinden sonra gelişen olaylar, İttihat ve Terakki yönetimine karşı gelişen 31 Mart Ayaklanması’nı tetikledi. Öldürüldüğü 6 Nisan günü, Türkiye’de “Öldürülen Gazeteciler Günü” olarak kabul edilir.
Yaşam öyküsü
değiştir1874 yılında dünyaya geldi. İstanbul’da Mülkiye Mektebi’ndeki öğreniminin ardından Sultan II. Abdülhamit'in istibdat dönemi baskılarına dayanamayıp Paris’e gitti. Paris’te Prens Sabahattin ve çevresi ile tanıştı. Ardından Mısır’a gitti.[1]
II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a döndü. Serbesti gazetesinin başyazarlığını üstlendi. Dönemin radikal yazarlarından birisiydi.[1] İttihat ve Terakki ve Sultan II. Abdülhamit yönetimine karşı sert eleştirilerde bulunuyordu. Yazıları, gazeteye tehdit mektuplarının gönderilmesine sebep oldu ancak o, eleştirilerine devam etti. 3 Nisan 1909'da, ölümünden dört gün önce yayımlanan makalesinde şunları yazmıştı: "Millet bugün kan ağlarken milletin damarlarında eskiden kalmış olan birkaç damla kanı da emmeğe uğraşan rüesay-ı mar tıynet (yılan karakterli acımasız karakterli kişiler) katiyen merhametten, insaftan bir şey anlamıyorlar. Bu cemiyet (İttihat ve Terakki) daha ne vakte kadar böyle mazarrat (kötülük) tohumları saçmakta devam edecektir? Zira cemiyetin fenalığı açlıktan da kıtlıktan da koleradan da ziyade tahribatı mucip oluyor."[2][3]
6 Nisan 1909 gecesi arkadaşı mülkiye kaymakamlarından Ertuğrul Şakir Bey ile Beyoğlu’nda Engiri Milletvekili Müfit Bey'le görüşmeye giden Hasan Fehmi, Sirkeci'ye dönerken her iki girişinde güvenlik kontrolü yapılan Galata Köprüsü'nde silahlı saldırıya uğradı. Ensesinden girip alnından çıkan kurşun nedeniyle olay yerinde öldü. Ertuğrul Şakir Bey, göğsünden yaralandı. Ertuğrul Şakir'in ifadesine göre, süvari zabiti üniformalı saldırgan kendisine ateş ederken "Al sana da Mevlan" diye bağırmıştı. Bu ifade saldırının gerçekte Serbesti gazetesinin başyazarıyla birlikte sahibi Mevlânzâde Rifat'ı hedef aldığı, karanlıkta gözlüğü ve sakalı nedeniyle benzetildiği için Ertuğrul Şakir'in de hedef olduğu şeklinde yorumlandı. Cinayet aydınlatılamadı. 8 Nisan günü, İttihatçı muhaliflerin bir gövde gösterisine dönüşen büyük bir cenaze töreninin ardından II. Mahmut Türbesi’ne defnedildi.[3]
31 Mart Vakası
değiştirHasan Fehmi Bey’in öldürülmesini İttihat ve Terakki yönetimine mal eden muhalefet, olaya büyük tepki gösterdi. Cenazede Hukuk Fakültesi öğrencileri Mülkiye öğrencileri ile birleşerek Bab-ı Ali’nin kapısında Sadrazam Hüseyin Hilmi Paşa’dan katillerin bulunmasını istedi. Başlangıçta küçük olan topluluk, Sultanahmet'te bulunan Meclis-i Mebusan binası önüne gelinceye kadar 50 bine ulaştı.[4] Paşanın topluluğa yaptığı konuşmada katilin yakalanması için emir verdiğini söylemesinin ardından "tabii eğer yakalanabilirse" ifadesini kullanması tepki çekti. Kalabalıkta bulunan genç hukuk öğrencisi, geleceğin başyazarlarından Burhan Felek "Buraya edatı şart girmez paşa. Katil yakalanırsa ne demek?" diye bağırdı. 31 Mart Ayaklanması, cenazedeki bu gövde gösterisinden beş gün sonra, henüz Hasan Fehmi'nin katledilmesinin etkisi geçmeden ortaya çıktı.[5] Bu nedenle Hasan Fehmi'nin öldürülmesi, 31 Mart Ayaklanmasının yakın nedeni olarak görülür.[6]
Öldürülen Gazeteciler Günü
değiştirGazeteci Hasan Fehmi Bey'in bir suikasta kurban gittiği 6 Nisan günü, 1996'da Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından “Basın Şehitleri Günü” olarak kabul edildi; 2005'ten bu yana ise bu anma gününün adı “Öldürülen Gazeteciler Günü” olarak değiştirildi.[7] Anma günü vesilesiyle her 6 Nisan'da bazı etkinlikler gerçekleştirilir.
Kaynakça
değiştir- ^ a b "Portreler: Hasan Fehmi Bey (1874-1909) , Saidnursi.de sitesi, 20.04.2007". 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011.
- ^ "Gazetecilik Enstitüsü Dergisi 1961 Yıllığı". Basınımızın Şehitleri, yazan: Mustafa Baydar. İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü, Fakülteler Matbaası. 28 Kasım 1961. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022.
- ^ a b "Osmanlı Basınında 31 Mart Olayı" (PDF). Muhammet Emin Çaycı, Yüksek Lisans Tezi. Dokuzeylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü. 2009. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Avni Özgürel, Gazeteci Neden Kurban Seçilir? , Radikal Gazetesi, 21.01.2007". 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ "Kemal Kızıktoprak, 31 Mart Ayaklanması'nda Ulemanın Karşı Çabası OlarakCemiyet-i İlmiye-i İslâmiye'nin Beyannameleri, Köprü Dergisi, 78. Sayı, Bahar 2002". 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011.
- ^ "31 Mart Vakası, Tarihibakis.com sitesi, Erişim tarihi:27.07.2011". 12 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011.
- ^ "Basın Şehitleri Yerine Öldürülen Gazeteciler, Milliyet Gazetesi, 27.10.2005". 8 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011.