[go: up one dir, main page]
Vikipedi

2013 Mısır askerî darbesi

2013 Mısır Askerî Darbesi, Genelkurmay Başkanı Abdülfettah es-Sisi komutasındaki Mısır Silahlı Kuvvetlerinin ülkede devam eden protestolar sırasında hükûmet ve eylemcilere verdiği 48 saatlik uzlaşma süresinin dolması üzerine 3 Temmuz 2013 tarihinde ülke yönetimine yaptığı askerî darbedir.

2013 Mısır Askeri Darbesi
Genelkurmay başkanı Mareşal Abdülfettah es-Sisi, Muhammed Mursi'nin görevden alındığını açıklarken
Tarih 3 Temmuz 2013
Yer Kahire'de Tahrir Meydanı ve Abidin Sarayı civarı, ayrıca İskenderiye, Port Said, Süveyş şehirleri.
Hedef Muhammed Mursi'yi devirmek.
Yöntem Askerî darbe
Sonuç Darbe başarılı oldu
  • Muhammed Mursi görevden alındı
  • Anayasa askıya alındı
  • Adli Mansur geçici olarak başkanlığa atandı
  • Yeni başkanlık seçiminin yapılacağı bildirildi
  • Müslüman Kardeşler üyeleri gözaltına alındı
  • Müslüman Kardeşler'e yakın medya kuruluşları kapatıldı
  • Mısır Şura Meclisi feshedildi[1]
  • Mısır'ın Afrika Birliği üyeliği askıya alındı
    • Taraflar
    Mısır Hükûmeti
    Müslüman Kardeşler
    Destekleyenler:
     Türkiye (AKP hükûmeti)
     Katar     		Mısır Silahlı Kuvvetleri Yüksek Konseyi
    Destekleyenler:
     Kuveyt
     Suudi Arabistan
     Birleşik Arap Emirlikleri
     ABD
    Öne çıkan kişiler
    Muhammed Mursi
    Muhammed Bedi
    Saad el Katatni
    Hayrat el Şater     		General Abdülfettah es-Sisi
    Mahmud Bedir (Temerrud)
    Muhammed el-Baradey
    Ahmed El Tayyip
    Patrik II. Tavadros

    Mısır genelinde on binlerce protestocu, Muhammed Mursi'nin devlet başkanı seçilmesinin birinci yıl dönümü olan 30 Haziran'da başkanlıktan acilen istifa etmesini istedi. İstifa talebinin nedenleri arasında Mursi'nin giderek otoriterleştiği ve laik kesimi veya hukukun üstünlüğünü aldırmaksızın İslamcı politikalar uyguladığı hakkındaki suçlamalar vardı.[2][3][4] Genel olarak barışçıl başlayan gösteriler, farklı çatışmalarda beş Mursi karşıtının öldürülmesi ile şiddete dönüştü. Eş zamanlı olarak birçok Mısırlı da Kahire'nin Nasr semtinde Mursi'ye destek için toplanmıştı.

    1 Temmuz sabahı Mursi karşıtı protestocular, Müslüman Kardeşler'in Kahire'deki genel merkezini bastı. Protestocular binanın camlarını taşa tutarken binadaki ofis ekipmanlarını ve belgeleri yağmaladı. Sağlık ve Nüfus Bakanlığı, örgütün Mukattam'daki genel merkezi civarında çıkan çatışmalarda ise sekiz kişinin öldüğünü duyurdu.[5] Aynı gün, Mısır Silahlı Kuvvetleri hem hükûmete hem eylemcilere uzlaşmaları için 48 saatlik bir süre tanıdı ve aksi bir takdirde kendi yol haritasını uygulayacağını bildirdi.[6] 3 Temmuz'da ise silahlı kişilerin Mursi yanlılarına açtığı ateş sonucu 16-18 kişi öldü, 200 kişi yaralandı.[7][8][9][10] Aynı zamanda yönetim karşıtları ile Mursi yanlılarının protestoları da devam ediyordu.

    Mursi, 2 Temmuz gününün geç saatlerinde yaptığı ve meydan okuyucu bir dil kullandığı konuşmasında meşruiyetinin demokratik seçimlerle devlet başkanı seçilmesinden kaynağını aldığını ve askeriyenin önerilerini reddettiğini ifade etti. Ayrıca askeriyeyi olaylarda taraf olmakla suçladı. Böylece ülkedeki olaylar siyasi ve anayasal bir açmaz hâlini almaya başladı. Verilen sürenin dolmasının ardından 3 Temmuz gününün ilerleyen saatlerinde ordu, Mursi'nin başkanlığının sona erdiğini,[11][12] anayasanın askıya alındığını ve yeni başkanlık seçimlerinin en kısa zamanda gerçekleştirileceğini duyurdu. Anayasa Mahkemesi Başkanı Adli Mansur, geçici başkan olarak atandı ve geçici teknokrat bir hükûmet kurmakla görevlendirildi.[11] Mursi, ev hapsine alınırken Müslüman Kardeşler yöneticilerinden bazıları gözaltına alındı, tutuklanarak cezaevine gönderildi. Müdahale açıklamasının ardından ülke genelinde gösteriler düzenlendi ve müdahaleye destek verenler ile karşı olanlar arasında çatışmalar yaşandı. Ayrıca El-Ezher Camii büyük imamı Ahmed et-Tayyib, Kıpti Patriği II. Tavadros ve muhalefet lideri Muhammed el-Baradey de müdahale bildirisinin ardından açıklamalarda bulundu.[13]

