İncir
İncir, dut familyası'ndaki küçük ağaç türleri olan Ficus caricanın yenilebilir meyvesidir. İncir, Akdeniz ve batı Asya'ya kadar yerlisi ağacı olup eski zamanlardan beri yetiştirilir. Şimdi hem meyvesi hem de süs bitkisi olarak dünya çapında yaygın olarak yetiştirilir.[2][3] Ficus carica 800'den fazla tropikal ve subtropikal bitki içeren Ficus cinsinin tip türüdür.
| İncir | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 1771 yılında çizilmiş ağaç yaprakları ve meyve[1] | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Ficus carica | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
İncir bitkisi, 7-10 metre (23-33 ft) boyuna kadar büyüyen, pürüzsüz beyaz kabuğu olan küçük yaprak döken bir ağaç veya büyük çalıdır.
Büyük yaprakları üç ila beş lobludur.
Meyvesi gözyaşı şeklinde (botanik olarak infructescence, bir tür çoklu meyvedir), 3-5 santimetre (1,2-2,0 in) uzunluğunda ve mora doğru olgunlaşabilen yeşil kabuğu ve çok sayıda gevrek tohum içeren kahverengi, tatlı ve yumuşak kırmızımsı eti vardır. Yeşil kısımların sütsü özü insan derisi için tahriş edici bir maddedir.
Kuzey Yarımküre'de taze incir mevsimi yaz sonundan sonbahar başlarına kadardır. Ilımlı mevsimsel donlara dayanırlar ve sıcak yaz karasal iklimlerde bile yetiştirilebilirler.
İncirler taze olarak yenebilir ve ya kurutulabilir veya reçel, rulo, bisküvi ve diğer tatlı türlerinde işlenebilir. Olgunlaşmış meyve taşınmadığı ve iyi muhafaza edilemediği için ticari üretimin çoğu kurutulmuş ve işlenmiş formlardadır. Çiğ incir, çok az protein, yağ ve mikro besin içeriği ile kabaca %80 su ve %20 karbonhidrat içerir. Orta derecede bir diyet lifi kaynağıdırlar.
2018 yılında dünya çiğ incir üretimi 1.14 milyon ton olarak gerçekleşti ve toplu olarak en büyük üreticiler Türkiye ve Kuzey Afrika ülkeleri (Mısır, Fas ve Cezayir) liderliğinde toplamın %64'ünü oluşturur.[4]
İncir, dutgiller (Moraceae) familyasına ait olan incir cinsinin içerdiği yaklaşık 800 tür içinde ticari önemli meyve veren tek bitkidir. Dişi ve erkek olarak ağaçları ikiye ayrılır, aynı ağaç üstünde hem dişi hem de erkek nitelikli organlar bulunmaz. Dişi ağaçların meyvesi büyük ve fazladır, erkek ağaçların ise ufak ve az meyvesi bulunmakta ve meyvesi dişilerininki gibi yenilebilir lezzette de değildir ancak tozlaşma için gereklidir. Genelde tozlaşma için pek çok dişi ağacın yakınına sadece bir tane erkek ağaç dikilir. İncir bitkisinin çiçeklerinde tozlaşma olayı mazı böcekleriyle gerçekleşir. Bu olaya "Kaprifikasyon" denir.
Meyvelerinin besin değeri yüksektir. Meyvelerin bileşimini %30-40 şeker, A,B,C vitaminleri oluşturmaktadır.
Yetiştirme
değiştirAntik çağlardan beri
değiştirYenilebilir incir, insanlar tarafından yetiştirilen ilk bitkilerden biridir. Erken Neolitik köy Gilgal I'de (Ürdün Vadisi'nde, Eriha'nın 13 km kuzeyinde) MÖ 9400-9200 yıllarına tarihlenen partenokarpik (ve dolayısıyla kısır) tipte dokuz alt fosil incir bulundu. Buluntu, buğday, arpa ve baklagillerin evcilleştirilmesinden önce gelir ve dolayısıyla tarımın bilinen ilk örneği olabilir. Bu kısır fakat arzu edilen türün, sonraki mahsullerin (buğday ve çavdar) evcilleştirilmesinden bin yıl önce kasıtlı olarak ekilip yetiştirildiği öne sürülmektedir.[5][6][7] Eski Filistin'de incir kekleri genellikle seçilmiş olgun incirlerden üretilirdi.[8]
Modern
değiştirİncir, ılıman dünyada yenilebilir meyvesi için yetiştirilir. Aynı zamanda süs ağacı olarak da yetiştirilmektedir ve Birleşik Krallık'ta 'Brown Turkey'[9] ve 'Ice Crystal' (esasen sıra dışı yaprakları nedeniyle yetiştirilen)[10] çeşitleri Kraliyet Bahçıvanlık Derneği'nin Bahçe Liyakat Ödülünü kazanmıştır.[11]
