Emek Sineması

Emek Sineması'nın Beyoğlu Yeşilçam Sokak'ta bulunduğu bina, sinema olmadan önce başka amaçlarla kullanılmıştı. 1884'te mimar Alexandre Vallaury tarafından inşa edilen ve ilk kez “Club des Chasseurs de Constantinople” (İstanbul Avcılar Kulübü) olarak açılan bina daha sonra Strangali'nin Rum Atletik Jimnastikhanesi, ardından 1910'da “Nouveau Cirque” (Yeni Sirk), sonra da “Skating Palace” (Tekerlekli Paten Pisti) adlı eğlence merkezine ev sahipliği yapmıştı.

1918 yılında ise mevcut bina yıkılarak yerine "Yeni Tiyatro" inşa edildi ve 1924 yılının sonuna burada "Melek Sineması" adıyla film gösterimlerine başlandı.^[4] Sinema, adını perdenin iki yanında yer alan Art Nouveau tarzı melek heykellerinden almıştı. Tarihi kimliği, Barok ve Rokoko bezeli yaldızlı tavan ve duvarları, 875 kişilik salonu ve tarihi geçmişi ile diğer sinema salonlarından farklılık göstermekteydi. Daha sonra geçersiz sayılacak olan Türkiye'deki ilk güzellik yarışması, 1926 yılında burada düzenledi ve yarışmayı sinemanın yer göstericisi Araksi Çetinyan kazandı.

Sinemanın ilk sahipleri, o dönem İpek ve Sümer Sinemaları'nın da sahipleri olan, A. Saltiel ile H. Artidi'ydi. Varlık vergisi yıllarında (1940'lar) yaşanan iflasın ardından işletmeciliği devralan İpekçi Kardeşler, bina ve külliyesini bir süre sonra belediyeye sattı. Bina 1957'de Emekli Sandığı'na ihale edildi.^[5] Emek Film'in de sahibi olan Emekli Sandığı, yenilediği sinemanın adını "Emek Sineması" olarak değiştirdi.^[6] 1969 yılında mülkiyeti Turgut Demirağ’a geçen sinemanın işletmesini 1975 yılından sonra İsmet Kurtuluş ve Süheyla Kurtuluş yaptı.

1993 yılında ciddi bir restorasyondan geçen sinema, son olarak 2000 yılında koltukları ve ses düzeni (Dolby Digital) yenilenerek, yeni açılan modern sinemalarla yarışacak bir teknolojiye kavuştu.^[7]

Sinema binası, Kamer İnşaat'ın Grand Pera projesi kapsamında 20 Mayıs 2013 tarihinde restorasyon amacı ile yıkıldı.^[8] Bu düzenlemeler ve Grand Pera pek çok eleştiriye tabi tutuldu, haklarında hukuki süreç başlatıldı ve protestolar düzenlendi.^[9][10] Restorasyonu gerçekleştiren kişiler, Emek Sineması'na 1950'lerde eklenmiş çeşitli modifikasyonların binadan uzaklaştırıldığını ve yeni yapının 1924'teki aslına döndürüldüğünü açıklamıştır.^[3] Yeniden inşa edilen bina, 2016 Mayıs ayında hizmete açıldı.^[11] Sinema, süslemeleri ile birlikte Grand Pera'nın 5. katına taşınmış ve eskiden bulunduğu yere mağazalar inşa edilmiştir.^[12]

Binada yer alan ve Emek Sahnesi adıyla anılan sinema çeşitli kuruluşlar tarafından "Çakma Emek" olarak adlandırıldı.^[13]

1950'lerde Büyük Caruzo (The Great Caruso), Denizciler Geliyor (On the Town) ve Yağmur Altında (Singin' in the Rain) gibi popüler Hollywood müzikalleri gösterilen sinema 1952-1953 sezonunda Rüzgâr Gibi Geçti (Gone with the Wind) ile dönemin gişe rekorunu kırdı. 1958'de yeni adıyla açılan Emek Sineması'nda gösterilen ilk film, başrollerini Gina Lollobrigida ve Vittorio Gassman'ın oynadıkları Dünyanın En Güzel Kadını (La donna più bella del mondo) olmuştur. Bu filmle birlikte İtalyan ve Fransız filmlerine ağırlık verilmeye başlandı; Bisiklet Hırsızları (Ladri di biciclette), Beyaz Geceler (Le Notti Bianche) ve Gece (La Notte) gibi filmler gösterilmeye başlandı. Hemen 1959'dan itibaren yeniden Hollywood yapımları ağırlık kazandı; Bazıları Sıcak Sever (Some Like It Hot), Gurur ve İhtiras (The Pride and the Passion), Krallar Önde Gider (Kings Go Forth), Brahms'ı Sever misiniz? (Goodbye Again), 1962-1963 sezonunda Batı Yakasının Hikâyesi, Harika Hırsız (Gambit), İrlandalı Kız (Ryan's Daughter), 2001: Bir Uzay Destanı (2001: A Space Odyssey), Walker, Pink Floyd Duvar (Pink Floyd The Wall) Günaha Son Çağrı (The Last Temptation of Christ) ve Kocalar ve Karılar (Husbands and Wives) gibi filmler gösterildi. 1987-1988 sezonunda Hakkâri'de Bir Mevsim, Selamsız Bandosu gibi Türk filmleri de yerini aldı.^[7] David Lean'in 1971 tarihli "İrlandalı Kız" (Ryan's Daughter) filmi Şubat 1973 tarihinden başlayarak tam 6 ay vizyonda kalarak bir rekor kırmıştı. Bu rekorda bir filmin Türkiye'de ilk kez 70 mm formatta ve 6 kanallı ses sistemiyle gösterilmiş olmasının da payı vardır.^[14]

Yirmi yılı aşkın süredir İstanbul Film Festivali'ne ve 2002 yılında İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından düzenlenmeye başlanan Filmekimi etkinliğine de ev sahipliği yapmış olan sinema salonu, 2009-2010 sezonunda kapalı kalmıştır.

28. İstanbul Film Festivali'nde, "Vurun Kahpeye" filminin yeniden galası yapılmıştır. Yönetmeni Lütfi Akad gelemese de, başrol oyuncusu Sezer Sezin eşliğinde, film kalabalık seyirci kitlesiyle izlenilmişti.