    Uluslararası camiadan müdahaleye verilen tepkiler çeşitlilik gösterdi.[14] Arap Baharı'nın başladığı Tunus dışındaki Arap ülkelerinin bir kısmı müdahaleyi desteklerken diğer bir kısmı tarafsız bir duruş sergiledi. Diğer birçok devlet müdahaleyi kınadı veya endişelerini dile getirdi. ABD ise ölçülü bir şekilde tepki gösterdi. Mısır'ın Afrika Birliği'ndeki üyeliği askıya alındı. Nedeni üye devletlerin anayasal kurallarının kesintiye uğramasına dair birliğin ilgili yönetmeliğiydi. Medyada ise olayların adlandırılmasına yönelik tartışmalar genişçe yer buldu. Müdahale bazılarınca darbe,[15][16][17][18][19][20] bazılarınca devrim olarak nitelendirildi.[21][22][23][24] Müdahalenin ardından Mursi'ye destek için düzenlenen protestolar özellikle ağustos ayında şiddetli bir biçimde bastırıldı.[25]

    Arka plan

    değiştir
    Ana maddeler: 2011 Mısır Devrimi ve 2012-13 Mısır protestoları

    Şubat 2011'de, 18 gün süren kitlesel protestolar sonucu Hüsnü Mübarek'in yaklaşık 30 yıllık başkanlığı sona ermişti. Haziran 2012'de Muhammed Mursi, başkanlık seçimlerini kazanarak Mısır'ın demokratik yollarla yönetime gelen ilk devlet başkanı oldu.[26][27]

    Kasım 2012'de Mursi'nin bazı düzenlemeleri içeren anayasal bildiriyi yayımlamasıyla ülke çapında protestolar başladı. Ardından, Wall Street Journal'ın haberine göre Mursi'yi görevden almanın yollarını tartışmak üzere muhalif siyasetçilerden Muhammed El Baradey, Amr Musa ve Hamdin Sabahi, yüksek rütbeli ordu mensuplarıyla gizli bir şekilde bir araya geldi.[28]

    28 Nisan 2013'te Mursi'yi 30 Haziran'da görevinden istifa ettirmek için 15 milyon imza toplanmasının amaçlandığı taban hareketi olan Temerrud başlatıldı. Hareketin yönetici çevreleri, tüm Mısır'da ve özellikle Kahire'deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı önünde barışçıl gösteriler için toplanma çağrısında bulundu.[29] Hareket ayrıca Ulusal Kurtuluş Cephesi, 6 Nisan Gençlik Hareketi ve Güçlü Mısır Partisi tarafından desteklendi.[30][31]

    15 Haziran'da katıldığı bir konferansta Mursi, Suriye'ye dıştan müdahale çağrısı yaptı.[32]

    Olayların gelişimi

    değiştir

    27 Temmuz

    değiştir

    27 Temmuz sabahı güvenlik güçlerinin Rabiatül Adeviyye Camii ve civar caddelerde göstericilerin üzerine gerçek mermilerle ateş açması sonucu en az 200 kişi ölmüş, yüzlerce kişi yaralanmıştır.

    14 Ağustos

    değiştir
    Ana madde: 2013 Mısır katliamı

    Mısır ordusu, 14 Ağustos sabahı göstericilere ikinci kez gerçek mermiler ile müdahalede bulundu. Başkent Kahire'de Mısır Hükûmeti'ni deviren Mısır ordusu tarafından gerçekleştirilen müdahalede, Mısır Sağlık Bakanlığı'na göre en az 149 kişi, Müslüman Kardeşler Hareketi'ne göreyse en az 2 bin kişi öldü. Bağımsız kuruluşlar tarafından ise herhangi bir açıklama yapılmadı.

    18-19 Ağustos

    değiştir

    18 Ağustos günü tutuklanan kişilerin cezaevine nakli sırasında gerçekleşen olayda 36 kişi öldü. Devlet kanadından "kaçmaya çalıştıkları ve bir polisi rehin aldıkları" açıklaması gelirken Müslüman Kardeşler bunu bir "katliam" olarak değerlendirdi.[33][34]

    19 Ağustos günü Mısır'ın Sina bölgesinde iki polis aracına saldırı düzenlendi. Olayda 24 polis öldü.[34][35]

    Uluslararası tepkiler

    değiştir

    27 Temmuz ve 14 Ağustos'ta gerçekleşen her iki müdahaleye de dünya kamuoyundan kınama mesajları geldi. ABD başkanı Barack Obama, olağanüstü hâli kınadı. Türkiye cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise 'Silahla demokrasi olmaz' çağrısı yaparak dünya kamuoyunun sessizliğini bozmasını istedi. Birleşmiş Milletler ise sadece kınama mesajı yayımӀadı.