İncir Almanya'da da çoğunlukla yerleşim alanlarındaki özel bahçelerde yetiştirilir. Ticari incir yetiştiriciliği yoktur.[12] Almanya'nın güneybatısındaki Palatine bölgesinde tahminen 80.000 incir ağacı vardır. Brown Turkey çeşidi bölgede en yaygın olanıdır.[13] Kışın açık havada, çoğunlukla özel bir koruma olmadan hayatta kalabilecek kadar dayanıklı, yaklaşık bir düzine yaygın çeşit vardır. Hatta bölgedeki en dayanıklı çeşitler olabilecek "Martinsfeige" ve "Lussheim" adlı iki yerel çeşit bile vardır.[14]
Kaliforniya'nın nüfusu arttıkça, özellikle de altına hücumdan sonra, ABD'nin doğu kıyısından, Fransa ve İngiltere'den kişiler ve yetiştiriciler tarafından buraya bir dizi başka çeşitler getirildi. 19. yüzyılın sonuna gelindiğinde Kaliforniya'nın, Akdeniz'e benzer iklimi ve 38 derecelik enlemi ile San Francisco'nun İzmir, Türkiye ile aynı hizada olması nedeniyle ideal bir incir üreticisi eyalet olma potansiyeline sahip olduğu ortaya çıktı. G. P. Rixford, gerçek İzmir incirlerini ilk kez 1880 yılında Kaliforniya'ya getirdi. Smyrna tipi incirlerin en popüler çeşidi, "Kaliforniya" ve "Smyrna"yı birleştiren bir isim olan Calimyrna'dır. Ancak çeşit, bir yetiştirme programıyla üretilmiş bir çeşit değil, bunun yerine 19. yüzyılın ikinci yarısında Kaliforniya'ya getirilen çeliklerden birinden gelir. Yüzyıllardır Türkiye'de yetiştirilen Lob incir çeşidinin aynısıdır.[15]
İncir, Macaristan ve Moravya gibi kuzeyde yazların sıcak olduğu karasal iklimlerde bulunabilir. İnsan göçünün incirleri doğal yayılış alanının dışındaki birçok yere getirmesiyle, çoğu adı geçen binlerce çeşit geliştirildi. İncir bitkileri tohumla veya vejetatif yöntemlerle çoğaltılabilir. Yenmeyen kaprifigler vermediği için vejetatif üreme daha hızlı ve daha güvenilirdir. Tohumlar nemli koşullarda kolayca çimlenir ve yerleştikten sonra hızla büyür. Vejetatif çoğaltma için, ilkbahar veya yaz aylarında iyi sulanan toprağa tomurcuklu sürgünler ekilebilir veya iç kabuğu ortaya çıkarmak için dal çizilebilir ve köklerin gelişmesine izin vermek için yere ekilir.[16]
Her yıl iki ürün incir üretilebilmektedir.[17] İlk veya breba mahsulü, geçen yılın sürgün büyümesinde ilkbaharda gelişir. Ana incir mahsulü, içinde bulunulan yılın sürgünlerinin büyümesiyle gelişir ve yaz sonunda veya sonbaharda olgunlaşır. Ana mahsul genellikle miktar ve kalite açısından üstündür, ancak 'Black Mission', 'Croisic' ve 'Ventura' gibi bazı çeşitler iyi breba mahsulleri üretir.
Yenilebilir incirlerin üç türü vardır:[18]
- İncirlerin tamamı meyve vermek için tozlaşmaya ihtiyaç duymayan dişi çiçeklere sahiptir; meyve partenokarpik yollarla gelişebilir. Bu, ev bahçıvanları için popüler bir bahçecilik inciridir. Dottato (Kadota), Black Mission, Brown Turkey, Brunswick ve Celeste bazı temsili çeşitlerdir.
- Caducous (veya İzmir) incirleri, meyvenin olgunlaşması için incir yaban arısı tarafından kaprifiglerden polenle çapraz tozlaşma gerektirir. Tozlaşma olmazsa olgunlaşmamış meyveler düşer. Bazı çeşitler Marabout, Inchàrio ve Zidi'dir.
- Ara (veya San Pedro) incirler tozlaşmamış bir breba mahsulü oluşturur ancak daha sonraki ana mahsul için tozlaşmaya ihtiyaç duyar. Örnekler Lampeira, King ve San Pedro'dur.
Ana ve breba mahsul çeşitleri ve yenilebilir bir kaprifig (Croisic) dahil olmak üzere düzinelerce incir çeşidi vardır. Çeşitler genellikle yereldir ve bir ülkenin tek bir bölgesinde bulunur.
- Ara (veya San Pedro) incirler tozlaşmamış bir breba mahsulü oluşturur ancak daha sonraki ana mahsul için tozlaşmaya ihtiyaç duyar. Örnekler Lampeira, King ve San Pedro'dur.
