Tilia tuan
| Tilia tuan | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Tilia tuan Szyszyl., Hooker's Icon. Pl. 20: t. 1926 (1890). | |||||||||||||||
Tilia tuan, ebegümecigiller (eskiden Tiliaceae) (Malvaceae) familyasından bir ıhlamur türü.
23 m boyunda bir ağaçtır. Kabuk soluk kahverengimsi gri, olgunlukta dikey sırtlar geliştir. Dallar ince (1,4–2,5 mm kalınlığında), yeşil, genellikle tüysüzdür. Tomurcuklar 6–7 mm uzunluğunda, 3 pul görünür, en alttaki şişkin ve tomurcuk uzunluğunun yarısından fazlasıdır; genellikle yeşil ve parlaktır. Yapraklar 8–13 × 5–9 cm, geniş ilâ dar yumurta şeklinde, tabanda çok eğik ve genellikle büyük tarafta lobda bir çıkıntılı; kenarlar tam veya uzak çubuk benzeri dişli veya çok sığ dişlidir; üst yüzey koyu yeşil ve genellikle belirgin şekilde mat, alt yüzey yeşilden beyaza değişen bir yıldız şeklinde keçemsi tüylü (çoğu 8 kollu). Çiçek brakteleri genellikle büyük (9-16 × 1.4-2.5 cm), soluk yeşil, alt tarafta değişken yoğun beyaz yıldız keçemsi tüylüdür. Çiçek salkımı sarkık, genellikle 3 kez dallanmış, sıkı bir talkım içinde 10-15 çiçek vardır; çiçekler küçük (6–9 mm çapında), beher şeklindedir. Körelmiş, kısır veya verimsiz erkek organ mevcuttur. Meyveler 10 mm, küremsi, damarsız, tek biçimli memecikli, yoğun, uçuk kahverengi yıldız keçemsi tüylerle kaplıdır; meyve kabuğu 0,8–1,3 mm kalınlığında, odunsu ve kırılması zordur.[1]
Tilia tuan, orta ve güney Çin ve kuzey Vietnam'a kadar uzanan yaygın bir büyük ağaç türüdür. Tilia tuan, güney ve orta Çin'in çok büyük bir bölümünde yerlidir. Cins içindeki en yaygın Çin türüdür ve en değişkendir. Daha güneyde karışık mezofitik geniş yapraklı ormanların ve yaprak dökmeyen ormanlık alanların kalıntılarında büyüyen dağınık dağlık bölgelere sahiptir. Karışık ormanlarda genellikle iyi bir T. tuan rejenerasyonu vardır. Bu ıhlamur ağacı türünün büyüdüğü en geniş ve en az hasarlı habitatlardan bazıları, Budist tapınaklarının korunan ormanlarındadır. Tilia tuan çok geniş bir oluşum alanına sahiptir ve türlerin önemli ölçüde azalmasına neden olan büyük tehditlerle karşı karşıya olduğu düşünülmemektedir. En Az Endişe olarak değerlendirilir. Dağınık alt popülasyonlara sahip bu yaygın tür için büyüklük veya eğilimlerle ilgili genel bir popülasyon verisi bulunmamaktadır.[2]
Tilia tuan, daha güneyde karışık mezofitik geniş yapraklı ormanların ve yaprak dökmeyen ormanlık alanların kalıntılarında büyüyen, dağınık dağ yerleşimleri olan yaygın bir türdür. Genellikle nispeten küçük alt popülasyonlarda, akarsu ve nehirlerin üzerindeki alçak yamaçlarda ve yüksek vadilerin düz tabanlarında meydana gelir. Ormanlar genellikle gölgelik baskınlığını paylaşan birçok türle zengin türlerdir. T. tuan'ın genellikle iyi bir rejenerasyonu vardır[1]
Pigott 2012 tarafından eş ada indirgenen bu türün bir varyetesi, Çin bitki Kırmızı Listesinde VU olarak kabul edilir. Diğer iki varyete, En Az Endişe olarak kabul edilir. Tilia tuan 33 ex situ koleksiyonda kayıtlıdır (BGCI 2012).[2]
Pigott (2012) bu türü iki alt türe ayırır: subsp. tristis Pigott ve subsp. oblongifolia (Rehd.) Pigott. Çin Florasında (Tang et al. 2007), bu türü üç varyete olarak ele alınır; bunlar var. tuan, var. chinensis (Szyszyłowicz) Rehder & E. H. Wilson, var. chenmoui (W.C. Cheng) Y. Tang.[2]
Polonyalı botanikçi Ignaz von Szyszylowicz, 1890'da Augustine Henry tarafından Sichuan'da toplanan örneklerden Tilia tuan'ı tanımladı. Spesifik sıfat, ıhlamur ağacının Çince adına, Pinyin'de duàn haline getirilmiş bir karaktere ve eski Wade-Giles sistemini kullanan tuan'a atıfta bulunur (Chinese-Tools 2020; Indiana University 2020). 20. yüzyılın başlarında, bunun çok daha yaygın ve çok değişken bir tür olduğu açıktı (Rehder & Wilson, Sargent 1916). Sonraki yıllarda, tipik olarak tek bir bölgeden ve bazen de tek bir herbaryum örneğinden en az 15 ilişkili, şüpheli şekilde farklı tür tanımlanmıştır. Bunlar Donald Pigott ve diğerleri tarafından süreçteki meseleler olarak yeniden yorumlanmıştır.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Pigott, C. D. (2012). Lime-trees and Basswoods. Cambridge: Cambridge University Press.
- ^ a b c Botanic Gardens Conservation International (BGCI) (2019). "Tilia tuan". The IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/IUCN.UK.2019-3.RLTS.T116359646A116359650.en. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Tilia dasystyla". Treesandshrubsonline. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Wikimedia Commons'ta Tilia tuan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Tilia tuan ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
