Vikipedi:Adil kullanım politikası

Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak kullanıcılar tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin kullanıcılardan onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir kısım varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin.

Kısayollar VP:AKP VP:AKUP

Vikipedi'nin adil kullanım politikasının birincil amacı; tüm kullanıcılar ve tüm ortamlar için sınırsız dağıtım, değişiklik ve uygulamada daimi olarak özgür olan özgür içeriği üretme ve dağıtma görevimizi korumaktır. Bu amaca, özgür olmayan içeriğin tamamını yasaklamakla çok daha sağlıklı bir biçimde de ulaşılabilir, ancak ikinci hedefimiz olan "kaliteli bir ansiklopedi üretme" şartını da sağlayabilmek için eleştirel yorum amacıyla bazı özgür olmayan materyalin kullanımına da izin vermemiz gerektiğinin farkındayız. Bu nedenle Türkçe Vikipedi'nin yazarları, bu politikada altı çizilen kısıtlı bir istisnaya izin vermektedirler.

Aşağıdaki kriterlerin sağlanması durumunda, GÖBL gibi bir özgür lisansa sahip olmayan resimler de Türkçe Vikipedi'de kullanılabilir. Bu kriterler; dört adil kullanım faktörü, özgür bir ansiklopedi yaratma hedefi ve gereksiz yasal sorunların önüne geçme isteği dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Vikipedi'de kullanılan herhangi bir özgür lisanslı olmayan medya, aşağıdaki kriterlerin tümünü sağlamalıdır:

