Tezkiretü'l Evliya

Tezkiretü'l Evliya (Farsça: تذکرةالاولیاء, lit. "Azizlerin Biyografileri") – varyant harf çevirileri: Evliya Tezkireleri, Teẕkiretü’l-evliyâ vb. – 1145-1221 tarihleri arasında yaşayan Sünni Müslüman İranlı şair ve Nişabur'lu mistik Ferîdüddin Attâr tarafından yazılan, doksan altı Sufi azizinin (veli, çoğulu evliya) ve onların mucizelerinin (karamat) anlatıldığı hagiografik bir derlemedir.

Attâr'ın günümüze kadar ulaşan tek düzyazı eseri, Müslüman alim ve Şii İmamı Ca'fer es-Sâdık'ın hayatıyla başlayıp, Fars tasavvuf yazarı Mansur el-Hallac'ın hayatıyla sona eren 72 bölümden oluşmaktadır. Toplam 72 kişinin hayatına dair bilgilerin, menkıbelerin ve sözlerinin yer aldığı derlemede Sünni mezhep kurucularının isimleriyle anılan dört kişi de yer alır: Sevrî mezhebi'nin kurucususu Süfyan es-Sevri, Hanefi mezhebinin kurucusu Ebu Hanife, Şafi mezhebinin kurucusu Şafii ve Hanbelî mezhebinin kurucusu Ahmed İbn Hanbel.

Attar, "Tezkiretü'l-evliyâ" adlı eserini yazarken birçok kaynaktan faydalanmıştır. Bunlar arasında kendi eseri olan "Şerhu'l-ḳalb"in yanı sıra yazarları bilinmeyen "Keşfü'l-esrâr" ve "Maʿrifetü'n-nefs" gibi eserler de yer almaktadır. Ayrıca Abdülkerim el-Kuşeyrî'nin "er-Risâle"si ve Hücvîrî'nin "Keşfü'l-maḥcûb"u gibi önemli tasavvuf eserleri de onun ilham kaynakları arasında sayılabilir.^[1]

"Tezkiretü'l-evliyâ", temelde sûfîlerin hayatlarını ve öğretilerini anlatan bir eser olmasına rağmen, tasavvuf terimlerine de yer vermektedir. Attar'dan önceki sûfîlerin hayatlarını anlatan "Ṭabaḳātü’ṣ-ṣûfiyye" ve "Ḥilyetü’l-evliyâ" adlı eserlerle benzerlikler gösterse de, "Tezkiretü'l-evliyâ"daki sûfîlerin sözleri ve menkıbeleri daha detaylı ve tasavvuf anlayışına daha uygun bir şekilde anlatılmaktadır. Attar'ın sade ve akıcı üslubu, eserin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Ancak bazı bölümlerde ağır ve süslü bir dil kullanıldığı da görülmektedir. Attar, eserinde soyut kavramlardan ziyade, sûfîlerin iç dünyalarına, duygularına ve coşkularına odaklanarak okurların daha kolay empati kurabileceği bir atmosfer yaratmıştır. Bu özelliği sayesinde "Tezkiretü'l-evliyâ", yüzyıllar boyunca ilgi gören ve okunan önemli bir eser olmuştur.^[1]

"Tezkiretü'l-evliyâ" adlı eser, Emine Gürsoy Naskali tarafından bilimsel olarak düzenlenerek 1987 yılında Ankara'da yayımlanmıştır. Ayrıca, Süleyman Uludağ da bu eseri geniş bir giriş bölümü ve eklemelerle Türkçe'ye çevirerek 1984, 1991 ve 2007 yıllarında İstanbul'da okurlarla buluşturmuştur.^[1]

Çeviriler

Sinan Paşa - Tezkiretü'l-Evliya, hazırlayan Emine Gürsoy-Naskali, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Kaynak Eserler Dizisi, Ankara 1987
Muslim Saints and Mystics: Episodes from the Tadhkirat Al-Auliya‘ (1990); AJ Arberry tarafından yapılan kısaltılmış İngilizce çevirisi.^[2]
Farid ad-Din ‘Attār’s Memorial of God's Friends: Lives and Sayings of Sufis (2009); Paul Losensky tarafından çevrilmiş ve tanıtılmıştır.^[3]
Le Memorial des saints (1889); Pavet de Courteille'in Fransızca çevirisi.^[4]

Biyografiler Listesi

Ayrıca bakınız

Fars edebiyatı

Kaynakça

^ ^a ^b ^c "TEZKİRETÜ'l-EVLİYÂ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 13 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2024.
^ Attar, Farid al-Din. Muslim Saints and Mystics: Episodes from the Tadhkirat Al-Auliya’ ('Memorial of the Saints'). Translated by A.J. Arberry. London, England.: Penguin (Non-Classics), 1990. 0-14-019264-6
^ ‘Attār, Farid al-Din. Farid ad-Din ‘Attār’s Memorial of God's Friends: Lives and Sayings of Sufis. Introduced and Translated by Paul Losensky. New York, NY: Paulist Press, 2009. 978-0809145737
^ ‘Aṭṭar, Farīd al-Dīn (1889), "Le Memorial des saints (tr. Tezkiretü'l-Evliya)", Collection Orientale, 2d, Paris: Imprimerie nationale, II

Dış bağlantılar

Tezkirat-ül Evliya'yı Scribd'den indirin (Farsça, metnin başından itibaren yaklaşık yarısı)

[:0-1] "TEZKİRETÜ'l-EVLİYÂ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 13 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2024.

[2] Attar, Farid al-Din. Muslim Saints and Mystics: Episodes from the Tadhkirat Al-Auliya’ ('Memorial of the Saints'). Translated by A.J. Arberry. London, England.: Penguin (Non-Classics), 1990. 0-14-019264-6

[3] ‘Attār, Farid al-Din. Farid ad-Din ‘Attār’s Memorial of God's Friends: Lives and Sayings of Sufis. Introduced and Translated by Paul Losensky. New York, NY: Paulist Press, 2009. 978-0809145737

[4] ‘Aṭṭar, Farīd al-Dīn (1889), "Le Memorial des saints (tr. Tezkiretü'l-Evliya)", Collection Orientale, 2d, Paris: Imprimerie nationale, II

[1]

[2]

[3]

[4]