    Kaynakça

    değiştir
     
    Wikimedia Commons'ta 2013 Mısır askerî darbesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
    1. ^ "BREAKING: Egypt's interim president dissolves Shura Council: State TV". Ahram Online. 5 Temmuz 2013. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2013. 
    2. ^ Patrick Kingsley (30 Haziran 2013). "Protesters across Egypt call for Mohamed Morsi to go". The Guardian. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013. 
    3. ^ Hendawi, Hamza; Macdonald, Alastair (30 Haziran 2013). "Egypt protests: Thousands gather at Tahrir Square to demand Morsi's ouster". AP via Toronto Star. 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2013. 
    4. ^ Spencer, Richard (1 Temmuz 2013). "Egypt protests: Army issues 48-hour ultimatum for agreement amid clashes". The Daily Telegraph. Kahire. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2013. 
    5. ^ "Egypt protesters storm Muslim Brotherhood headquarters". BBC News. 1 Temmuz 2013. 1 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2013. 
    6. ^ "Mısır Ordusu'ndan 1 Temmuz muhtırası". Hürriyet. 1 Temmuz 2013. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013. 
    7. ^ "Egypt: Deadly Clashes at Cairo University". 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013. 
    8. ^ "Gun attack on Cairo pro-Morsi rally kills 16: ministry". 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013. 
    9. ^ "Attack on pro-Morsi rally kills 16". 
    10. ^ "Morsi refuses to quit as Egypt army deadline looms". The times of Oman. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013. 
    11. ^ a b "Morsy out in Egypt coup". CNN. 28 Haziran 2013. 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2013. 
    12. ^ "Egyptian army suspends constitution". BBC News. 3 Temmuz 2013. 3 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013. 
    13. ^ "Elbaradei appointed as Egypt's interim PM". Al Jazeera. 6 Temmuz 2013. 22 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
    14. ^ Egypt after the coup: Only the beginning of the beginning | Baker Institute Blog | a Chron.com blog 22 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Blog.chron.com (2013-07-17). Retrieved on 2013-08-14.
    15. ^ "Coup may give Egypt window to tackle economic problem". El-Arabiye. 5 Temmuz 2013. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013. 
    16. ^ "26 dead, more than 850 wounded as post-coup violence hits Egypt". CNN. 5 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013. 
    17. ^ "Turkey 'strongly condemns' Egypt killings". Al Ahram. 7 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013. 
    18. ^ "Amid post-coup clashes, Egypt's Islamists split". USA Today. 5 Temmuz 2013. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013. 
    19. ^ "Turkey's stance on Egypt coup 'shows its democratic maturity'". Hurriyet Daily News. 7 Temmuz 2013. 20 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013. 
    20. ^ "When is a military coup not a military coup? When it happens in Egypt, apparently". The Independent. 4 Temmuz 2013. 14 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013. 
    21. ^ "Revolution in Egypt, again". Deutsche Welle. 4 Temmuz 2013. 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
    22. ^ "Mohamed Morsi ousted in Egypt's second revolution in two years". The Guardian. 3 Temmuz 2013. 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
    23. ^ "Ahmed Said to Newsmax: Egyptian Uprising 'Big Revolution'". Newsmax. 5 Temmuz 2013. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
    24. ^ "Was Morsi's Ouster a Coup Or New Egyptian Revolution?". Al Monitor. 4 Temmuz 2013. 19 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
    25. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013. 
    26. ^ Khalil, Ashraf (30 Haziran 2013). "Egypt: President Morsi's Ouster Angers Islamist Supporters". World.time.com. 17 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
    27. ^ Lederman, Josh (2 Temmuz 2013). "Egypt's future uncertain, US takes cautious approach and urges quick return to elected govt". Edmontonjournal.com. 6 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
    28. ^ "In Egypt, the 'Deep State' Rises Again". The Wall Street Journal. 12 Temmuz 2013. 14 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013. 
    29. ^ "Egypt's 'Rebel' campaign gathered 22 mn signatures, says spokesman". Ahram Online. 29 Haziran 2013. 30 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2013. 
    30. ^ "Reactions vary to the Rebel movement's 30 June plans". Daily News Egypt. 5 Haziran 2013. 9 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013. 
    31. ^ "Strong Egypt Party supports protest on 30 June, opposes military coup". Ahram Online. 18 Haziran 2013. 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013. 
    32. ^ "Egyptian president cuts ties with Syria and calls for no-fly zone over country". The Guardian. Reuters. 15 Haziran 2013. 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013. 
    33. ^ "Mısır'da tutuklanan Mursi yanlılarına saldırı: 36 ölü". TRT. 18 Ağustos 2013. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013. 
    34. ^ a b "Mısır'da iç savaşa doğru". NTVMSNBC. 19 Ağustos 2013. 20 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013. 
    35. ^ "Mısır'da polis aracına saldırı: 24 ölü". Hürriyet. 19 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013. [ölü/kırık bağlantı]
    "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2013_Mısır_askerî_darbesi&oldid=33403445" sayfasından alınmıştır