1. Aynı bilgiyi verecek özgür lisanslı bir benzer dosyanın mevcut olmaması veya yaratılamayacak olması. Eğer özgür olmayan materyal özgür hale dönüştürülebiliyorsa, "adil kullanım" savunması yerine bu yöntem uygulanmalıdır. Örneğin, bir gazete makalesindeki bilgi orijinal makale temel alınarak ve referans gösterilerek kolaylıkla yeniden oluşturulabilir. Telif saklı materyali basitçe "kopya etmek" onu özgür hale getirmese de, harita ve diyagramlar orijinal kaynakları temel alınarak yeniden çizilebilir. Ancak ne fotoğraflar ne de ses klipleri bu şekilde dönüştürülemez. Eğer fotoğrafın konusu halen mevcudiyetini koruyorsa, özgür lisanslı bir fotoğrafı çekilebilir. Bu nedenle örneğin yaşayan kişilerin, mevcut otomobil ve uçak modellerinin ya da binaların telif hakkı saklı resimleri veya fotoğrafı çekilebilecek yerleşim yerleri ya da coğrafî nesnelerin telif hakkı saklı yazılımlar tarafından üretilmiş fotoğrafları adil kullanım kapsamına girmez. Özgür lisanslı fotoğraflarının çekilebilmesi mümkündür; adil kullanımda esas özgür lisanslı resmin 'olası' olmasından ziyade 'mümkün' olmasıdır.
   • Daima, var olan özgür lisanslı alternatifleri kullanın. Bu tür resimler ABD dışında da kolayca kullanılabilir. Eğer bir adil kullanım resmi görürseniz ve özgür bir alternatifinin varlığından haberdarsanız, lütfen resmi değiştirin, bu sayede Vikipedi mümkün olduğu ölçüde özgür kalabilsin. Resimleri tanımlamak için GÖBL'ye oranla çok daha kısıtlı bir yol kullanıyoruz, bu yüzden özgür lisanslı resim ihtiyacını her fırsatta belirtin.
2. Materyal, telif hakkı saklı orijinal medyanın piyasa konumuna zarar verecek bir şekilde kullanılmamalıdır. Bizim kullanımımız, hiç kimseyi esas ürünü almaktan vazgeçirmemelidir. Fotoğraflarını satarak gelir elde eden ajanslardan alınan telif hakkı saklı fotoğrafların "adil kullanım" olmaması kuvvetle muhtemeldir, zira bu kullanım telif hakkı sahibinin eserinden para kazanmasını engelleyecektir.
3. Telif hakkı saklı çalışmanın kullanılan miktarı mümkün olduğu ölçüde az olmalıdır. Yüksek çözünürlüklü resimler yerine düşük çözünürlüklü resimler (özellikle korsanlık için kullanılabilecek yüksek çözünürlüklü resimlerde) kullanılmalıdır. Bir tanesi de aynı işlevi yerine getiriyorsa, birden çok resim veya ses dosyası kullanmayın.
4. Materyal mutlaka önceden yayınlanmış olmalıdır.
5. Materyal mutlaka ansiklopedik olmalı ya da genel Vikipedi içerik şartlarını sağlamalıdır.
6. Materyal mutlaka medya türüne özel (medya-spesifik) politika şartlarını sağlamalıdır.
7. Materyal mutlaka (en azından) bir maddede kullanılmalıdır.
8. Materyal mutlaka maddeye önemli ölçüde katkıda bulunmalıdır (örneğin madde konusunu tanımlama veya özel olarak metnin içindeki bilgileri tasvir etme)
9. Adil kullanım resimleri sadece maddelerde kullanılabilir (anlam ayrım sayfaları hariç). Madde alanı dışında kullanım, adil kullanım doktrini dışına çıkmaktadır. Asla tablolarda, şablonlarda (taslak ve dolaşım şablonları da dahil olmak üzere) veya kullanıcı sayfalarında kullanılmamalıdır. Tartışma sayfalarında kullanılmaları gerektiğinde, resim görünecek şekilde değil, bağlantı olarak kullanılmalıdır. (Örn: Resim:Wiki.png) Bunun sebebi, Wikimedia Vakfı politikasının, resimlerin kullanımına sadece maddeye önemli ölçüde katkı sağlıyorlarsa ve özgür lisanslı bir alternatif resim olmaması durumunda izin vermesinden kaynaklanmaktadır. Özgür lisanslı olmayan resimlerin kullanımını en az oranda tutmak için tüm diğer kullanımlardan (telif hakkı kanununun adil kullanım şartlarına göre yasal olsa bile) kaçınılmalıdır. İstisnalar, her durumda ayrı ayrı olacak şekilde fikir birliği sağlanarak eklenmelidir, zira bu özgür bir ansiklopedi yaratma hedefi için bir gerekliliktir (örneğin Ana Sayfa'da kullanılan şablonlar).
10. Resim veya medya tanım sayfası mutlaka aşağıdaki bilgileri içermelidir:
    • Materyalin kaynağına ve telif hakkı sahibine (eğer farklıysa) uygun bir şekilde atıf.
    • Hangi Vikipedi politikasının iddia edilen kullanıma izin verdiğini belirten uygun bir adil kullanım etiketi. Resim etiketlerinin bir listesi Vikipedi:Dosya telif etiketleri/Adil kullanım sayfasında bulunabilir.
11. Dosya kullanımı mutlaka gerekçelendirilmelidir. Adil kullanım iddiasında bulunulan tüm maddeler için, maddenin adı ve adil kullanım gerekçelendirme yönergesinde açıklandığı gibi bir "adil kullanım gerekçesi". Gerekçe kolaylıkla anlaşılacak ve söz konusu maddeyle alakalı olacak şekilde sunulmalıdır.
12. Adil kullanım altındaki logoların ve benzeri görsel içeriklerin SVG ya da diğer vektörel formatlara çevrilmesi ve SVG ya da diğer vektörel formatlarda Vikipedi'ye yüklenmesi genel olarak yasaktır. Bununla birlikte bazı logoların (örneğin çok basit geometrik şekillerden veya sade yazılardan oluşanların) çeşitli ülkelerin kanunlarınca farklı teliflere sahip olduklarını, bunların bir kısmının telif haklarının serbest olduğunu göz önünde bulundurarak bu tip logoların SVG formatına dönüştürülebilmesinin mümkün olabileceğini de unutmayınız.