Pergamon Krallığı
Pergamon Krallığı[1] veya Bergama Krallığı,[2] (Yunanca:Βασίλειο της Περγάμου) Batı Anadolu'da başkent Pergamon (günümüz: Bergama[3]) olmak üzere kurulmuş devlettir.[4] Krallığın kurucusu I. Attalos, kuruluş tarihi de MÖ 241 yılı kabul edilmektedir.[5] Bunun nedeni devletin ilk hükümdarı olan Filetairos ve onun halefi olan I. Eumenis'in kral unvanını kullanmamış olduklarıdır.[6] MÖ 133 yılında Roma Cumhuriyeti'ne bağlanana kadar Anadolu'da varlığını sürdürmüştür.[7]
Pergamon Krallığı Βασίλειο της Περγάμου | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MÖ 241-MÖ 133 | |||||||||
 Arma
| |||||||||
 Anadolu'da Pergamon Krallığı (gri renkli), MÖ 188 | |||||||||
| Başkent | Pergamon (günümüzde: Bergama) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | |||||||||
| Resmî din | Antik Yunan dini | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Basileus | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Türkiye | ||||||||
Tarihçe
değiştirGranikos Muharebesi'nden sonra MÖ 334 yılında Pergamon, Büyük İskender'in eline geçmiştir.[8] Bundan sonra İskender, kentin yönetimini oğlu Herakles ile onun annesi Barsine'ye bırakmıştır.[9] İskender'in ölümünden Pergamon, Trakya hükümdarı Lisimahos'un payına düşmüştür.[10] Lisimahos, Korupedyon Muharebesi'nde I. Seleukos tarafından öldürüldükten sonra kendi emrinde çalışmış olan Paflagonyalı Filetairos, efendisinin burada bıraktığı servete nail olarak Pergamon'u ele geçirmiş[11] ve bağımsız bir devlet olarak ilan etmiştir.[6] Filetairos ölmeden önce devletin yönetimini evlatlığı ve yeğeni olan I. Eumenis'e bırakmıştır.[12]
I. Eumenis döneminde Pergamon görece sakin bir süreç yaşamış,ardılı ve kuzeni I. Attalos'la birlikte özellikle Galatlar'a karşı kazanılan zaferle gücünü tüm Anadolu'ya kabul ettirmiştir. I. Attalos'la birlikte Pergamon yöneticileri artık kendilerini Kral olarak adlandırmaya başlamıştır.[6] Basileus I. Attalos'un oğulları II. Eumenis ve ardından II. Attalos zamanında Pergamon gücünün ve sınırlarının zirvesine ulaşmıştır. Görkemli Zeus Sunağı bu dönemde inşa edilmiş, ünlü Pergamon Kütüphanesi bu zamanda 200.000 ciltlik kapasiteye ulaşmıştır. Pergamon heykelcilik, tıp ve eczacılıkla ünlenmiştir. Amcası II. Attalos'un ölmüyle başa geçen III. Attalos dengesiz davranışlar göstermiş, bir varisi olmadığından Pergamon'u Roma'ya vasiyet etmiştir.[13] II. Eumenis'in evlilik dışı oğlu olduğu söylenen, Aristonikos bu kararı tanımamış, kendini III. Eumenis adıyla Basileus ilan etmiş, Roma'ya karşı isyan etmiştir. Son olarak MÖ 129'da Romalılar'a yenilmiş ve esir düşmüştür. Bundan sonra bu krallık Roma'nın Asya eyaleti olmuştur.
Yöneticiler
değiştir- Filetairos (MÖ 281-263)
- I. Eumenis (MÖ 263-241)
- I. Attalos (MÖ 241-197)
- II. Eumenis (MÖ 197-159)
- II. Attalos (MÖ 159-138)
- III. Attalos (MÖ 138-133)
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ M. Ali Kaya (2000). "Anadolu'daki Galatlar ve Galatya tarihi". Ege Üniversitesi. ss. s. 65.
- ^ Bilge Umar (1982). "Türkiye halkının ilkçağ tarihi". Ege Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu. ss. c.2, s. 132.
- ^ Osman Bayatlı (1949). "Bergama tarihi'nde İlkçağ ve Bakırçay Havzası, arkhaikkâsik kültürler". Şaka Matbaası. ss. c. 1, s. 18.
- ^ Niyazi Akşit, Ferruh Sanır (1981). "A'dan Z'ye Genel Bilgi Ansiklopedisi". ss. s. 240.
- ^ Shipley (2000). "The Greek World After Alexander, 323-30 B.C.". Routledge. ss. s. 313.
- ^ a b c "Tarih incelemeleri dergisi". Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. 1995. ss. c. 10, s. 15.
- ^ Zekeriya Özdemir (1998). "Körfezdeki zümrüt Havran". Havran Belediyesi. ss. s. 24.
- ^ Halil İbrahim Göktürk (1981). "Atatürk ve Çağlarını Aşanlar'ın biyografileri". ss. s. 28.
- ^ Eyüp Eriş (1998). "Dikili'nin mişli geçmişi". Dikili Belediyesi. ss. s. 64.
- ^ Richard Allan Tomlinson (1992). "From Mycenae to Constantinople". Routledge. ss. s. 111.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). "Karesi Vilâyeti Tarihçesi". Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı. ss. s. 13.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı. a.g.e. ss. s. 14.
- ^ Shipley. a.g.e. ss. s. 318-319.
Dipnotlar
değiştir- Kısaltmalar; a.g.e. (adı geçen eser), c (cilt), s (sayfa), s. x-x (sayfa x ile x arası)