Tsezce

Tsezce veya Didoca (Tsezce: цезяс мец / Tsezyas mets veya цез мец / Tsez mets), Kuzeydoğu Kafkas dillerinden biridir. Rusya içinde yer alan Dağıstan’ın batı ve güney kesimlerinde, dağlık Tsunta bölgesinde Tsezler tarafından konuşulur. 2002 verilerine göre bu dili konuşan nüfus yaklaşık 15.500’dür. Tsez adı, halk etimolojisine göre Tsezcedde “kartal” anlamına gelen kelimeden türemiştir. Dido adı ise, Gürcüce "büyük” anlamındaki didi (დიდი) kelimesinden gelir.

Tsezce, yazılı geleneği zayıf bir dildir ve yazı dili olarak gelişmemiştir. Tsezler, edebiyat dili ve okullardaki eğitim dili olarak Avarca ile Rusçayı kullanırlar. Buna karşın Tsezcenin yazımı için standart alfabe oluşturma çalışmaları yapılmış ve bu alfabe daha çok geleneksel folklorun kayda geçirilmesinde kullanılmıştır. Tsezcenin yazımında kullanılan Kiril alfabesi, asıl olarak Avarcanın yazımında kullanılan alfabeden alınmıştır. Tsezler, Rusça’dan çok Avarca’nın etkisinde kalmışlardır. Tsezcede pek çok Avarca, Gürcüce, Arapça ve Rusça sözcük vardır. Türk dillerinden girmiş kelimeler de bulunur. Bütün bu etkenler Tsezcenin gelişmesini engellemiş, bu dilin yerini Avarca ve Rusça almıştır.

Tsezcenin dilbilimselçözümlemesini ilk kez 1963’te Gürcü dilbilimci Davit İmnaişvili yapmıştır. Günümüzde Tsez folkloru metinleri, Tsezcenin Mokok diyalektinde kayda geçirilmektedir.

Türkiye'de dağınık olarak yaşamaktadırlar. Tam olarak bilinmese de en çok İç Anadoluda Tsez (Avar) köyü vardır. Fakat bazı köyler kısmen boşalmıştır. Daha çok büyük şehirlerde yaşamaktadırlar. Tokat-Ballıca, Sivas-Zara-Selimiye, Sivas-Zara-Osmaniye, Tokat-Dereağzı, Tokat-Ovacık köylerinde Avar (Tsez) yaşadığı bilinmektedir.

• Tsez (Dido) dili üzerine Ethnologue raporu18 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yeni başlayanlar için Tsezce (Maria Polinsky)
• Audio ile basit metinler
• Tsez morfolojisi (Ramazan Recebov)

Dil ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

1. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Tsez". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.