Uygur alfabesi

Uygur alfabesi, çağdaş Türk yazı dillerinden Uygurcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Uygurca 10. yüzyıldan beri Arap alfabesi ile yazılmaktadır. 1969-1983 yılları arasında Çin hükûmetinin hazırlattığı Uygur Latin alfabesi ile yazılmış fakat sonra Uygurca sesleri gösteren ek işaretler ile Arap alfabesine dönülmüştür. Aşağıdaki kıyaslama Arap, Latin ve Kiril harflerinin bir karşılaştırılmasıdır:

**Uygur alfabelerinin kıyaslanması**
Arap	Kiril	Pinyin	Latin	OTA	Takribî Türkçe ses değeri	IPA	Arap	Kiril	Pinyin	Latin	OTA	Takribî Türkçe ses değeri	IPA
ئا	A a	A a			A	[a]	ق	Қ қ	Ⱪ ⱪ	Q q		K (gırtlaktan)	[q]
ئە	Ә ә	Ə ə	E e	Ä ä	E (açık)	[æ]	ك	К к	K k			K	[k]
ب	Б б	B b			B	[b]	ڭ	Ң ң	NG ng		Ñ ñ	nğ (artdamaksıl N)	[ŋ]
پ	П п	P p			P	[p]	گ	Г г	G g			G	[ɡ]
ت	Т т	T t			T	[t]	ل	Л л	L l			L	[l]
ج	Җ җ	J j	J j	C c	C	[ʤ]	م	М м	M m			M	[m]
ج	Җ җ	Zh zh	J j	C c	C	[ʤ]	م	М м	M m			M	[m]
چ	Ч ч	Q q	Ch ch	Ç ç	Ç	[ʧ]	ن	Н н	N n			N	[n]
چ	Ч ч	Ch ch	Ch ch	Ç ç	Ç	[ʧ]	ن	Н н	N n			N	[n]
خ	Х х	H h	X x		H (hırıltılı)	[x]	ھ	Һ һ	Ⱨ ⱨ	H h		H	[h]
د	Д д	D d			D	[d]	ئو	О о	О о			O	[o]
ر	Р р	R r			R	[r]	ئۇ	У у	U u			U	[u]
ز	З з	Z z			Z	[z]	ئۆ	Ө ө	Ɵ ɵ	Ö ö		Ö	[ø]
ژ	Ж ж	Ⱬ ⱬ	Zh zh	J j	J	[ʒ]	ئۈ	Ү ү	Ü ü			Ü	[y]
س	С с	S s			S	[s]	ۋ	В в	V v	W w	V v	V	[v]
س	С с	S s			S	[s]	ۋ	В в	W w	W w	W w	V	[w]
ش	Ш ш	X x	Sh sh	Ş ş	Ş	[ʃ]	ئې	Е е	E e	Ë ë	E e	E (kapalı)	[e]
ش	Ш ш	Sh sh	Sh sh	Ş ş	Ş	[ʃ]	ئې	Е е	E e	Ë ë	E e	E (kapalı)	[e]
غ	Ғ ғ	Ƣ ƣ	Gh gh	Ğ ğ	Ğ	[ʁ]	ئى	И и	I i		İ i	İ veya I	[i]
غ	Ғ ғ	Ƣ ƣ	Gh gh	Ğ ğ	Ğ	[ʁ]	ئى	И и	I i		I ı	İ veya I	[ɨ]
ف	Ф ф	F f			F	[f]	ي	Й й	Y y			Y	[j]

Uygur Kiril alfabesi ek olarak iki harfe sahiptir ki bunlar iki sesin birleşimidir. Bunlar aşağıda Arap, Pinyin ve Latin alfabelerindeki eşdeğeriyle gösterilmiştir.

Kiril	Arap	Pinyin	Latin
Ю ю	يۇ	yu
Я я	يا	ya

Alfabe öncesi kullanımda olan alfabeler:

Kona Yeziⱪ ("Eski yazı" Arap harfleri ile)
Uygur Arap Yazısı UEY, (Arap harfleri ile 1980 sonra)
Uygur Pinyin Yazısı UPNY, (Pinyin harfleri ile 1960 - 1980 arasında)
Uygur Kiril Yazısı UKY, (Kiril alfabesi ile)
Uygur Latin Yazısı ULY, (Latin harfleri ile 2000 sonra)

Kaynakça