İbrani alfabesinin tarihi
İbrani alfabesinin tarihi binyıllar öncesine dayanır.
Tarihçe
değiştirGünümüz bilim adamlarınca orijinal İbrani alfabesi bölgedeki diğer alfabelerle birlikte aynı anda MÖ 2. milenyumun sonlarında ve MÖ 1. milenyumda gelişmeye başladı. Yunan alfabesinin yaratılmasına önayak olan Fenike alfabesiyle yakın akrabalığı vardı. Kendine has İbranice varyantı olan orijinal "İbrani alfabesi"nin MÖ 10. yüzyılda doğduğu, İsrail ve Yehuda döneminde kullanıldığı, bu krallıkların yıkılmasıyla alfabenin ortadan kaybolduğu iddialar arasındadır.[1] Fakat bu alfabeyi en yakın komşuları Moablılar ile Ammonluların alfabesinden ayırmak güçtür.
Babil Sürgününün ardından Yahudiler zamanla İbrani alfabesini bırakıp ayni dil ailesine bağlı "kare" Arami alfabesine yöneldiler. Bu "kare" alfabe zamanla bugün kullanılan İbrani alfabesine dönüştü.[2] Buna yakın alfabeler Orta Doğu'da yüzyıllar boyunca kullanıldı fakat Hristiyanlığın ve İslamın doğuşuyla Latin ve Arap alfabeleri doğup gelişti.
Sonraları İbrani alfabesi Yahudi diyasporasında (Yahudi Arapçası, Ladino, Yidiş) kullanılmaya başlandı. Yahudi kanunlarının ve dini metinlerin kullanıldığı alfabe olarak kalmaya devam etti. Günlük hayatta da kullanılmaya başlandı ve 18 ila 19. yüzyılda "yeniden" doğan modern İbranicenin alfabesi oldu (bkz:Eliezer Ben-Yehuda).
Bir Yahudi geleneğine göre[3] Kthav Ashurith denen ve bugün Toralarda kullanılan "kare" alfabe On Emir'in üzerinde kullanılan alfabeyle aynıdır.[4]
Ataların alfabesi ve çeşitleri
değiştir| Sembol | İsim | Skriptler | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İbranice | Ata diller | Muadili | |||||||||||||||||
| El yazısı | Raşi | Braille | Hiyeroglif bazlı Proto-Sinaitik (varsayılan) |
Proto-Semitik (yeniden yapılanan) |
Fenikece | Paleo-İbrani | Aramice | Yunan | Latin | Kiril | Arap | ||||||||
| א | Alef |
|
Αα | Aa | Аа | ا | |||||||||||||
| ב | Bet, Vet |
|
Ββ | Bb | Бб Вв |
ﺑ ﺏ | |||||||||||||
| ג | Gimel |
|
Γγ | J veya Cc Gg |
Гг | ﺟ ﺝ | |||||||||||||
| ד | Dalet |
|
Δδ | Dd | Дд | دذ | |||||||||||||
| ה | He |
|
Εε | Ee | Ее Єє |
ه هـ ـهـ ـه | |||||||||||||
| ו | Vav | bilinmiyor | Υυ Ϝϝ |
FfUuVv WwYy |
Ѵѵ Уу |
ﻭ | |||||||||||||
| ז | Zayin | bilinmiyor | Ζζ | Zz | Зз | ﺯ | |||||||||||||
| ח | Het |
|
Ηη | Hh | Ии | ﺣﺡ veya خ | |||||||||||||
| ט | Tet |
|
Θθ | T (keskin) | Ѳѳ | ﻁ | |||||||||||||
| י | Yud |
|
Ιι | Jj Ii |
Јј Іі |
ﻳ ﻱ | |||||||||||||
| כ | ך | Kaf, Haf |
|
Κκ | Kk | Кк | ﻛ ﻙ | ||||||||||||
| ל | Lamed |
|
Λλ | Ll | Лл | ﻟ ﻝ | |||||||||||||
| מ | ם | Mem |
|
Μμ | Mm | Мм | ﻣ ﻡ | ||||||||||||
| נ | ן | Nun |
|
Νν | Nn | Нн | ﻧ ﻥ | ||||||||||||
| ס | Sameh |
|
Ξξ Χχ |
S (keskin) veya Xx | Ѯѯ Хх |
ص veya س | |||||||||||||
| ע | Ayin |
|
Οο | Oo | Оо | ﻋ ع غـ غ | |||||||||||||
| פ | ף | Pei, Fei |
|
Ππ | Pp | Пп | ﻓ ﻑ | ||||||||||||
| צ | ץ | Tsadik |
|
Ϻϻ | S (keskin) | Цц Чч |
ﺻ ص ضـ ض | ||||||||||||
| ק | Kuf |
|
Ϙϙ | Ҁҁ | ﻗ ﻕ | ||||||||||||||
| ר | Reş |
|
Ρρ | Rr | Рр | ﺭ | |||||||||||||
| ש | Sin, Şin | bilinmiyor | Σσς | Ss | Сс Шш |
سـ س شـ ش | |||||||||||||
| ת | Tav | bilinmiyor | Ττ | Tt | Тт | ﺗ ﺕ ﺛ ﺙ | |||||||||||||
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ 10th century BCE script
- ^ Jewish Encyclopedia: Alphabet, The Hebrew: Samaritan Alphabet 6 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "While the Jews adopted the Aramaic alphabet, gradually abandoning their own, the Samaritans held fast to the original forms, in order to show themselves the veritable heirs of ancient Hebraism. ... It is the same character used in all the Samaritan books of to-day, and remains the only offshoot of the old Hebrew script extant, while the modern Hebrew Alphabet is of Aramaic origin."
- ^ "The Script of the Torah". Jerusalem, Israel: Aishdas. 2002. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi., Sanhedrin 21b-22a
- ^ Babylonian Talmud, Tractate Shabbat 104a, Tractate Megilla 2b. "Rav Chisda says that the (final) mem and samech in the tablets were miraculously hanging in the air." This can only happen in Kthav Ashurith and not in Kthav Ivri.