Ana ve breba mahsul çeşitleri ve yenilebilir bir kaprifig (Croisic) dahil olmak üzere düzinelerce incir çeşidi vardır. Çeşitler genellikle yereldir ve bir ülkenin tek bir bölgesinde bulunur.[17][19]
Üretim
değiştir| İncir üretimi – 2020 | |
|---|---|
| Ülke | (tonnes) |
| 320,000 | |
| 201,212 | |
| 144,246 | |
| 116,143 | |
| 107,791 | |
| 59,900 | |
| 46,502 | |
| 27,084 | |
| 21,889 | |
| 19,840 | |
| 19,601 | |
Dünya |
1,264,943 |
| Kaynak: Birleşmiş Milletler FAOSTAT[4] | |
2020 yılında dünya ham incir üretimi 1,26 milyon ton olup, en büyük üreticiler üretimin %62'sini oluşturan Türkiye (dünya toplamının %25'i), Mısır, Fas ve Cezayir'dir.[4]
| Kuru İncir (pişirilmemiş) 100g için besin değeri | |
|---|---|
| kJ | 1041 |
| protein | 3.30 g |
| yağ | 0.93 g |
| karbonhidrat | 63.87 g |
| lif | 9.8 g |
| şekerler | 47.92 g |
| demir_mg | 2.03 mg |
| calcium_mg | 162 mg |
| Magnezyum_mg | 68 |
| Fosfor_mg | 67 mg |
| potasyum_mg | 680 mg |
| çinko_mg | 0.55 mg |
| C vitamini_mg | 1.2 mg |
| pantothenik_asit_mg | 0.434 mg |
| B6 vitamini_mg | 0.106 mg |
| folate_ug | 9 ug |
| tiamin_mg | 0.085 mg |
| riboflavin_mg | 0.082 mg |
| niasin_mg | 0.619 mg |
| Kaynak: ABD Tarım Bakanlığı (USDA) verileri |
Kaynakça
değiştir- ^ 1771 illustration from Trew, C.J., Plantae selectae quarum imagines ad exemplaria naturalia Londini, in hortis curiosorum nutrit, vol. 8: t. 73 (1771), drawing by G.D. Ehret
- ^ The Fig: its History, Culture, and Curing, Gustavus A. Eisen, Washington, Govt. print. off., 1901
- ^ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. s. 1136. ISBN 978-1405332965.
- ^ a b c "Raw fig production in 2018; Crops/World Regions/Production Quantity from picklists". BM Gıda ve Tarım Örgütü Kurumsal İstatistik Veritabanı, FAOSTAT. 2019. 30 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020.
- ^ Kislev, M. E.; Hartmann, A.; Bar-Yosef, O. (2006a). "Early Domesticated Fig in the Jordan Valley". Science. Washington, DC: American Association for the Advancement of Science. 312 (5778): 1372-1374. Bibcode:2006Sci...312.1372K. doi:10.1126/science.1125910. PMID 16741119.
- ^ Kislev, M. E.; Hartmann, A.; Bar-Yosef, O. (2006b). "Response to Comment on "Early Domesticated Fig in the Jordan Valley"". Science. Washington, DC: American Association for the Advancement of Science. 314 (5806): 1683b. Bibcode:2006Sci...314.1683K. doi:10.1126/science.1133748. PMID 17170278.
- ^ Lev-Yadun, S.; Ne'Eman, G.; Abbo, S.; Flaishman, M. A. (2006). "Comment on "Early Domesticated Fig in the Jordan Valley"". Science. Washington, DC: American Association for the Advancement of Science. 314 (5806): 1683a. Bibcode:2006Sci...314.1683L. doi:10.1126/science.1132636. PMID 17170278.
- ^ Goor, Asaph (1965). "The History of the Fig in the Holy Land from Ancient Times to the Present Day". Economic Botany. 19 (2): 125 (The Biblical Period). doi:10.1007/BF02862824. JSTOR 4252586.
- ^ "RHS Plant Selector – Ficus carica 'Brown Turkey'". 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ "RHS Plantfinder – Ficus carica 'Ice Crystal'". 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020.
- ^ "AGM Plants – Ornamental" (PDF). Royal Horticultural Society. Temmuz 2017. s. 39. 5 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Şubat 2018.
- ^ Die Feigenernte in Kraichgau und Pfalz läuft auf Hochtouren 1 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce: The fig harvest in Kraichgau and the Palatinate is in full swing) at Rhein-Neckar-Zeitung.
- ^ Christoph Seiler: Feigen aus dem eigenen Garten (İngilizce: Figs from your own garden), Stuttgart 2016, page 64.
- ^ Christoph Seiler: Feigen aus dem eigenen Garten. Stuttgart 2016, pages 75 and 78.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Storey et al.-1977isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Figs". Royal Horticultural Society. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2016.
- ^ a b "Fig". CRFG Publications. California Rare Fruit Growers. 1996. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
- ^ "North American Fruit Explorers: Figs". 10 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Janick, Jules & Moore, James (editors) (1975) Advances in Fruit Breeding; pgs 568–588: Figs, by Storey, W.B.; Purdue University Press, West Lafayette, IN, USA
Dış bağlantılar
değiştirWikimedia Commons'ta İncir ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de İncir ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.